Vijetnamski rat

Vijetnamski rat (ili Drugi indokineski rat) bio je sukob između Demokratske Republike Vijetnam (Severni Vijetnam), u savezu sa Vijetkongom, protiv Republike Vijetnam (Južni Vijetnam), u savezu sa SAD.

Vijetnamski rat
Deo Indokineskih ratova tokom Hladnog rata
Kolaž slika rata u Vijetnamu
Vreme 1. novembar 1955. — 30. april 1975. Mesto Vijetnam, Laos, Kambodža Ishod • Odlučujuća pobeda Severnog Vijetnama, Nacionalnog Fronta Oslobođenja i Privremene Revolucionarne Vlade Južnog Vijetnama. • Američki vojni i politički poraz. • Ujedinjenje Vijetnama pod komunističkom vlašću.
Sukobljene strane
Južni Vijetnam SAD Južna Koreja Australija Novi Zeland Tajland Kraljevina Laos Kambodža (1967—1970) Kmerska Republika (1970—1975) Podrška: Zapadna Nemačka Brazil Malezija	Severni Vijetnam Vijetkong Patet Lao Crveni Kmeri GRUNK (1970—1975) Kina SSSR Severna Koreja Podrška: Čehoslovačka Istočna Nemačka Rumunija
Komandanti i vođe
Ngujen Van Ćieu Tran Ćjen Kjem Cao Van Vjen Lindon Džonson Vilijam Vestmorland	Ho Ši Min (do 1969) Le Duan Vo Ngujen Đap Van Ćjen Dung Hoang Van Taj
Jačina
maks. 1.200.000	maks. 1.300.000
Žrtve i gubici
mrtvi: Južni Vijetnam: 230.000 SAD: 58.191 Australija: 500 Južna Koreja: 5.000 ranjeni: Južni Vijetnam: 300.000 SAD: 153.303 Južna Koreja: 11.000 civili (svi Vijetnamci): 2—4 miliona	mrtvi: 1.100.000 ranjeni: 600.000 civili (svi Vijetnamci): 2—4 miliona

Mnogi smatraju Vijetnamski rat za „rat preko posrednika“, jedan od nekoliko koji su se dogodili tokom Hladnog rata između SAD i njenih zapadnih saveznika sa jedne strane, i Sovjetskog Saveza i/ili Narodne Republike Kine (još jedan sličan rat se vodio u Koreji). Ratovi preko posrednika su se dešavali jer su najvažniji igrači — posebno SAD i SSSR — bili nevoljni da se direktno bore jedni protiv drugih zbog neprihvatljive cene — mogućeg nuklearnog rata.

Severnovijetnamski saveznici su bili Narodnooslobodilački front za oslobođenje Južnog Vijetnama, Sovjetski Savez, Narodna Republika Kina i Severna Koreja. Glavni saveznici Južnog Vijetnama su bili SAD, Australija, Novi Zeland i Južna Koreja; južnovijetnamski saveznici su razmestili veliki broj vojnika. Američke borbene trupe su bile umešane još od 1959, ali ne u velikim brojkama sve do 1965. Oni su napustili zemlju 1973. Veliki broj civilnih žrtava je posledica rata koji se završio 30. aprila 1975. kapitulacijom Južnog Vijetnama. Rat se vodio na teritoriji Južnog Vijetnama i u pograničnim krajevima susednih država Kambodže i Laosa, uz povremene kampanje bombardovanja Severnog Vijetnama (operacija Kotrljajući grom).

U dvadesetogodišnjem ratu poginulo je oko 58.000 Amerikanaca, 75.000 Francuza i dva miliona Vijetnamaca.

Uvod

Južni Vijetnam je do 1954. godine bio francuska kolonija. Većina vijetnamskog stanovništva se protivilo francuskoj vlasti. Nakon značajnih vojnih gubitaka, francuska je tražila izlaznu strategiju. Pod njenom kontrolom se još uvek nalazio jug, ali je sever već bio pod upravom Vijetnamaca. U međuvremenu je na severu zemlje, došlo do raskola između komunističkih i nacionalističkih faktora unutar oslobodilačke armije. Kao rezultat toga je preko milion ljudi emigriralo na jug.

Ženevskim sporazumom 1954. godine Vijetnamu je data puna nezavisnost, ali je bio podeljen na dva dela. Na severu koji je imao veći broj stanovnika formiran je komunistički sistem vladavine pod vođstvom Ho Ši Mina, a jug je privremeno bio monarhija. Kasnije je referendumom promenio svoje uređenje u republiku pod vođstvom predsednika Ngoa Din Zjema. Ugovor je predviđao da se održe izbori i na severu i na jugu i izabere vlada koja će ujediniti zemlju. Južni Vijetnam je to odbio tvrdeći da vlast na severu nikada neće dozvoliti održavanje pravednih izbora, da je sever puno brojniji (dva miliona stanovnika više nego jug) i samim tim u prednosti i da bi jug bio diskriminisan.

Demokratska Republika Vijetnam (Severni Vijetnam) je bila veoma nezadovoljna ovom odlukom i počela je da naoružava, ubacuje na jug zemlje i snabdeva snage pod nazivom Vijetkong, koji su mahom bili poreklom sa juga, ali su živeli na severu. Republika Vijetnam (Južni Vijetnam) je reagovala formirajući svoju vojsku, Armiju Republike Vijetnam. Oružane borbe tih snaga sa snagama severa predstavljaju uvod u građanski rat u južnom Vijetnamu. Severni Vijetnam je zvanično negirao da je umešan u pobunu na jugu, ali je kontinuirano snabdevao Vijetkong preko mreže puteva u Kambodži i Laosu (koje su bile formalno neutralne) da bi se krajem 60-ih godina i sam aktivno uključio u konflikt.

Severni Vijetnam i Vijetkong su imali snažnu podršku istočnog bloka na čelu sa Sovjetskim Savezom. Južni Vijetnam je uživao podršku Amerike i zapadnog bloka. Australija, Južna Koreja, Novi Zeland, Tajland, Filipini i Sjedinjene Američke Države (sa najvećim brojem) su poslale svoje trupe 1964, čime je konflikt i konačno internacionalizovan. One su podržale Južni Vijetnam zbog takozvane domino teorije, po kojoj se verovalo da, ako Južni Vijetnam postane komunistički, ostale države u regionu bi kao domine takođe promenile državno uređenje i postale komunističke zemlje.

Za pojedine zemlje, Južni Vijetnam je kao demokratska država po zapadnom sistemu, bio prihvatljiviji nego Severni Vijetnam čije je shvatanje demokratije više ličilo modelu sovjetskih država. To je na primer, podstaklo Španiju da pošalje sanitetsku jedinicu kao i jedan broj Britanaca i Kanađana da kao dobrovoljci služe u vojskama koje su imale svoje vojno prisustvo.

Severni Vijetnam je dobijao pomoć od Severne Koreje, Sovjetskog Saveza, Kine i nekih istočnoevropskih država, ali je pomoć bila uglavnom u hrani i novcu. Rusi su doprineli velikim brojem tehničara i uređajima protivvazdušne odbrane. Koliko je poznato, nisu slali borbene kontingente. Konflikt se vremenom proširio i u susedne države.

Početak

Krajem pedesetih počinje pobuna u nekim ruralnim oblastima. Delovi seoskog stanovništva se pridružuju komunističkoj gerili Vijetkongu i bore protiv vlade u Sajgonu. Već 1959. u Hanoju je doneta odluka da se krene u oštriju borbu protiv Juga, ali ne direktno već posredstvom Vijetkonga koji bi imao izvesnu podršku u logistici i ljudstvu. Sjedinjene Države pomno prate situaciju i kuju plan intervencije. U Vijetnamu se nalaze američki savetnici ali borbenog osoblja nema. Za bezbednost se brine armija Južnog Vijetnama skraćeno nazvana ARVN (arvin). Vijetkong je predstavljao ozbiljan problem i već 1958. dolazilo je do obračuna sa ARVN snagama uglavnom po ruralnim oblastima gde je Vijetkong imao najveću podršku.

Vojna karta Južnog Vijetnama

Da bi održao Vijetkong Sever ih snabdeva preko mreže puteva u Laosu i Kambodži zvan Ho Ši Minov put koji su formalno neutralni. Vlada pokušava da uništi Vijetkong tako što pokušava da motiviše razna pobunjena sela i ona koja to nisu da se priklone vladi velikom finansijskom pomoći. To nije uspelo jer neka sela nisu želela da se priklone vladi, a neka su bila primorana da odbiju raznim taktikama zastrašivanja. Konačno vlada odlučuje da se sva sela ograde i čuvaju, a ona kod kojih to nije moguće da se izmeste na mesta gde će to biti moguće. To je međutim samo pogoršalo problem jer seljaci su nerado pristajali da budu premešteni sa zemlje na kojoj su bili vekovima. Vijetkong je u glavnom dejstvovao noću sa malom grupom ljudi koja bi zauzela selo, pobila članove seoske uprave, a nakon toga uništila putnu infrastrukturu kako bi sprečila armiju da brzo interveniše, a nekad i uzimala „porez“ od lokalnog stanovništva. Dešavalo se međutim da se sukobe i sa regularnom vojskom sa grupama koje bi mogle dosegnuti i do 1000 ljudi. Primer takvih akcija je zapanjujuće zauzimanje glavnog grada Phuok Tan provincije oko 70 km severno od Sajgona. Vijetkong je tom prilikom spalio gradsku upravu, obezglavio gradonačelnika, vojnog komandanta i njegovog pomoćnika. U toku akcije je poginulo 70 policajaca, a oko 200 zatvorenika je pobeglo iz okružnog zatvora. Po završetku akcije Vijetkong se povukao u džunglu. Ovom taktikom Vijetkong je uspeo da stvori oko 100 džepova koje je kontrolisao barem preko noći.

Krajem 1962 procenjivalo se da Vijetkong ima oko petinu ruralnog stanovništva pod kontrolom, direktno ili indirektno i najmanje 20.000 ljudi pod oružjem. Vlada još uvek uspeva da izađe na kraj sa pobunom i da obezbedi stabilno snabdevanje Sajgona pirinčem. Oko sedmina sela je ograđena i opremljena radio opremom.

U maju 1963. međutim dolazi do problema iznutra koje nemaju veze sa komunistima. Iako većina, budisti su u senci katoličke manjine, pre svega zbog toga što je predsednik i sam katolik. Nije im dozvoljeno da ističu svoje zastave. Budistički sveštenik Tri Kuang je održao govor o verskoj diskriminaciji u Južnom Vijetnamu povodom Budinog rođendana koji se proslavljao u severnom gradu Južnog Vijetnama Hue. Revoltirana govorom, vlada Južnog Vijetnama je zabranila reprizu govora na radio-stanici što je izazvalo revolt budista koji su izašli da demonstriraju. Demonstracije je suzavcem i šok bombama ugušila policija. Epilog je bilo 9 mrtvih i mnogo povređenih. Kriza je pogoršana kada je predsednik Diem nazvao budističku delegaciju „idiotima“ jer su tražili verske slobode koje su već imali zagarantovane ustavom. Zahvaljujući katastrofalnim potezima vlade protesti budista su se raširili po celoj zemlji a pridružili su im se i studenti. Osam budista je izvršilo samoubistvo javnim spaljivanjem što je šokiralo domaću i inostranu javnost. Vlada dalje reaguje tako što nasilno pretresa verske objekte i hapsi sve koji imaju veze sa protestima. Mnogo sveštenih lica je bilo pohapšeno, a neki su i prebijani. Do kraja avgusta vlada je pohapsila vođe demonstracija, ali je sveštenik koji je svojim govorom započeo demonstracije našao utočište u američkoj ambasadi.

Revoltirani situacijom elementi vojske su izvršili državni udar u kome su poginuli predsednik i njegov brat. Usledila je nestabilna situacija sa mešavinama vojnih i civilnih vlada da bi se konačno stabilizovala dolaskom premijera Kia na vlast. Ustav je promenjen tako da je premijer sa skupštinom imao izvršnu vlast dok je predsednik bio samo figura.

Reagujući na događaje Vijetkong 1964. pokušava da iskoristi svoju priliku i pokreće masovnu ofanzivu sa ciljem da podeli Južni Vijetnam na dva dela i da se uspostavi komunistička zona. ARVN je teškim naporom uspeo da zaustavi ofanzivu, ali se situacija pogoršavala. Samo 10 od 43 provincije je bilo bez Vijetkongovog uticaja. U ostalim provincijama vladine trupe su se neprestano sukobljavale sa Vijetkongom po selima iako su gradovi bili relativno sigurni. Vlada je pokušala da privuče sela direktnim učešćem u izvršnoj vlasti. U selima koja nisu bila pod Vijetkongovom kontrolom održani su izbori i izabrani su većnici. Ova strategija je smanjila Vijetkongovu kontrolu nad selima na 10% do početka 70-ih.

U 1964. godini američke snage po prvi put dobijaju mandat da njihovi vojnici uđu u sukob. Ima ih malo, ali se njihov broj 1965. povećava na 175.000. Oni se bore sa 300.000 ARVN vojnika. Vlada Južnog Vijetnama odobrava učešće američkih trupa u nadi da će im pomoći da se reše Vijetkonga.

Za to vreme premijer Ki pokušava da reši probleme u vojsci naročito loše vođstvo. 1966. pokušava da smeni komandanta Tia koji ima jaku podršku u Da Nangu i Hueu. Tio je odbio da napusti svoje mesto i u tome su ga podržali budisti iz Da Nanga. Iznerviran razvojem situacije premijer naređuje armiji da ga nasilno razreši dužnosti. Postojao je strah da će budisti tražiti pomoć od komunista, ali se to nije dogodilo čime je raspršen mit bivšeg pokojnog predsednika Diema da su budisti povezani sa komunistima. Vladina akcija je rezultovala smrću preko 800 civila nakon čega se uticaj militantnih budista drastično smanjio. Komandant Tio je proteran i dobio je azil u SAD.

Nešto kasnije te godine održani su izbori za ustavotvornu skupštinu. Vijetkong je pokušao da spreči izbore tvrdeći da svako ko glasa daje podršku vladi. Registrovalo se 5,2 miliona od mogućih 8 miliona, a prema zvaničnim podacima odziv je bio 80% iako su mnogi posmatrači ovo posmatrali sa skepsom. Sve vreme ARVN sa Amerikancima izvodi takozvane „traži i uništi“ operacije po džunglama Južnog Vijetnama.

Početkom 1967. broj američkih vojnika raste na 400.000, a ARVN raspolaže ljudstvom od 700.000 uključujući i policiju koja se aktivno borila. I Vijetkong dobija pojačanja, ali ona sada stižu sa Severa više nego što dolaze od Južnjaka i procenjuje se da ih ima oko 282.000. Amerikanci sada počinju da deluju samostalno dok ARVN ima zadatak da održava red u zemlji. Amerikanci pokreću velike operacije Sider Fols i Džankšn Siti. Da bi sprečili ove operacije armija Severnog Vijetnama po prvi put direktno sa 60.000 ljudi prelazi granicu i ulazi u Južni Vijetnam, odvlačeći time veliki deo američkih vojnika na Sever i efikasno zaustavljajući operacije.

Iste godine Južni Vijetnam dobija novi ustav koji ga čini državom sa predsedničkim uređenjem. Održava se izbor za predsednika koje dobija Tiu, general Južnovijetnamske vojske, a potpredsednik postaje bivši premijer Ki. Nešto manje od 5 miliona ljudi je izašlo na biralište, a pobednički kandidat je dobio 35% glasova. Izabran je i senat, a izbori su smatrani poštenima. Ekonomija takođe počinje da se razvija zahvaljujući pre svega američkoj pomoći. To najviše osećaju ljudi koji žive u gradovima i čiji životni standard postaje najviši u okruženju.

Novembra meseca 1967. 500.000 američkih vojnika je u Južnom Vijetnamu, a iste godine u Sajgon dolazi predsednik SAD Lindon Džonson opet sa pričama da će Amerika sačuvati Južni Vijetnam. Međutim otpor ratu raste u SAD, oktobra 1967. organizuje se Marš na Pentagon. Džonson je otputovao decembra meseca u Australiju i tamo ga je sačekala gnevna omladina. Da bi nekako onemogućili ulazak Vijetkonga u Južni Vijetnam Amerikanci bombarduju džungle u Demokratskoj Narodnoj Republici Laos. Te džungle Amerikanci zovu Put Ho Ši Mina. Jako puno vojnika gine na svim stranama. Američka vojska u proseku gubi 140 ljudi nedeljno. ARVN i komunisti još više.

Tet ofanziva

Glavni članak: Tet ofanziva

Šef policije Južnog Vijetnama Ngijen Nok Loan ubija kapetana Vijetkonga Ngijena Van Lijema

Vojnik Vijetkonga pod nadzorom policajca čeka da bude saslušan nakon što je zarobljen pri napadu na Sajgon

Masakr u Mi Laju nad vijetnamskim civilima koji su počinili američki vojnici

Početkom 1968. godine je bilo jasno da će se nešto dogoditi. Put Ho Ši Mina je vrveo od saobraćaja gde su osmatrači detektovali 8.000 kamiona za samo jedan mesec. Amerikanci su međutim verovali da je cilj baza Ke San. Krajem Januara ARVN je bio na stepenu niske borbene gotovosti i 50% njegovih vojnika je bilo na odsustvu da bi sa familijom proslavili novu godinu. Razlog za to je bilo obostrano proglašenje primirja za Tet, Vijetnamsku novu godinu koja je padala 31. januara.

Snage Severnog Vijetnama su to iskoristile da izvedu operacije protiv velikih gradova Južnog Vijetnama. U ponoć 30. januara kada su komunističke snage (Vijetkong i Armija Severnog Vijetnama) napali skoro istovremeno Kui Non i Na Čang, mnogi ARVN i američki vojnici uopšte nisu reagovali misleći da se radi o proslavi. U roku od nekoliko sati komunističke trupe su ušle u centar Da Nanga, Hoj Ana, Kontuma, Pleikua i Buon Me Tuota.

Tokom jutra 31. januara komunistički samoubilački odred se infiltrirao u centar Sajgona u kamionu sa cvećem, napavši američku ambasadu u napadu koji je trajao 6 sati. Ostatak je u grad ušao pešice, gradskim prevozom i volovskim zapregama dok su im oružje na skrivenim mestima ostavile unutrašnje pristalice. Policijski čas koji bi sprečio ovo je bio suspendovan zbog Nove Godine. Rezultat je bio totalni haos u kome su se komunisti borili sa policijom, ARVN-om i Amerikancima po čitavom gradu. Vijetkong je uspostavio kontrolu nad nekim predgrađima Sajgona gde je ubijao ljude koji imaju bilo kakve veze sa policijom ili vladom. Policija se svetila ubijanjem zarobljenih komunista na licu mesta. Slika šefa policije Južnog Vijetnama Loana koji ubija zarobljenika koji je prethodno ubio porodicu njegovog zamenika je postala jedan od simbola strahote rata. ARVN i američki avioni su bombardovali delove predgrađa Sajgona u pokušaju da kontrolišu situaciju. Sukobi su u Sajgonu trajali do kraja marta. 1250 civila je izginulo, a 100.000 je ostalo bez krova nad glavom stvarajući ogroman ekonomski udar na već podugu listu izbeglica koje je trebalo izdržavati.

Najgore je prošao grad Hue koji su komunisti u potpunosti osvojili i držali 4 nedelje. Armija od 3.000 komunista je držala grad. Grad je pao nakon užasnih bitaka koje su se vodile za svaku kuću. U gradu je nađeno 19 masovnih grobnica u kojima je bilo pokopano preko 1000 ljudi, uglavnom ljudi iz gradske uprave, ali i drugi od kojih su neki bili i živi sahranjeni. Američki vojnici su počinili ratni zločin u selu Song Maj gde su pobili 109 civila. Dva vojnika su optužena, a kasnije i osuđena na doživotnu robiju. Ofanziva je bila zaustavljena do kraja marta.

Prema strategiji Severnog Vijetnama cilj je bio da se totalnim napadom izazove revolucija koja bi srušila Južnu Vladu. To se međutim nije desilo. Operacija je u stvari bila kontraproduktivna, jer su i ljudi koji nisu bili naklonjeni vladi počeli da je podržavaju nakon što su videli strahote Huea. Štaviše, ofanziva je stvorila 500.000 izbeglica koji su pomoć i smeštaj primali od vlade, čime su joj postali još više zavisni. Ono što je postigla međutim je dokaz da komunisti mogu udariti bilo gde, bilo kada, što je kod američke javnosti stvorilo još veći otpor prema ratu. Problem je povećao glavni američki oficir u Vijetnamu, general Vestmorland, koji je verovao da je armija Vijetkonga potpuno rasturena „propalom“ ofanzivom i tražio još 200.000 ljudi da „završi posao“. To je rezultovalo njegovom smenom i besom javnosti u Vašingtonu.

Za samo dve nedelje Amerikanci su izgubili 973 ljudi, ARVN 2.000, a komunisti preko 30.000.

Godine 1969. poslata je ogromna vojna pomoć Južnom Vijetnamu. U međuvremenu u SAD su ubijeni Martin Luter King i Robert Kenedi da bi ta 1968. u Americi kulminirala ogromnim antiratnim neredima u Čikagu, Los Anđelesu, Vašingtonu i drugim gradovima.

Ofanzive i pregovori

Glavni članak: Uskršnja ofanziva

Ni 1969. nije donela veliki napredak. Prvo na vlast dolazi Ričard Nikson koji naređuje tajno bombardovanje Demokratske Kambodže. Nikson odlazi u Sajgon i obećava Tiu, novom vođi Južnog Vijetnama, pomoć ali u leto dolazi novi talas protesta u SAD pa 15. oktobra 1969. još jedan. Ovo je prisililo administraciju SAD da počne sporo povlačenje iz Vijetnama u julu 1969.

Te iste godine vlada Južnog Vijetnama nudi političkom krilu Vijetkonga, Nacionalnom Oslobodilačkom Frontu, da učestvuje na izborima, ali su oni to odbili insistirajući da vlada prvo mora podneti ostavku. Dejstvo Vijetkonga je bilo slabo ove godine i uglavnom se svodilo na granatiranje većih gradova. U Hanoju septembra 1969. umire Ho Ši Min. SAD su se nadale da će to okončati rat, ali Ho Ši Min je jasno poručio testamentom da rat mora da se nastavi do pobede nad okupatorom što je novi predsednik Leis Van podržao.

Drugog maja 1970. na univerzitetu Kent počinju protesti koji kulminiraju pucanjem u studente i četvoro ubijenih po zvaničnoj verziji. Nezvanično nekoliko desetina mrtvih i na stotine povređenih.

1970. su održani izbori za polovinu Senata Južnog Vijetnama. Opozicioni kandidati dobijaju najviše glasova, ali je većina još uvek na strani predsednika.

Američke trupe i ARVN zajedno pokušavaju da zaustave priliv snaga iz Severnog Vijetnama preko Kambodže prvo bombardovanjem, pa zatim i vojnom akcijom, ali Vijetkong presreće američke snage u džunglama, koje Nikson povlači nakon intervencije kongresa. Time je otklonjena mogućnost da SAD spreče infiltraciju Vijetkonga na Jug. U 1970. vlada Kambodže koja je blagonaklono gledala na snage Severnog Vijetnama je zbačena, a za premijera postavljen Lon Nol koji je želeo da spreči transporte i infiltraciju, ali mu to nije pošlo za rukom uprkos združenim naporima ARVN-a i vladinih trupa.

Džejn Fonda (bivša supruga osnivača Si-En-Ena Teda Tarnera) u Hanoju drži miting protiv rata.

Dana 8. februara 1971. ARVN i američka avijacija upadaju u Demokratsku Narodnu republiku Laos da bi zaustavili infiltracije iz Severnog Vijetnama. U početku su napravili solidan napredak i uspeli da zauzmu Čepone početkom marta. Međutim, odlučnošću Vijetkongovih vojnika i greškama u obaveštajnom radu (ARVN nije znao da snage Vijetkonga i Severnog Vijetnama poseduju tenkove) ofanziva je zaustavljena, a ARVN je bio prinuđen na povlačenje. ARVN je izgubio 1146 ljudi, 4236 je bilo ranjeno, a 237 nestalo. Sajgon je tvrdio da je u ofanzivi poginulo 13 668 komunista, ali ovo je gledano sa dozom skepse od strane posmatrača.

Od aprila do jula 1971. u Vijetnamu ostaje 40.000 američkih vojnika. Ove godine su održani izbori za Predsednika i Donji dom. U skupštini je predsednik Tiu pretrpeo smanjenje podrške. Od 160 sedišta opozicija je imala 60, duplo više nego u prethodnom sazivu. Iste godine predsednik Tiu je ponovo izabran za predsednika.

Vijetkong još uvek ne deluje kao što je to činio pre Tet Ofanzive. Dolazi povremeno do većih sukoba u Kontum provinciji. Severni Vijetnam u međuvremenu gomila trupe oko i u demilitarizovanoj zoni između dve zemlje. Prema podacima, dve divizije regularne Severno Vijetnamske vojske se infiltriralo preko granice. U martu 1972. dolazi do invazije Severnog Vijetnama. Oko 15.000 severnovijetnamskih vojnika se uspelo probiti preko granice sa Jugom. U strahovitom naletu Severnjaci su tenkovima i borbenim vozilima pregazili zapanjenu treću diviziju Južnjačke vojske. Za manje od nedelju dana pola provincije Kuangtri je pod kontrolom komunista. Iz Kambodže i Laosa kreću 2 nove ofanzive prema Bingholnu i Kontumu. Ofanziva je zaustavljena u maju, ali je glavni grad provincije Kuangtri takođe došao pod komunističku upravu. Ovo je bio prvi put da je jedan glavni grad provincije bio pod komunističkom kontrolom. Kontum i Anlok u Bingholnu su bili pod opsadom, ali su uspeli da se odbrane.

Da bi povratili izgubljeno ARVN je pokrenuo kontraofanzivu zajedno sa američkom avijacijom (američke kopnene trupe i ostali su do tada već gotovo napustili Vijetnam) kojom je uspeo da prekine opsade i povrati Kuangtri Siti koji je tada već bio u ruševinama od bitaka i bombardovanja. Do kraja ofanzive izginulo je 15.000 ARVN vojnika i 83.000 Severnjaka i Vijetkongovaca. Rezultat je bila pogranična zona koju je sada kontrolisala vojska Severnog Vijetnama.

Niksonu je to poslužilo kao povod za bombardovanje Hanoja i luke Hajfong. 18. decembra 1972. počinje 11-o dnevno bombardovanje Hanoja. Američka Pevačica Džoan Baez dolazi u Hanoj i peva u skloništima. Luka Hajfong je napadnuta 22. decembra 1972. Oštećene su ambasade Narodne Republike Bugarske, Narodne Socijalističke Republike Albanije, Egipta, Republike Kuba kao i sovjetski i kineski brodovi. Bombardovanje prestaje 29. decembra 1972.

Mirovni pregovori koji su trajali već nekoliko godina u senci borbi rezultuju potpisivanjem sporazuma 27. januara 1973. Obe strane su se odrekle nečega. Severni Vijetnam je obećao prekid vatre na Jugu. Za uzvrat je dobio obećanje da će biti raspisani izbori, u čijem pripremanju će moći učestvovati Vijetkong, i najvažnije dozvoljeno je komunistima da ostanu u regionima koje su zauzeli prethodne godine, drastično slabeći položaj Južnog Vijetnama. Poslednja vojna pomoć Južnom Vijetnamu upućena je 20. januara 1973, ali je finansijska nastavila da pristiže. Primirje stupa na snagu u ponoć po Griniču 23. januara 1973.

Iduća 1974. prolazi u iščekivanju. Niksona 1974. obaraju sa vlasti aferom Votergejt što je za režim u Sajgonu značilo da je ostavljen. Krajem decembra 1974. Vojska Severnog Vijetnama sprema akciju invazije na Jug.

Kraj rata

Početkom 1975. godine situacija se pogoršala za Južni Vijetnam. Pomoć je skresana na minimum, dok Sever dobija veliku pomoć od Sovjetskog Saveza i Kine. Pored toga Južni Vijetnam je ispunjen sa oko 200.000 pripadnika snaga Severnog Vijetnama kojima je teritorija garantovana sporazumom iz 1973.

U Januaru 1975. dolazi do ofanzive iz Kambodže u kojoj je pala čitava provincija Puok Long. U martu iste godine napadnuta su dva provincijska grada u Kontumu i Pleiku. Zajedno sa tim komunisti su 10. marta napali Ban Me Tout, još jedan grad na severu Južnog Vijetnama. ARVN je pružio značajan otpor, ali je grad brzo pao. 14. marta predsednik Tiu leti u operativan centar Drugog korpusa u Na Trangu. Tamo je počinio grešku koja je po mnogima koštala Južni Vijetnam svog postojanja. Američki savetnici i ARVN generali su tražili povlačenje sa severnih planina, jer ih je bilo teško braniti. Predsednik je nevoljno pristao.

Povlačenje se pretvorilo u neorganizovanu bežaniju kada se lokalno stanovništvo počelo povlačiti sa vojskom. Bilo je slučajeva da su bebe napuštane pored puta. Kada su vojnici i izbeglice bile blizu Tui Hoa, Severnjaci su otvorili artiljersku paljbu dodatno pogoršavajući situaciju.

U gradu Hue, koji je još severnije, zavladala je velika panika. Većina građana koji su se još uvek sećali Tet ofanzive želeli su da odu što pre. Armija je takođe mislila da je Predsednik i njoj naredio da se povuče što je izazvalo haos. Predsednik Tiu se 20. marta obratio naciji sa obaveštenjem da Hue nije pao. Hue je u prošlosti bio carski glavni grad, što ga je činilo gradom od velikog psihološkog značaja. Pokušano je da se odbrana organizuje, ali je grad pao nakon 6 dana.

Pažnja se usmerila na Da Nang u kome je bilo preko 500.000 izbeglica. To je stvorilo vrhunac panike u kome su se ljudi tukli, nekad i na smrt, za mesta u autobusima i avionima do Sajgona. Mnogi su otišli brodovima i splavovima. Predsednik Tiu je naredio da se Da Nang brani po svaku cenu, ali je grad ubrzo pao.

Početkom aprila Sajgon je bio preplavljen izbeglicama, a vlada je kontrolisala radijus od 60 km oko grada. Vladine trupe su organizovale snažnu odbrambenu liniju kod Zvan Loka koju su uspeli da održe 2 nedelje trpeći ogromne gubitke.

Za to vreme neki od njihovih sunarodnika u Sajgonu pokušavaju da napuste državu. Američka ambasada i aerodrom Tan Son Nut su postali pretrpani ljudima očajnim da napuste zemlju. 143.000 Južnih Vijetnamaca je evakuisano. Vlada Južnog Vijetnama zahteva intervenciju vojske SAD. Amerika ne čini ništa. Tiu podnosi ostavku 21. aprila 1975. i u oproštajnom govoru žestoko napada SAD optužujući ih za izdaju. Kao dokaz pokazuje Niksonovo pismo u kome se Južnom Vijetnamu garantuje zaštita od invazije sa Severa. Kako je Nikson podneo ostavku nije mogao da to obećanje i ispuni.

Tiu je dobio azil u Tajvanu, nakon čega je živeo u Ujedinjenom Kraljevstvu da bi se preselio u SAD gde je živeo do svoje smrti 2001. V. D. Predsednika SAD Džerald Ford objavljuje u Nju Orleansu kraj rata govoreći da je Amerika spasila čast i pobedila.

Tiua nasleđuje potpredsednik Van Hunong koji momentalno podnosi ostavku nakon što je Severni Vijetnam odbio da pregovara sa njim. Opsada Sajgona počinje 25. aprila 1975. Obruč se stegao 28. aprila 1975. Tog istog dana general Min, jedan od vođa udara protiv Diema i opozicionar postaje poslednji predsednik Južnog Vijetnama. U 16:30 29. aprila 1975. ambasador SAD beži iz Sajgona sa njim idu i diplomate drugih zapadnih zemalja. U 7 časova i 53 minuta 30. aprila 1975. poslednji vojnici SAD napuštaju Sajgon i Vijetnam. U 11 časova 30. aprila 1975. zvanično kraj Južnog Vijetnama predajom koju je objavio predsednik Min. Dolazi do sporadičnih sukoba po Sajgonu koji izazivaju neorganizovanje grupe ARVN i policije koji su ugušeni u toku nekoliko dana. Nekoliko policajaca i vojnika je izvršilo samoubistvo.

Sutradan 1. maja 1975. Sajgon je kršten imenom Ho Ši Min, a 7. maja 1975. održana je parada pobede čime je rat okončan nakon 30 godina. 1977. proglašena je Socijalistička Republika Vijetnam.

Posledice

Žrtve rata su bile ogromne. Sa vijetnamske strane one su bile oko 1.000.000 komunista, 183.000 mrtvih ARVN, 500.000 ranjenih ARVN. Najmanje milion civila na jugu je izginulo, a procenjuje se da je 935.000 ranjeno, ali se tačan broj ne zna. U Americi podaci su konfuzni zvanično se tvrdi da je poginulo oko 58.000 vojnika, dok drugi vojni izvori tvrde da je prosečno mesečno ginulo po 1000 američkih vojnika što znači 12.000 godišnje, pomnoženo sa 11 godina prisustva u Vijetnamu izlazi duplo više od zvaničnog podatka, a u ovu cifru se ne računaju oni koji su pali u zarobljeništvo i o kojima se ni danas ništa ne zna. Poginuo je i 501 Australijanac, 5.000 Južnih Korejaca, 38 Novozelanđana i 351 Tajlanđanin.

Nakon ujedinjenja oko 2.000.000 ljudi je napustilo Južni Vijetnam, uglavnom čamcima. Tako su i dobili ime „Ljudi iz čamaca“. Nakon završetka rata, dosta ljudi koji su imali veze sa vladom Južnog Vijetnama i armijom koji je činilo oko 1.000.000 ljudi je poslato u logore za takozvano prevaspitavanje, gde su bili politički indoktrinirani i maltretirani. Njihova deca su takođe žigosana i otežan im je pristup javnim službama. Ovakav tretman je naterao neke od njih da napuste zemlju.

Sever je kao najveću prepreku ujedinjenju naveo suviše raskošan stil života ljudi iz Južnih gradova i rečeno je da postoji potreba da se njihov način života „dekompresuje“. Vijetnam je nakon rata uživao podršku Sovjetskog Saveza i Kine. Milion ljudi je nasilno preseljeno iz gradova u sela da bi pospešili poljoprivrednu proizvodnju. Vođstvo nove Socijalističke Republike Vijetnam je 1986. donelo odluku da počne reforme pošto čist komunizam nije dao rezultate. Reforme pod nazivom Doi Moi (ekonomsko renoviranje) su otvorile Vijetnam kapitalizmu. Nakon propasti Sovjetskog Saveza morali su još više ići u ovom pravcu zbližavajući se ekonomski sa Japanom i SAD. Odnosi Vijetnama i SAD normalizovani su 1995. godine kada je Vašington ukinuo trgovinski embargo, a 2001. normalizovana je trgovina sa Vijetnamom.

Bivši premijer Južnog Vijetnama Ki posetio je 2004. godine svoju otadžbinu i ponudio pomoć. Jedan je od retkih koji je to uradio, što je izazvalo negodovanje nekih od tromilionske dijaspore. Velikim sletom u Hanoju 1. maja 2005. proslavljeno je 60 godina pobede nad japanskim i 30 godina pobede nad američkim zavojevačem.

Po mišljenju nekih, Vijetnam je zemlja koja grabi napred sprovodeći reforme kineskog tipa, ali se trudi da ne zaboravi svoju borbu za ujedinjenje. Međutim, prema finansijskim podacima, Vijetnam je zemlja sa niskim nivoom proizvodnje po stanovniku, što je mera razvoja neke zemlje. Južna Koreja, na primer, čiji je razvojni put ekonomije bio sličan razvojnom putu koji je imao Južni Vijetnam ima nivo proizvodnje po stanovniku od 20.300 dolara, dok Vijetnam ima 3.000 dolara po stanovniku (izvor: CIA)

Zanimljivosti

• Jedna od najvećih i najpoznatijih pesama Džona Lenona je napisana baš protiv Vijetnamskog rata. Ta pesma je "All we are saying is give peace a chance". To je takođe i najpoznatija anti-ratna pesma zasada.

Literatura

• Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. V-Đ. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 48. ISBN 86-331-2112-3. 
• Anderson, David L. (2005). The Vietnam War. Palgrave Macmillan. str. 123. ISBN 978-0-230-80181-3. 

Spoljašnje veze

• https://web.archive.org/web/20060827110612/http://www.stopusa.be/scripts/texte.php?section=CL&langue3&id=24471
• https://web.archive.org/web/20130725090624/http://www.vietmemorial.org/myweb/the%20sucides.htm
• http://www.boatpeople.org/
• http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/index.html Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. mart 2011)
• Milan N. Stevanović, "Vijetnamski rat i odnos Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije prema Sjedinjenim Američkim Državama 1964-1968. godine"