Vladimir Gaćinović

Za druge upotrebe, pogledajte Vladimir Gaćinović (višeznačna odrednica).

Vladimir Vlado Gaćinović (Kačanj, 25. maj 1890 — Frajburg, 11. avgust 1917) bio je srpski književnik i duhovni začetnik srpske oslobodilačke anarhističke inspiracije pokreta Mlada Bosna ili jednog njenog najaktivnijeg i najborbenijeg dijela te autor djela (brošure) „Smrt jednog heroja” i začetnik kulta Bogdana Žerajića koja će indirektno dovesti do kulminacije nezadovoljstva i otvorenog oružanog revolta pripadnika većinskog srpskog naroda i drugih u okupiranoj austrougarskoj provinciji Bosni i Hercegovini posebno izraženoj u Sarajevskom atentatu naspram brutalnih represija koje je nad narodom i provincijom silom sprovodila nametnuta okupaciona Austrougarska carevina iz Beča.

Vladimir Gaćinović
Datum rođenja	(1890-05-25)25. maj 1890.
Mjesto rođenja	Kačanj, kod Bileće, Austrougarska
Datum smrti	11. avgust 1917.(1917-08-11) (27 god.)
Mjesto smrti	Frajburg, Švajcarska
Uzrok smrti	trovanje arsenom
Mjesto ukopa	Kapela vidovdanskih heroja, Sarajevo

Biografija

Vladimir Gaćinović rođen je u Bileći 1890, u srpskoj svešteničkoj porodici. Školovao se u Mostaru, Beogradu, Beču i Lozani. Bio je aktivista Mlade Bosne, Crne ruke, Narodne odbrane i drugih srpskih nacionalnih organizacija koje su se borile za oslobođenje i ujedinjenje srpskog naroda.

Studije

1910. godine završava maturu u Beogradu i upisuje se na Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu, a od februara 1911. studije nastavlja u Beču, a zatim u Lozani. Gaćinović se već u đačko doba formirao intelektualno i politički, kada sarađuje u listovima Srpska riječ, Narod i Otadžbina. Tada je bio pod uticajem Petra Kočića i ideja češkog političara i naučnika Tomaša Masarika raširenim u krugovima demokratske univerzitetske omladine svih slovenskih naroda, zemalja i provincija u ropstvu pod Austrougarskom. Masarikova ideologija kao izraz građanske humanističke misli zagovarala je obraćanje narodnim masama, uzdižući ih prosvjećivanjem i tako ih politički aktiviše i uvodi u politički život i borbu za oslobođenje iz nametnutog ropstva. Kao pristalica ovakve slobodarske ideologije Gaćinović se predao strpljivom, dugotrajnom i upornom radu u srpskim narodnim masama čije rezultate treba čekati. U Švajcarsku odlazi 1911. godine gdje dolazi u dodir sa ruskom političkom emigracijom sa Lavom Trockim na čelu te prihvata ideje ruskih socijalnih revolucionara esera koji su zastupali metodu individualne akcije. Na studijima u Ženevi i Lozani najviše se družio sa ruskim revolucionarima, koji su emigrirali iz svoje zemlje nakon revolucije iz 1905. Bio je pobornik Bakunjina, Kropotkina, ruskih narodnovoljaca, prijatelj Viktora Sergeja, Natansona, Martova, Trockog.

Politički rad

Nakon Švajcarske, Gaćinović se vraća u svoj rodni kraj u Hercegovini pod austrougarskom okupacijom a potom odlazi u slobodni Beograd te stupa u novoosnovanu srpsku organizaciju Ujedinjenje ili smrt koja je počinjala da razvija svoje aktivnosti. Iz Beograda odlazi u Sarajevo i tamo stupa u kontakt sa rodoljubnom, slobodarskom i revolucionarnom srpskom omladinom koja se borila za oslobođenje pod austrougarskom okupacijom a nakon toga u Beč gdje radi na organizovanju slobodarske borbe među tamošnjim studentima srpskog i južnoslovenskog porijekla. Tada u Beču piše svoje poznato djelo (brošuru) pod naslovom „Smrt jednog heroja“ u kome govori o djelu Bogdana Žerajića (atentat na austrougarskog generala i poglavara provincije Marijana Varešanina 2. (15.) juna 1910. godine u Sarajevu) i izlaže svoj program borbe za oslobođenje prvobitno srpskog, ali i drugih južnoslovenskih naroda pod austrougarskom vlašću. Iz Beča je otišao u Beograd gdje štampao brošuru „Smrt jednog heroja“, koju potom tajno odnosi u Sarajevo, pa potom odlazi u Hercegovinu gdje je radio na uspostavljanju povjerenika i veza sa rukovodstvom Narodne odbrane u Beogradu.

U ono vrijeme slobodarske aktivnosti su bile strogo kažnjavane brutalnim austrougarskim okupatorskim zakonima, a veliki broj Srba je bivao svakodnevno zatvaran, mučen, kažnjavan i ubijan za najmanji prekršaj te se Gaćinović kao i ostali srpski rodoljubi izlagao svakodnevnim opasnostima. Gaćinović je bio izuzetna ličnost i osoba snažnog i nemirnog duha te je shvativši da se prilike u njegovoj otadžbini okreću u pravcu potpunog i konačnog porobljavanja srpskog naroda u provinciji pod austrougarskom okupacijom, ocjenivši da se građanska politika sve više gubi u kaljuzi oportunizma i borbe za sitne interese, da se u krugovima građanskih političara sve više ispoljava duh pomirenja i „konstruktivne“ saradnje sa nametnutom austrougarskom carevinom o čemu i piše u svojoj slobodarskoj brošuri. Gaćinović se potpuno predao borbi za oslobođenje srpskog naroda iz ropstva vidjevši u omladini narodnu snagu koja će razbiti letargiju, oportunističku i konformističku politiku otaca te povesti porobljeni srpski narod ka slobodi i svjetlijoj budućnosti. Ondašnja srpska inteligencija i univerzitetska omladina je bila vrlo aktivna, već probuđena i uznemirena, javljala se na pozornici srpskog narodnog života, javnim protestima, organizovala u mnogobrojnim srpskim društvima i časopisima posebno aktivnim u Sarajevu, Mostaru, Banjaluci, Trebinju i drugim gradovima, te jasno pokazivala svoj slobodarski, antiokupacioni i antiaustrijski stav ali je pod rigoroznim austrougarskim okupacionim zakonima i mjerama brutalnog kažnjavanja svih slobodarskih aktivnosti i nacionalnog duhovnog preporoda među srpskim narodom ujedno vladao i veliki strah i velika hrabrost te potreba za boljom organizacijom i većom požrtvovanošću u borbi za oslobođenje koju je Gaćinović zagovarao u svojoj brošuri „Smrt jednog heroja“.

Prvi balkanski i Prvi svetski rat

U Prvom balkanskom ratu borio se kao dobrovoljac u crnogorskoj vojsci. U Prvom svjetskom ratu kako nije mogao da se vrati nakon Sarajevskog atentata, borio se neko vrijeme u francuskoj mornarici nakon čega je otputovao u Ameriku da prikuplja pomoć i dobrovoljce za borbu u Srbiji. Otrovan je arsenikom u avgustu 1917. u Frajburgu (Švajcarska), uz saradnju austrijske, francuske i po nekim pretpostavkama, policije Srbije ili jedne njene političke frakcije. (v. Solunski proces i Dragutin Dimitrijević Apis)

Nakon hapšenja crnorukca Velimira Vemića 1916, kod njega je nađena lista članova organizacije „Ujedinjenje ili smrt“, gde je Gaćinović je zaveden kao član br. 217, u grupi br. 203.

Vidi još

• Mlada Bosna
• Vidovdanski heroji
• Vidovdan
• Sarajevski atentat
• Crna ruka
• Gavrilo Princip
• Bogdan Žerajić
• Nedeljko Čabrinović
• Danilo Ilić
• Borivoje Jevtić
• Trifko Grabež
• Jezdimir Dangić
• Veljko Čubrilović
• Vaso Čubrilović
• Muhamed Mehmedbašić
• Ivo Kranjčević
• Ivo Andrić
• Dobrosav Jevđević
• Anarhizam u Južnih Slovena
• Narodna biblioteka „Vladimir Gaćinović” u Bileći

Literatura

• Vojinović, Miloš (2015). Političke ideje Mlade Bosne. Filip Višnjić Beograd. str. 388. ISBN 978-86-6309-047-7. 
• Gaćinović, Radoslav (2018). Mlada Bosna. Evro Book. str. 629. ISBN 978-86-505-3066-5. 
• Gaćinović, Vladimir (1911). Smrt jednog heroja. 
• Ljubibratić, Dragoslav. Vladimir Gaćinović. 
• Petrović, Nenad (1967). Vladimir Gaćinović. 
• Masleša, Veselin. Mlada Bosna. 
• Mićanović, Slavko (1965). Sarajevski atentat. 

Spoljašnje veze

• Milorad Radusinović: Prilog biografiji Vladimira Gaćinovića, Zbornik Matice srpske za istoriju, broj 57, 1998. godine
• Vladimir Gaćinović Smrt jednog heroja, Pijemont, 1912. godine
• Vladimir Gaćinović Onima koji dolaze
• Vladimir Gaćinović Mlada Bosna
• Hercegovački hajduk zapadnjačkih manira („Politika”, 17. jun 2017)
• Otrov iz obaveštajnih ruku („Politika”, 18. jun 2017)