Википедија

Gajdobra

Gajdobra (mađ. Szépliget, nem. Schönau) je naselje stacionirano u AP Vojvodini, u Republici Srbiji. Administrativno pripada Opštini Bačka Palanka, od čijeg sedišta je udaljena 15 kilometara severoistočno, dok se u odnosu na Novi Sad nalazi oko 40 km severozapadno. Prema popisu iz 2022. bilo je 2089 stanovnika.

Gajdobra
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugJužnobački
OpštinaBačka Palanka
Stanovništvo
 — 2011.2089
Geografske karakteristike
Koordinate45° 21′ 03″ S; 19° 26′ 38″ I / 45.350966° S; 19.443955° I / 45.350966; 19.443955
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina91 m
Površina24,8 km2
Gajdobra na karti Srbije
Gajdobra
Gajdobra
Gajdobra na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj21432
Pozivni broj021
Registarska oznakaBP

Istorija uredi

Poreklo imena mesta uredi

U jednom svom članku pod nazivom Toponomastika Vojvodine, koji je publikovan 1951. godine, tvorac prvog etimološkog rečnika u nas, renomirani južnoslovenski lingvista, Petar Skok, osvrnuo se i na ovaj toponim. Pišući o složenicama čiji su sastavni delovi pridev (adjektiv) i imenica (apelativ), autor iz tog korpusa isključuje toponim Gajdobra. Iz prostog razloga što  pridevi u imenima naselja ovakvog tipa u srpskohrvatskom jeziku stoje ispred imenice. To bi moglo da se poveže sa mađarskim nazivom mesta - Szépliget, što u prevodu znači Lep gaj, lep predeo. Skok konstatuje da je u slučaju ovog toponima došlo do udruživanja dva mesna imena, što je vrlo retka pojava u toponomastici.[1]

Anton Šefer, podunavski Nemac iz Gajdobre, u prvom poglavlju svoje monografije o Gajdobri, iznosi pretpostavke o poreklu imena mesta. Šefer je mišljenja da je ovaj toponim mogao nastati spajanjem dva mesna imena koja su u ataru mogla postojati pre Mohačke bitke i to poseda priora iz reda Premonstrata zvanog Gajdel i mesta Dobra koje je nastalo u blizini ili je srpski prevod imena Erdő-Dobra (Erde Dobra), jer je pre pomenute bitke, porodica Dobra posedovala više imanja u Bačkoj županiji, koja su nosila kao bližu odrednicu dopunsko ime Ban-Dobra, Kiš-Dobra, Eđhaz-Dobra i Erde-Dobra.[2]

Period pre naseljavanja Podunavskih Nemaca uredi

Prostor Gajdobre naseljen je još u neolitskom periodu, o čemu svedoče arheološki nalazi na lokalitetu Rajsov salaš, istočno od naselja.[3] Sam toponim Gajdobra prvi put se pominje 1464. godine pod nazivom Dobra. Period XVI i XVII veka donosi mali broj podataka o vojvođanskom prostoru kojem Gajdobra pripada. To bi moglo da se objasni činjenicom da je nakon sloma Ugarske 1526. godine, prostor Bačke bio zaposednut od strane Osmanlija. Potvrdu o postojanju Gajdobre u pretkolonističkom periodu osim Šefera, daje nam i Dušan Popović u svom kapitalnom delu Srbi u Vojvodini, gde među pobrojanim naseljima iz vremena turske vladavine može da se vidi i Gajdobra.[4]

U vreme turske vladavine, godine 1554, Donja-Dobra, za koju se smatra da je Gajdobra, pripada bačkoj nahiji. Tada su ubeležena dva poreska obveznika, da bi 1590. godine bilo 18. oporezivanih kuća. Namesnik okruga je bio Ali Mohamed sa sedištem u Baču. Narednih sto godina, Gajdobra se ne pominje, čak ni u vreme seobe pod Čarnojevićem i čuvenih Leopoldovih privilegija, tako da se pretpostavlja da je prostor današnjeg naselja tada figurirao kao pustara.[5]

Prema Županijskom popisu iz 1702. godine Gajdobra je upisana kao novo naselje sa dva poreska obveznika, da bi nakon manje od deset godina, 1711. bila upisana kao pustara, koja se nalazila na četiri sata hoda od Petrovaradina, čiji se posed može obići peške za sat i po vremena. To bi moglo da se objasni posledicama Rakocijevog ustanka, kada su Rakocijevi kuruci palili brojna naselja diljem Ugarske u kojima je živelo nemađarsko stanovništvo. Tada je izvršena i procena dobara prema kojima prostor naselja obuhvata 150 jutara oranica, 60 jutara pašnjaka i 30 jutara vinograda. Samo 4 godine kasnije, Gajdobra ima 5 stanovnika sa poreskom obavezom. Poreske liste je moguće pronaći sve do 1735. godine. Naime, tada je seoska opština Gajdobra izdata u zakup i vrlo je moguće da se tadašnje srpsko stanovništvo raselilo po okolnim selima u kojima je već bilo Srba, poput Silbaša, Paraga itd.[6]

Srednja (terezijanska) kolonizacija uredi

Gajdobra je bila naseljena Nemcima tokom srednje (terezijanske) kolonizacije. Kolonizacija je najmasovnije razmere imala od početka dvadesetih do kraja sedamdesetih godina. Za to vreme su se na tronu smenila 3 vladara: Karlo VI, Marija Terezija i Josif II, tako se u tradiciji ustalila uobičajena podela na karolinsku, terezijansku i jozefinsku kolonizaciju. Potreba za kolonizovanjem ovog prostora javila se i zbog malobrojnosti domicilnog stanovništva koje je bilo izmoreno dugim ratovanjima, bolestima, glađu. Najpoželjnijim doseljenicima su smatrani Nemci-katolici. Kolonistima su nuđene i brojne povlastice. To se ogledalo u jeftinim cenama zemlje, pravu nasleđa na kuću i imanje i oslobođenje  od poreza na tri godine za domaće i na pet godina za strane useljenike.[7]

Naseljenici su dolazili iz svih krajeva Nemačke, uglavnom iz Lotaringije, Falačke i Trira, ali i iz Švapske (Baden Virtemberg). Putovali su Dunavom u lađama plitkog gaza, sličnim skelama, na čijoj palubi su se nalazile dve drvene kolibe. Lađe ovakvog tipa nazivane su Ulmskim kutijama, verovatno zbog toga što je Ulm, pored Regenzburga bio jedno od glavnih dunavskih čvorišta. Na ovakve lađe, koje su bile glomazne, moglo je da se ukrca između 20 i 150, pa čak i 400 duša. One su najčešće građene za jednokratnu upotrebu, jer su se po dolasku na odredište obično rasklapane i korišćene kao građa za kuću. Putovali su rekom dokle god je to bilo moguće, dalje su nastavljali pešice ili kolima do krajnjeg odredišta. Novopridošle koloniste je osim kuge i kolere, kosila i malarija. Tako su u predanju Podunavskih Švaba, njihove tegobe u vreme naseljavanja, najsažetije su opisane u izreci koja glasi: „Tot, Not, Brot” - Prvi nađoše smrt, drugi jade, a treći hleb.[8]

Gajdobra je bila naseljena krajem 1764. i u 1765. godini. Navodi se izveštaj od 14. juna 1764, administratora Paula Krušpera da u komorskim dobrima Krnjaja (danas Kljajićevo) i Gajdobra, koja su određena za naseljavanje, nije u toku doček kolonista i da u tim mestima traje priprema njiva i izgradnja šest kuća. U opširnijem zapisniku, koji je datovan u 14. novembar 1764. godine, naseljenički poverenik Hajnrih Štredula izveštava da je u Gajdobri već u toku izgradnja petnaest kuća.[9]

Komorska uprava u Požunu (Bratislava) je 28.  januara 1764. godine, na osnovu izveštaja komorskog savetnika barona Antona Kotmana, koji je posetio Gajdobru u proleće 1763. godine, donela je niz odluka o organizovanju  dolaska kolonista, njihovom prikupljanju, transportu Dunavom do Beča gde su dobijali naseljeničku dozvolu i novac za putne troškove, da bi dalje putovanje u svoj novi zavičaj nastavljali do Budima, gde su raspoređivani prema oblastima. Oni kojima je bilo određeno da se nasele u Bačku morali su da se prijave finansijskoj službi za naseljavanje u Somboru. Tu je svaki član porodice bio upisan u protokol i dobijao naseljenički pasoš koji je obavezno potpisivao starešina porodice. Na osnovu tih pasoša  dobijena je jedinstvena, porodična knjižica za snabdevanje na kojoj je bio upisan naseljenički broj. Pored te knjižice koja je bila osnovni dokument do konačnog smeštaja u sopstvenu kuću, doseljenici su dobijali krajnji raspored za naseljavanje. Gradnjom kuća i planskim oblikovanjem naselja rukovodila je Komorska građevinska uprava, koja je nabavljala i isplaćivala majstore i građevinski materijal.[10]

Prvi zvanični  nemački naseljenik Gajdobre bio je Georg Kling, po zanimanju knjigovezac. Dobio je veliku naseljeničku kuću, četiri katastarska jutra, oranice i livade. Došao je u avgustu 1764. Gajdobra je po dijalektu, običajima i navikama bila najsličnija bavarskom Pfalcu, pa se tako zaključuje da je i pored prakse Kraljevske kancelarije za naseljavanje da se prispeli kolonisti izmešaju radi brže asimilacije i adaptacije, koja u Gajdobri nije dosledno sprovedena, većina nekadašnjih stanovnika sela je došla sa područja Pfalca.[10]

Rimokatolička crkva Svetog Martina Turskog uredi

Župa je utemeljena 1765. godine i od tada se vode matične knjige. Na rubnom delu sela, pored čibskog (čelarevskog) puta, izgrađena je prva, skromna crkvica, osnove 12h4 hvata. Tu su službe obavljane od 1767. do 1788. godine kada je izgrađena današnja crkva u centru naselja i posvećena je kao prva, Svetom Martinu Turskom. Osveštana je 1791. godine. Prvi sveštenik u Gajdobri, kome je Gajdobra bila jedina župa, bio je Mihael Viland. Važnu ulogu je imao kantor, koji je povezivao crkvenu i školsku aktivnost.[11] Crkva ima četiri zvona.  Duga je 35 i široka 15 metara, dok je visina lađe 12 metara. Toranj je visok 35 metara. Crkva je više puta dograđivana i renovirana: 1853, 1883, 1897, 1911, 1943. i 1962. godine.[12]Konačno oslikavanje uradili su 1911. godine Karl Grajner i Franc Lor.[13]

Savezna kolonizacija 1945. godine uredi

Nakon Drugog svetskog rata dolazi do potpune promene etničke strukture. Gajdobru, koju je većina njenih nekadašnjih žitelja nemačke nacionalnosti napustila, naseljavaju Srbi, u najvećoj meri sa prostora Hercegovine. Prazan prostor za emigriranje stanovništva nastao je usled iseljavanja Nemaca, što je stvorilo dodatni motiv za realizaciju naseljavanja, koje je ozvaničeno donošenjem Zakona o agrarnoj reformi i kolonizaciji. Naseljavanjem se obnavljao ekonomski život na bivšim nemačkim gazdinstvima i poljoprivredna proizvodnja, učvršćivao poredak. Podaci iz posleratnog popisa stanovništva  ukazuju na to da je stanovništvo rođeno u Bosni i Hercegovini najviše nastanjeno u Bačkopalanačkom (13.864) srezu. Prostor Hercegovine i Bosanske Krajine, kao pasivni krajevi, bili su rasadnici kolonista. Najmasovnije odredište kolonizacije bili su zapadna i južna Bačka i Banat, u koje je doseljeno 90% kolonista. Druga kolonizacija je sprovedena na brzinu. Pored dobrovoljnog odlaska, postojao je određen politički pritisak, prouzrokovan posledicama rata i politikom  progona. Kolonizacija je obuhvatila ukupno 29.465 lica u Bačkoj, ili 3,8% stanovništva.[14]

Od decembra 1945. do aprila 1946. godine, u Gajdobru je doseljeno 517 porodica. Najviše doseljenih bilo je iz Hercegovine: Nevesinje (122 porodice), Mostar (89), Ljubinje (83), Stolac (79), Bileća (43), Trebinje (2), Gacko (2) i Čapljina (1). Iz Bosanske Krajine je doseljeno 56 porodica, najviše iz Bosanske Krupe (21). U grupi makedonskih kolonista nalazili su se predratni naseljenici iz Bosne i Hercegovine u Makedoniji, koji su ostali bez poseda na osnovu Zakona o reviziji i naseljeni u Gajdobru u okviru bosansko-hercegovačke kvote. Na kraju, 21 naseljenička porodica dospela porodica dospela je u Gajdobru iz raznih krajeva Srbije, Hrvatske, Crne Gore i Slovenije.[15]

Doseljeno stanovništvo u Gajdobri uglavnom se grupisalo prema rodnom kraju iz koga je došlo. Pet najvećih ulica naseljeno je do kraja 1945. godine. Agrarna reforma je omogućila podelu zemljišta bezemljašima, sirotinji i saveznim kolonistima. U Gajdobri je svaka kolonistička porodica sa 1–8 članova dobila po 5 hektara zemlje. Oficiri JNA su dobijali još po pola hektara. Time su obezbeđene dve osnovne potrebe doseljenika: ishrana i stanovanje. Zbog teškoća sa aklimatizacijom (lesna prašina i loša pijaća voda), ali i iz drugih razloga, bilo je porodica koje su se vratile u stari kraj. Neke od tih porodica se kasnije ponovo doseljavaju u Gajdobru. Prvih godina po završetku Drugog svetskog rata i doseljavanja u Gajdobru, broj rođenih je bio izrazito veliki. Tako je 1947. godine rođeno 175 dece, što predstavlja maksimum u istoriji Gajdobre. Pojava povećanog nataliteta je, inače, tipična i očekivana posle završetka ratnih sukoba.[16]

Pravoslavni hram Svetih apostola Petra i Pavla uredi

Na dan Svetih apostola Petra i Pavla 12. jula 1990. godine osveštano je zemljište i krst, na kojem će kasnije biti izgrađen pravoslavni hram. Hram je izgrađen u modernom srpsko-vizantijskom stilu. Nalazi se u Ulici Patrijarha Pavla. Pored hrama, u okviru crkvene porte nalaze se parohijski dom, gde živi sveštenoslužitelj sa porodicom, kao i Svetosavski dom koji je u izgradnji. Radovi na ovom zdanju otpočeli su 2019. godine. Kao deo Svetosavskog doma, biće izgrađen paraklis posvećen Svetim novomučenicima Prebilovačkim i donjohercegovačkim koji se proslavljaju 6. avgusta/24. jula. U narednim godinama, hram bi trebalo da bude freskopisan.[17][18]

Geografija uredi

Gajdobra je naselje izgrađeno na južnom delu bačke lesne terase, čija je nadmorska visina u proseku 87 m, što je za 6–7 m više u odnosu na aluvijalnu ravan na kojoj leži Bačka Palanka. Nalazi se 15 km od toka Dunava. Naš poznati geograf, akademik Branislav Bukurov, u svom delu Geografski položaj bačkih naselja navodi sledeće: „Na plitkim dolinama koje čine izvorišnu čelenku Jegričke podignuto je pet naselja: Buljkes (Bački Maglić), Gajdobra, Silbaš, Parage, Dubrava (Ratkovo) i Nova Gajdobra.“ . Na osnovu njenog položaja može se uočiti da je Gajdobra podjednako udaljena od ekvatora (oko 4,5 hiljada kilometara) i severnog pola (oko 4,5 hiljada kilometara), te pripada središnjoj oblasti severne Zemljine hemisfere.[19]

Na području Gajdobre i gajdobranskog atara mogu se uočiti slojevi lesa na strmim obalama nekadašnjih pritoka reke Jegričke, barama i velikim iskopinama, iz kojih je oglinjali les u XVIII, XIX i početkom XX veka korišćen kao građevinski materijal. Ovi iskopi su kasnije zabareni i u većini je do kraja sedamdesetih godina XX veka bilo vode. Sada su to depresije zatrpane akumulacionim materijalom (odronom), barskim biljem i mahovinom, a neke su, nažalost, postale deponije smeća. Debljina lesnog sloja u Gajdobri i užoj okolini iznosi u proseku 6 m, s tim da zapadni i severni deo atara ima nešto veću debljinu i višu nadmorsku visinu, dok su južni i istočni slojevi lesa dosta niži – oko 4 m, zbog dejstva fluvijalne erozije, usled otapanja lednika krajem pleistocena. Isto tako, južni i jugoistočni delovi atara imaju dosta plići les i nižu nadmorsku visinu zbog ispiranja nataloženog materijala i tektonskih pokreta spuštanja tla prema toku reke Dunav.[20]

Demografija uredi

U naselju Gajdobra živi 1760 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 47,05 godina (45, 14 kod muškaraca i 48,93 kod žena). U naselju ima 786 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,66.[21]

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija[22]
Godina Stanovnika
1921. 2.730
1931. 3.019
1948. 3.627
1953. 3.764
1961. 4.056
1971. 3.567
1981. 3.272
1991. 3.171
2002. 2.968
2011. 2.578
2022. 2.089
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[23]
Srbi
  
 2.808 94,60%
Slovaci
  
 34 1,14%
Hrvati
  
 21 0,70%
Mađari
  
 19 0,64%
Jugosloveni
  
 16 0,53%
Crnogorci
  
 15 0,50%
Makedonci
  
 2 0,06%
Rusini
  
 1 0,03%
Muslimani
  
 1 0,03%
nepoznato
  
 8 0,26%


Stanovništvo prema polu i starosti[24]
m
ž
85+ 23
  
  
 35
80—84 25
  
  
 48
75—79 32
  
  
 49
70—74 91
  
  
 98
65—69 95
  
  
 120
60—64 68
  
  
 79
55—59 74
  
  
 71
50—54 69
  
  
 65
45—49 73
  
  
 61
40—44 74
  
  
 60
35—39 57
  
  
 54
30—34 54
  
  
 40
25—29 51
  
  
 55
20—24 57
  
  
 43
15—19 45
  
  
 47
10—14 53
  
  
 42
5—9 48
  
  
 42
0—4 48
  
  
 43
Prosek : 45,14 48,93
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 685 742 923 908 930 950 1.110
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 248 299 236 238 77 8 3 1 0 0 2,67
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 1.233 403 755 53 22 0
Ženski 1.327 259 762 280 26 0
UKUPNO 2.560 662 1.517 333 48 0
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 553 164 0 0 170
Ženski 441 135 0 0 113
UKUPNO 994 299 0 0 283
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 0 16 45 15 51
Ženski 4 4 68 9 6
UKUPNO 4 20 113 24 57
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 5 14 35 9 5
Ženski 11 6 12 31 25
UKUPNO 16 20 47 40 30
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 15 0 0 9
Ženski 11 0 0 6
UKUPNO 26 0 0 15

Galerija uredi

  •  
    Pravoslavni hram
    Svetih apostola Petra i Pavla
  • Autentična fasada jedne stare švapske kuće

Reference uredi

  1. ^ Ratko Šutić, „Mesno ime Gajdobra-jedan neobičan kompozit u našoj toponomastici“ U Izvornik, ured. Mitar Šutić (Gajdobra: Ogranak Vukove zadužbine u Gajdobri, 2005), str. 61. 
  2. ^ Anton Schäffer,Geschichte der Gemeinde Gajdobra von ihren Anfängen bis zur Gegenwart, (Novi Sad: Matica Srpska, 1938) sa nemačkog preveo Ratko Šutić i objavio u Izvornik, ured. Mitar Šutić (Gajdobra: Ogranak Vukove zadužbine u Gajdobri, 2005). 
  3. ^ „Zvanični veb-sajt opštine Bačka Palanka”. Pristupljeno 5. 12. 2020. 
  4. ^ Dušan Popović, Srbi u Vojvodini I, Novi Sad 1990, str. 132. 
  5. ^ Anton Schäffer,Geschichte der Gemeinde Gajdobra von ihren Anfängen bis zur Gegenwart (korišćen je prevod Ratka Šutića). 
  6. ^ Ibid. 
  7. ^ Branko Bešlin. Herojsko doba-Kolonizacija u 18. veku kao motiv u književnom i likovnom stvaralaštvu Podunavskih Švaba. Književna istorija, 148 (2012), str. 668
  8. ^ Ibid. 669.
  9. ^ Anton Schäffer,Geschichte der Gemeinde Gajdobra von ihren Anfängen bis zur Gegenwart (korišćen je prevod Ratka Šutića)
  10. ^ a b Ibid.
  11. ^ Anđa Šušić, Gajdobra-nasleđe i savremenost (Sremski Karlovci: Kairos, 2019), str. 104
  12. ^ Zvanični veb-sajt Turističke organizacije Vojvodine. https://vojvodina.travel/rimokatolicka-crkva-svetog-martina-gajdobra/?script=lat
  13. ^ Šušić, Gajdobra-nasleđe i savremenost, str. 104
  14. ^ Mara Šovljakov, Dve srpske kolonizacije kao motiv migracije Srba iz Bosne i Hercegovine u Vojvodinu 1918-1950. Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske, god. XI, broj 11 (2019), str. 206-209 https://doisrpska.nub.rs/index.php/GUARS/article/view/6743/6609
  15. ^ Nikola I. Gaćeša, Agrarna reforma i kolonizacija u Jugoslaviji 1945-1948 (Novi Sad: Matica Srpska, 1984)
  16. ^ Radovoje S. Pudar, „Neki aspekti demografskog razvitka Gajdobre“ U Izvornik, ured. Mitar Šutić (Gajdobra: Ogranak Vukove zadužbine u Gajdobri, 2008), str. 130-133 http://izvornik.co.rs/images/PDF/izvornik4.pdf
  17. ^ „Video prilog o izgradnji Svetosavskog doma, čiji je autor BPInfo.rs, bačkopalančki informativni veb portal.”. 
  18. ^ „Prilog BAP vesti (bačkopalanačkog informativnog portala) o izgradnji Svetosavskog doma.”. 
  19. ^ Milovan T. Bošković, „Fizičko-geografski prikaz Gajdobre“ U Izvornik, ured. Mitar Šutić (Gajdobra: Ogranak Vukove zadužbine u Gajdobri, 2017), str. 362-363 http://izvornik.co.rs/images/PDF/Izvornik13.pdf
  20. ^ Ibid. 366.
  21. ^ „Stanovništvo prema polu i starosti (rezultati popisa iz 2022. godine)”. 
  22. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  23. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  24. ^ {{https://popis2022.stat.gov.rs/sr-latn/popisni-podaci-eksel-tabele/}

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Гајдобра&oldid=27532750”