Nikola Petrović (istoričar)

nikola petrović
nikola petrović
	Nikola Petrović (desno), Tito i Roj Hendrikson potpisuju sporazum između UNRRA i vlade DFJ o pomoći Jugoslaviji 24. marta 1945.
Lični podaci
Datum rođenja	31. mart 1910.
Mesto rođenja	Novi Sad, Austrougarska
Datum smrti	1997. (86/87 god.)
Mesto smrti	Beograd, Srbija, SR Jugoslavija
Profesija	istoričar
Delovanje
Član KPJ od	1932.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Ministar spoljne trgovine
Period	1945.
Odlikovanja

Dr Nikola Petrović (Novi Sad, 31. mart 1910 — Beograd, 1997) bio je mašinski inženjer, učesnik Narodnooslobodilačke borbe i naučni saradnik Istorijskog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti.

Biografija uredi

Rođen je 31. marta 1910. godine u Novom Sadu, u trgovačkoj porodici. Posle završene osnovne škole i gimnazije, otišao je na studije u Prag. Za vreme studija povezao se sa studentima-komunistima iz Jugoslavije. U to vreme u Pragu je postojao tehnički punkt KP Jugoslavije koji je imao veoma razvijenu delatnost. U članstvo Saveza komunističke omladine Jugoslavije je primljen 1930, a u članstvo Komunističke partije Jugoslavije 1932. godine.

Posle završenih studija, odbio je predlog Mustafe Golubića da ode na usavršavanje u Moskvu i odlučio je da se vrati u Jugoslaviju i radi na obnavljanju partijskih ćelija, koje su bile razbijene tokom šestojanuarske diktaure kralja Aleksandra Karađorđevića. Po povratku u zemlju najpre je došao u Novi Sad, a januara 1935. je prešao u Beograd.

Preko svog bliskog prijatelja sa studija, kompozitora Vojislava Vučkovića, stupio je u kontakt sa Veselinom Maslešom i mesnom partijskom organizacijom. U Beograd su i zaposlio. Najpre je radio u firmi „Laboritas“, koja se bavila uvozom mašina iz inostranstva, a potom u preduzeću za montažu liftova „Štigler“. Godine 1936. je postao generalni sekretar Jugoslovensko-čehoslovačke privredne komore. Aktivno je sarađivao i u listu „Naša stvarnost“, koji je bio naklonjen komunistima. Marta 1938. godine zajedno sa Milovanom Đilasom i Radovanom Zogovićem, sastao u stanu Vojislava Vučkovića, sa tada novoizabranim generalnim sekretarom KPJ Josipom Brozom Titom. Iste godine postavljen je za člana Agitprop komisije pri Pokrajinskom komitetu KPJ za Srbiju.

Godine 1939. posle Nemačke okupacije Čehoslovačke, u Kraljevinu Jugoslaviju je ilegalno došao Jan Šverma, član Politbiroa Centralnog komiteta KP Čehoslovačke. Pošto je Nikolu poznavao još sa njegovih studija u Pragu, odseo je u njegovom stanu u Dobračinoj ulici. Aprila 1940. godine, Nikola je, kao član tehnike CK KPJ za održavanje veza sa predstavnicima drugih Komunističkih partija, otputovao u Čehoslovačku, pošto je rukovodstvo KP Čehoslovačke prešlo u ilegalnost i izgubilo svaku vezu sa Moskvom i Kominternom. Posle dolaska u Prag, Nikola je najpre stupio u vezu sa Zorom Gavrić, koja je ranije radila u tehničkom punktu KPJ, i preko nje uspeo da stupi u vezu sa Viktorom Sinekom, sekretarom ilegalnog partijskog rukovodstva čime je uspostavljena veza.

Posle dolaska u Beograd, Josip Broz Tito je sredinom maja iste godine Nikolu Petrovića uputio sa specijalnim zadatakom u Moskvu. Posle dužih priprema i zastoja u putu, Nikola i njegova supruga Mara stigli su u Moskvu, 10. oktobra 1940. godine. U koferu, s duplim dnom, odneo je tada poverljiva dokumenta, koja je predao Kominterni. Tokom boravka u Moskvi susreo se sa mnogim ličnostima: šefom za vezu Kominterne Sorkinom, nemačkim revolucionarom Vilhelmom Pikom, Palmirom Toljatijem, Rajmonom Gioom, sekretarom Komunističke omladinske internacionale i Dimitrijem Manuilskim, šefom političkog sekreterijata Kominterne. Posle povratka iz Sovjetskog Saveza, bio je uhapšen, ali je usled nedostaka dokaza pušten.

Drugi svetski rat uredi

Napad Sila Osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, zatekao ga je u Novom Sadu, gde je ubrzo uključen u Pokrajinski komitet KPJ za Vojvodinu. Posle napada Nemačke na SSSR, 22. juna 1941. godine, prešao je u ilegalnost. Na inicijativu sekretara Vojne komisije, pri Pokrajinskom komitetu, Radivoja Đirpanova, ostao u Novom Sadu i preuzeo rukovođenje Agitpropom. Posle Novosadske racije, januara 1942. godine, uspeo je da izbegne streljnje i prešao na oslobođenu teritoriju u Sremu.

Kada je januara 1943. godine, Jovan Veselinov formirao novi Pokrajinski komitet KPJ za Vojvodinu, Nikola je postavljen za sekretara Oblasnog komiteta KPJ za Bačku i Banat. Na drugom zasedanju AVNOJ-a, 29. novembra 1943. godine u Jajcu, u odsustvu je izabran za člana Predsedništva AVNOJ-a. Avgusta 1944. godine, engleska vojna misija ga je prebacila iz Srema za Bari, a potom na ostrvo Vis, gde se tada nalazio Vrhovni štab NOV i POJ.

Septembra 1944. godine uajedno sa maršalom Titom prešao je sa Visa u Rumuniju, odakle je poslat u Bukurešt da preuzme poslanstva Kraljevine Jugoslavije i NDH. Kada je, oktobra 1944. godine, formirana Vojna uprava za Banat, Bačku i Baranju za komandanta je postavljen general Ivan Rukavina, a za Nikola političkog komesara. Februara 1945. godine izabran je za člana Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije, a u tom svojstvu je boravio u Njujorku gde je vodio pregovore sa Rojom Nendriksonom, zamenikom administracije UNRE sa kojim je sklopio sporazum o pomoći Jugoslaviji.

Kada je 7. marta 1945. godine formirana Privremena vlada Demokratske Federativne Jugoslavije imenovan je za ministra spoljne trgovine. Nalazio se i u sastavu delegacije (koju su činili: Josip Broz Tito, Ivan Šubašić, Milovan Đilas i Bane Andrejev), koja je aprila 1945. godine otputovala u prvu zvaničnu posetu Sovjetskom Savezu. Tada se susreo sa ministrom Anastasom Mikojanom, Vjačeslavom Molotovim i Josifom Staljinom.

Informbiro i ostatak života uredi

Posle proglašenja Federativne Narodne Republike Jugoslavije, novembra 1945. godine, bio je najpre ministar sppoljne trgovine, a potom ministar elektroprivrede i ministar mašinstva. Jula 1951. godine isključen je iz KP Jugoslavije u vezi stavova oko Rezolucije Informbiroa.

Posle povlačenja iz političkog života posvetio se istoriji. Najpre je radio u Dokumentacionom centru Instituta za vodoprivredu „Jaroslav Černi“. Početkom šezdesetih godina primljen je za stručnog saradnika u Istorijskom institutu SANU. Posebno se interesovao za Revoluciju iz 1848. godine i njene odjeke.

Bio je oženjen Marom Popović, ćerkom Dake Popovića prvog bana Dunavske banovine i rođenom sestrom novinara i diplomate Dušana Popovića. Umro je 1997. godine u Beogradu.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja.

Dela uredi

Napisao je knjige:

Jovan Stefanović Vilovski i njegov stručni rad na nauci o vodama 1954.
Iz istorije hidrotehnike i građevinarstva 1960.
Svetozar Miletić 1958.
Oko Svetozara Miletića i posle njega 1964.
Narodna stranka 1968.
Temišvarski sabor 1790. 1972.

Reference uredi

Literatura uredi

Milomir Marić „Deca komunizma“. „Mladost“, Beograd 1987. godina