Портал:Sukobi na teritoriji SFRJ/Izabrani članak
Izabrani članci slike
uredi
Januar
uredi
Slučaj Račak je naziv za oružani sukob između srpske policije i pobunjenih Albanaca tokom akcije policije 15. januara 1999. u selu Račak (opština Štimlje, Kosovo i Metohija, Srbija). Kontroverznost dešavanjima u Račku daju još uvek suprotstavljeni stavovi kao i različiti zaključci obdukcija, kontradiktorne i pristrasne informacije u medijima i značajne političke posledice koje su izazvala.
O akciji srpske policije postoje stavovi, s jedne strane prevashodno zasnovani na izjavama Vilijama Vokera, u to vreme šefa Kosovske verifikacione misije OEBS, da je srpska policija, uz podršku vojske, izvršila masakr nad nedužnim civilima albanske nacionalnosti. Drugu grupu čine stavovi o tome da je to bila legitimna anti-teroristička akcija policije protiv naoružanih pripadnika OVK koja je politički iskorišćena kao povod da se iskonstruišu navodi o masakru civila u cilju stvaranja legitimiteta za NATO bombardovanje SRJ.
Februar
uredi
Rat u Hrvatskoj (ili kako se ponekad naziva Rat u Krajini ili u Hrvatskoj, Domovinski rat) je trajao od 1990. godine do 1995. godine.
Za srpsku stranu u Hrvatskoj rat je izazvan secesijom Hrvatske protivnom tadašnjem važećem Ustavu SFR Jugoslavije, izglasavanjem novog Ustava Republike Hrvatske po kojem Hrvatska postaje država hrvatskog naroda i ostalih nacionalnih manjina, gde Srbi iz Hrvatske ostaju bez prava konstitutivnog naroda SFRJ i postaju nacionalna manjina u novoj državi.
Jedan od glavnih činilaca koji su doveli do rata u Hrvatskoj je nagli porast nacionalizma u Jugoslaviji tokom 1980-ih. U Jugoslaviji se počela javljati kriza sa slabljenjem levice u zemljama Istočne Evrope, a definitivno je nastupila okončanjem Hladnog rata, odnosno, simbolično, padom Berlinskog zida 1989. kada je komunizam u Jugoslaviji izgubio svoj ideološki potencijal.
Tokom 1980ih, albanski secesionistički zahtevi na Kosovu su doveli do međuetničkih tenzija. Ekonomski razvijenije republike Slovenija i Hrvatska su tražile decentralizaciju, dok je Srbija zagovarala centralizam i jednopartijsku vlast Saveza komunista Jugoslavije. Srbija je 1989. usvojila amandmane na ustav iz 1974. kojima je smanjena autonomija srpskih pokrajina Kosovo i Metohija i Vojvodina.
Mart
uredi
Rat u Bosni i Hercegovini je vojni sukob na području Bosne i Hercegovine, koji je trajao od 1. marta 1992. do 14. decembra 1995. Ovaj rat se često opisuje i kao Građanski rat u Bosni i Hercegovini; takođe se naziva i imenima kao što su Odbrambeno-otadžbinski rat (za Srbe u Republici Srpskoj), Agresija na Bosnu i Hercegovinu (za Bošnjake u Bosni i Hercegovini), te Domovinski rat (za Hrvate u Bosni i Hercegovini).
Oružani sukobi su počeli nakon referenduma za nezavisnost koji je održan 29. februara i 1. marta 1992. godine. Rat je završen potpisivanjem Dejtonskog sporazuma. Procenjuje se da je tokom rata stradalo oko 100.000 ljudi, dok je raseljeno oko 1.800.000 ljudi.
April
uredi
NATO bombardovanje Savezne Republike Jugoslavije (kodno ime Operacija Saveznička sila (engl. Operation Allied Force) ili u SAD Operacija Plemeniti nakovanj (engl. Operation Noble Anvil), u Srbiji poznato kao Milosrdni anđeo ili NATO agresija, je bila završna faza Rata na Kosovu i Metohiji, koje je trajalo je od 24. marta do 10. juna 1999. godine. To je bilo drugo važnije vojno uplitanje NATO-a nakon bombardovanja Republike Srpske u operaciji Namerna sila 1995. i najveći vojni sukob na prostoru Srbije i Crne Gore od vremena Drugog svetskog rata.
Intervencija NATO pakta je izvršena bez odobrenja Saveta bezbednosti zbog optužbi da srpske snage bezbednosti vrše etničko čišćenje kosovskih Albanaca. Neposredan povod za akciju bila su dešavanja u Račku i odbijanje jugoslovenske delegacije da potpiše sporazum iz Rambujea.
Maj
uredi
Sukob u Borovom Selu (u Hrvatskoj poznat kao pokolj u Borovu Selu, u Srbiji poznat kao incident u Borovom Selu) je oružani sukob sa početka rata u Hrvatskoj (2. maj 1991.) kada je stradalo 12 hrvatskih policajaca i tri pripadnika srpskih snaga u Borovom Selu blizu Vukovara.
Posle Krvavog Uskrsa na Plitvicama, usledio je incident u Borovom Selu. Prema opisu iz knjige Smrt Jugoslavije (L. Silber, A. Litl, str. 157), grupa aktivista HDZ, predvođena Gojkom Šuškom, političkim emigrantom i uspešnim kanadskim ugostiteljom (koji je kasnije postao ministar odbrane Republike Hrvatske), prišla je Borovom Selu i ispalila tri projektila „ambrust“. Niko nije poginuo, ali su lokalni Srbi, već potpomognuti sunarodnicima iz Srbije, pojačali odbranu.
Napetost je pojačana nakon što je pala prva civilna žrtva u Hrvatskoj. Srbina Stevana Inića (rođ. 1928.), koji se vraćao sa prvomajskog uranka, ubio je Hrvat Đuro Gelenčir, član HDZ-ovih paravojnih formacija.
Juni
urediOperacija Koridor je kodni naziv za operaciju Vojske Republike Srpske u leto 1992. godine u Bosanskoj Posavini čiji cilj je bilo uspostavljanje kopnene veze između zapadnog i istočnog dela Republike Srpske.
U leto 1992. godine snage lojalne krnjem predsedništvu BiH potpomognute redovnom vojskom Hrvatske gotovo mesec i po dana su držale u potpunom okruženju Vojsku Republike Srpske na području Bosanske Krajine. Prema podacima generala Martina Špegelja, u Bosanskoj Posavini leta 1992. se nalazilo osam brigada HVO i petnaest brigada HV koje su se izmenjivale ili su sve vreme bile prisutne. Četiri brigade HV su bile celovite 108, 139, 157. i 3. gardijska, a ostale su brigade bile sastavljene od jednog ili dva bataljona, ojačane artiljerijom i s nešto tenkova, a brojale su od 600 do 1.200 ljudi. Brigade kao što je 111. riječka, 105. bjelovarska, delovi 2. gardijske - jedan bataljon sa 150 ljudi — maksimalno su brojale do 400 ljudi.
Juli
uredi
Rat u Sloveniji ili Desetodnevni rat (na slovenačkom: Slovenska osamosvojitvena vojna, „Slovenački rat za nezavisnost“ ili desetdnevna vojna „Desetodnevni rat“), je bio rat okarakterisan ponekad kao kratak konflikt na teritoriji današnje države Slovenije, tadašnje federalne jedinice SFRJ, između Teritorijalne odbrane Slovenije i Jugoslovenske narodne armije posle jednostranog proglašenja Slovenije kao nezavisne države 1991. godine.
Dana 25. juna 1991. godine, slovenački i hrvatski parlamenti doneli su odluku o proglašenju nezavisnosti. Međutim, dva dana kasnije, jedinice Jugoslovenske narodne armije napustile su kasarne i krenule na granične prelaze tadašnje SFRJ koji su se nalazili između ostalog i u Sloveniji. Namera im je bila da ne dozvole izmene natpisa države. Nastao je rat između pripadnika JNA i slovenačkih teritorijalaca, koje su predvodili Janez Janša i Igor Bavčar. Rat je trajao desetak dana. Naime, početkom jula Predsedništvo SFRJ donosi odluku o povlačenju pripadnika armije iz Slovenije. Deo armije se povukao u Hrvatsku.
Avgust
urediOperacija Oluja je bila vojna akcija Republike Hrvatske u avgustu 1995. godine. Cilj ove operacije je bio zauzimanje teritorije centralne Hrvatske koje su bile pod kontrolom srpskih snaga. Operacija je zvanično trajala 4 dana i završila se padom Republike Srpske Krajine.
Međunarodni krivični tribunal za bivšu Jugoslaviju je operaciju Oluja okarakterisao kao udruženi zločinački poduhvat, sa ciljem trajnog i prisilnog proterivanja najvećeg dela Srba sa prostora bivše Republike Srpske Krajine u Hrvatskoj.
Sa teritorije RSK koju je zauzela hrvatska vojska izbeglo je preko 250.000 Srba.
Septembar
urediBitka za Vukovar je 87-dnevna opsada Vukovara od strane Jugoslovenske narodne armije, uz pomoć raznih srpskih lokalnih i dobrovoljačkih snaga od avgusta do novembra 1991. tokom rata u Hrvatskoj. Bitka se završila porazom lokalnog Zbora narodne garde, velikim razaranjem Vukovara i velikim brojem mrtvih i pobeglih.
Bitka je bila značajan i simbolički gubitak za Hrvatsku, koja nije povratila kontrolu nad gradom do 1998.
Vukovar je važan regionalni centar na granici Hrvatske i Srbije, koji se nalazi na desnoj obali Dunava. On je važna luka i centar pre rata etnički izmešane oblasti. U opštini je po popisu iz 1991. živelo 84.189 stanovnika, od čega su 36.910 (43,8%/) bili Hrvati, 31.445 (37,4%) Srbi, 6124 (7,3%) Jugosloveni 1375 (1,6%) Mađari i 8335 (9,9%) ostalih. U samom Vukovaru je živelo oko 45.000 ljudi početkom 1991. Mala većina (52,98%) stanovništva grada su bili Hrvati, dok su Srbi činili 36,28% stanovništva. Većina Srba je živela u centru grada, dok su Hrvati živeli u industrijskim predgrađima.
Oktobar
urediNovembar
urediDecembar
uredi
Opšti okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini, poznatiji kao Dejtonski mirovni sporazum mirovni je dogovor potpisan u vazduhoplovnoj bazi Rajt-Paterson kod Dejtona, u američkoj državi Ohajo, kojim se zvanično prekinuo rat u Bosni i Hercegovini (1992-1995).
Konferencija je trajala od 1. novembra do 21. novembra 1995. godine. Glavni učesnici su bili tadašnji predsednik Srbije Slobodan Milošević, predsednik Bosne i Hercegovine Alija Izetbegović, predsednik Hrvatske Franjo Tuđman, američki posrednik Ričard Holbruk i general Vesli Klark. Sporazum je zvanično potpisan u Parizu, 14. decembra.