Rudarstvo u Republici Srpskoj
Rudarstvo u Republici Srpskoj, kao i u Bosni i Hercegovini, ima dugu tradiciju. Rudno bogatstvo je veoma raznovrsno, ali i neravnomjerno raspoređeno.
Rudarstvo na teritoriji Republike Srpske počinje da se razvija još u praistoriji, pretežno u vrijeme bronzanog doba. Dalje se kroz istoriju se nastavlja dolaskom Ilira na ove prostore, a potom i Rimljana. Kasnije, u srednjem vijeku, najznačajniji rudari su uveliko bili Sasi, rudari iz Njemačke. Njih su dovodili srpski vladari da bi obavljali rad u postojećim, ali i za poslove otvaranja novih rudnika. Dolaskom turske vlasti na teritoriju današnje Republike Srpske, rudarstvo stagnira. U periodu Austrougarske vlasti dolazi do razvoja rudarstva, jer se obnavlja rad u pojedinim starim rudnicima, a vrše se takođe i obimna istraživanja i otvaraju se novi rudnici. Ipak, najveći razvoj rudarstvo doživljava nakon Drugog svjetskog rata, u okviru Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ), kada rudnici prelaze u vlasništvo države. Počinje obnavljanje i modernizovanje starih rudnika, te otvaranje novih. Nakon građanskog rata, mnogi rudnici su zatvoreni, ali se i dalje vrše istraživanja za njihovo obnavljanje ili otvaranje novih rudnika.
Nalazišta ruda metala i nemetala uredi
Danas, Republika Srpska raspolaže vrlo značajnim mineralno-sirovinskim kompleksom (preko 50 mineralnih resursa), od kojih je veliki broj istražen i uveden u eksploataciju. Naime, postoje realne geološke i mineralogenetske pretpostavke da se pronađu nova ležišta, kvalitativno uvećaju postojeće rezerve i stvore uslovi za značajnije povećanje buduće proizvodnje. Na prostoru Republike Srpske takođe postoje i značajna ležišta mineralnih sirovina na kojima se eksploatacija ne odvija nikako ili u izuzetno malom obimu. Rezerve lignita i mrkog uglja raspoređene su u sedam ugljenih basena:
Ukupne bilansne rezerve iznose 684 miliona tona, a od toga su 294 miliona tona mrkog uglja i 390 miliona tona lignita. Postoje i druge lokacije koje nisu naročito značajne, ali su se sa manjim ili većim intenzitetom eksploatisale, a to su: Teslić, Prnjavor, Šipovo, Mrkonjić Grad (Manjača, Baraći) i Rogatica.
Rude gvožđa (Fe) čine osnovu za razvoj crne metalurgije. Dosadašnja istraživanja ove rude dala su veoma dobre rezultate što se tiče utvrđenih rezervi koje sada iznose oko 350 miliona tona. Najveđa nalazišta gvožđa koncentrisana su na prostorima Ljubije, Omarske kod Prijedora i Tomašice. Na osnovu analiza i istraživanja rudonosnih formacija procjenjuje se potencijalnost metalogenetske oblasti Ljubija na 800 miliona tona novih rudnih rezervi gvožđa.
Rude mangana registrovane su u području planine Ozren, te Šekovići, Kotor Varoš, Čelinac, Banjalučka Kozara i Rudo. Neka od navedenih nalazišta su eksploatisana u prošlosti, ali danas nema eksploatacije i prerade rude mangana u Republici Srpskoj.
Najvažnije rude obojenih metala koje se eksploatišu su olovo (Pb), cink (Zn) i aluminijum (Al). Olovo i cink se najčešće nalaze u zajedničkoj rudi (polimetalne rude). Redovan pratilac olovno-cinčane rude su zlato (Au) i srebro (Ag). Ove rude vezane su za ležišta Brdo kod Ljubije sa prosječnim sadržajem od 4-7% olova i cinka, te nekoliko manjih nalazišta na području opština Foča (Kopilovi, Sredenik, Robovići, Jelovac, Selište, Rajkovići i Rudnice). Takođe, na teritoriji Srebrenice nalazi se veliki broj olovo-cinkovih žila koje su prostorno razmještene u obliku lepeze. Debljina ovih žila je promjenjiva, te iznosi od nekoliko centimetara do pet metara. Eksploatacija se odvija u rudniku Sase, koji je trenutno jedini aktivni rudnik u Republici Srpskoj. Ovaj rudnik je takođe bio i veoma aktivan tokom vlavadine Rimske imperije. Republika Srpska ima i velike rezevrze boksita, rude aluminijuma. Najznačajnija nalazišta ove rude su kod Milića i Vlasenice.
Nemetalne rude su širom rasprostranjene, a koriste se u građevinarstvu i kao sirovina u pojedinim granama industrije (hemijska industrija). Ove rude se uglavnom eksploatišu iz površinskih kopova. Velika su nalazišta gline kod Prijedora i gipsa kod Šipova.
Naime, Ministarstvo industrije, energetike i rudarstvo je vrlo uspješno ostvarilo saradnju i partnerski odnos sa austrijskom kompanijom ,,Asamer Gruppe“, čije članice već imaju zaključena tri ugovora o koncesiji za eksploataciju i istraživanje mineralnih sirovina na području Republike Srpske (tehničkog građevinskog kamena – krečnjaka, peridotita i kvarcnog pijeska). Takođe, Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva je zaključilo i Ugovor o koncesiji za eksploataciju uglja na ležištu Ugljevik Istok 2 sa kompanijom Comsar Energy Republika Srpska, dok je sa kompanijom Mineco Limited London zaključilo Ugovor o koncesiji za istraživanje i eksploataciju antimona na ležištima Potkozara, Kordići i Podhomara, opština Novo Goražde. ,,Balkan Mining PTY” Ltd Australia, odnosno koncesiono preduzeće ,,Western mining’’ d.o.o. Banja Luka ima zaključen Ugovor o istraživanju olova, cinka, bakra i pratećih metala na istražnom prostoru ,,Čelebići“, opština Foča.
Postojeći rudnici koji su u vlasništvu Republike Srpske, a sa kojima je moguće da se ostvari poslovno-tehnička saradnja su rudnici uglja u Gacku i Ugljeviku. Ugalj proizveden na prethodno spomenutim prostorima se korsiti u istoimenim elektranama za dobijanje električne energije. Ležišta ove rude u ugljevičkom i gatačkom ugljenom basenu znatno prevazilaze trenutno instalirane proizvodne kapacitete i stvaraju pretpostavke za dalju izgradu termoenergetskih postrojenja.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- Geografija za 9. razred osnovne škole; JP ,,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva" a.d. Istočno Novo Sarajevo, 2016.
- Veb sajt "investsrpska"