Sveti Georgije
Sveti Georgije ili Sveti Đorđe (280—303) je bio[1] rimski vojnik u gardi cara Dioklecijana, koji je mučenički stradao tokom progona hrišćana. U hrišćanstvu (istočnom i zapadnom) se slavi kao Sveti Đorđe. Proslavlja se dva puta godišnje 6. maja (Đurđevdan) i 16. novembra (Đurđic). U umetnosti se često prikazuje kako ubija zmaja, odnosno aždaju.
| Sveti Georgije | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 280 |
| Mesto rođenja | Kapadokija, |
| Datum smrti | 6. maj 303. |
| Mesto smrti | Nikomedija, |
| Svetovni podaci | |
| Poštuje se u | Istočnom i zapadnom hrišćanstvu |
| Kanonizacija | 494. od strane pape Gelasijusa Prvog (492—496) |
| Praznik | 6. maj i 16. novembar |
| Zaštitnik | profesija: vitezova, konjice; organizacija: skauta; država: Gruzije, Engleske, Etiopije, Litvanije, Portugalije, Srbije, Crne Gore; pokrajina: Aragona, Katalonije; gradova: Barselone, Bejruta, Đenove, Istanbula, Londona, Moskve, Ređo di Kalabrije, Skirosa, Ferare, Frajburga. |
Žitije
urediVeruje se da je rođen 280. godine u maloazijskoj oblasti Kapadokiji, u bogatoj i uglednoj hrišćanskoj porodici. Otac mu je bio rimski vojni oficir. Još dok je bio dete, kada je njegov otac poginuo, mali Đorđe se sa majkom preselio u Palestinu,[2] na majčino veliko i bogato porodično imanje, gde je dobio visoko obrazovanje.
U rimskoj vojsci se brzo istakao svojom hrabrošću i bojnim zaslugama. Napredovao je naglo, od običnog vojnika do tribuna, da bi ga, već u njegovoj dvadesetoj godini, lično car Dioklecijan proizveo u čin komita tj. vojvode (najstariji vojni čin, kojim se postaje i carev savetnik).
Stradanje i smrt
urediZa vreme cara Dioklecijana organizovan je 303. godine progon hrišćana, deseti po redu i najveći ikada. Kada je počeo nemilosrdan progon hrišćana po celoj zemlji, Đorđe deli svu svoju imovinu siromašnima i oslobađa svoje robove. Isto uradi i u Palestini, pustivši sluge i zaveštava siromašnima svoja imanja i bogatstva.
Na jednom saboru je govorio protiv ovakvog odnosa prema hrišćanima i o njihovom daljem progonu a tom prilikom je izašao pred cara Dioklecijana i izjavio da je i sam hrišćanin, nakon čega car naređuje vojnicima da ga zatvore u tamnicu.
Prema predanju, po carevom naređenju, vojnici su položili Đorđa na zemlju, zabili mu noge u klade, a na grudi mu postavili veliki, teški kamen. Tako pritisnut, u velikim bolovima, dočekao je jutro, kada ga je posetio car, međutim, Đorđe je i dalje odbijao da se odrekne svoje vere.
Car tada naređuje da se donese veliki točak za mučenje, sa daskama prepunim velikih eksera, udica, noževa, mačeva. Vezan za takav točak dok se točak sa njim okretao, to je trajalo dok mu celo telo nije bilo u ranama. Sa točka su ga odvezali, misleći da je mrtav. Kada su se uverili da nije mrtav, car naređuje da Đorđa zakopaju u negašeni kreč tako da mu je samo glava bila van zemlje, i da ga tako ostave tri dana da bi sagoreo. Nakon tri dana, kada su ga otkopali — uvideše da je i dalje živ.[3][4]
Dioklecijan zatim odlučuje da pozove najvećeg maga Rimskog carstva, po imenu Atanasije, da on savlada Đorđa. Atanasije se odaziva caru i priprema dva napitka — jedan, od koga bi Đorđe trebalo da se pokori caru, a drugi smrtonosan. Dioklecijan naređuje da silom napoje Đorđa prvim napitkom, a pošto se Đorđe i dalje nije pokoravao, onda naredi da mu se da i smrtonosni napitak. Međutim, Đorđe opet ostaje živ.[4]
Stigavši na gubilište, Đorđe stade na određeno mesto i pomoli se. Zatim Đorđe položi svoju glavu, i bi posečen dana 6. maja 303. godine.[4][5]
Kanonizacija
urediGodine 494, Đorđe je proglašen za sveca, od strane pape Gelazija I (492—496).
U hrišćanskoj ikonografiji Sveti Đorđe se još od 7. veka prikazuje kao vojnik (bez konja, u stojećem stavu) i sa kopljem ili mačem u desnoj ruci. Od 9. veka se pojavljuje još jedan prikaz Svetog Đorđa: na konju, u vojvodskom odelu, kako kopljem ubija aždaju. Na tom prikazu se, pored njega, malo dalje nalazi jedna ženska prilika u gospodskom odelu kako stoji. Smatra se da je žena koja je na ikoni zapravo carica Aleksandra i da ona simbolizuje ranu hrišćansku crkvu, a da aždaja koju Đorđe ubija simbolizuje mnogoboštvo. Prikaz svetog Đorđa koji ubija aždaju je zasnovan na popularnoj legendi hrišćanske mitologije — „Đorđe i aždaja“.
Po broju onih koji ga slave, Sveti Đorđe je druga slava u Srbiji (posle Svetog Nikole).
Kult
urediKult Svetog Đorđa se začeo dosta rano. Na mestu njegovog groba u Lidi Palestinskoj, za vreme vladavine cara Konstantina I (306—337), podignuta je crkva njemu posvećena. Tokom 4. veka, kult Svetog Đorđa se iz Palestine proširio na celo Istočno rimsko carstvo a u 5. veku i na Zapadno rimsko carstvo. Godine 494, Đorđe je proglašen za sveca.
.jpg)
U vreme cara Konstantina, hrišćani grada Lide i okoline su sazidali crkvu koju su posvetili Svetom Đorđu. U tu crkvu su prilikom njenog osvećenja, iz Nikomedije, preneli njegove mošti. Uspomena na ovaj događaj se praznuje 16. novembra, kod Srba poznatim pod imenom Đurđic.[6]
Crkva Svetog Đorđa u Lidi je srušen 1010. godine ali su je krstaši obnovili. Po crkvenom učenju, 16. novembar je dan kada je obnovljena crkva Svetog Đorđa u Lidi, gde je položeno njegovo telo. Godine 1191, i tokom Trećeg krstaškog rata, crkva je ponovo uništena, od strane islamskih snaga sultana Saladina. Nova crkva Svetog Georgija je podignuta na mestu stare 1872. godine i postoji još uvek.
Posle krstaških ratova u 12. veku, kult Svetog Đorđa je prenet u Englesku. Za vreme kralja Edvarda Trećeg od Engleske, koji je 1348. osnovao viteški Red Gartera, Sveti Đorđe je postao i zaštitnik engleske države.
Sveti Đorđe, na katalonskom Sant Đordi (kat. Sant Jordi), takođe je zaštitnik španske autonomne pokrajine Katalonije. Običaj je da na taj dan muškarci ženama poklanjaju cvet, a žene muškarcima knjigu. Zato na taj dan knjižare iznose prodaju knjiga na ulice i sa popustima.
Veoma je slavljen kod Srba, i često ga nazivaju i Sveti Đurađ a slave ga dva puta godišnje: na Đurđevdan, 6. maja, i Đurđic, 16. novembra. Na ikoni vezanoj za Đurđevdan je Sveti Đorđe prikazan na konju kako ubija aždaju, dok se za Đurđic koristi ikona na kojoj je prikazan Sveti Đorđe kao vojnik koji stoji na poljani, sa kopljem u desnoj ruci. Posvećeni su mu mnoge crkve i manastiri, među kojima su manastir Đurđevi stupovi, Staro Nagoričino, Temska, Kasteljan, Vraćevšnica, Bogovađa, Crkva na Oplencu, kao i Saborna crkva u Novom Sadu.[2]
Sveti Đorđe je danas poštovan kao zaštitnik mnogih država i gradova u Evropi, profesija i organizacija. Poštovan je i kao zaštitnik konjice, vitezova i viteštva i krstaških pohoda.
Legende
uredi
Po predanju, u jezeru u blizini grada Lide, u Palestini, živela je ogromna aždaja, koja je meštanima obližnjeg grada Virita stvarala velike neprilike. Aždaja je često izlazila iz jezera i proždirala ljude koji bi se našli u blizini jezera a, pored toga, imala je i otrovan zadah od koga su se ljudi razboljevali i često i umirali. Žitelji ovog kraja su se najzad obratili i svom vladaru za pomoć ali im on zapovedi, da bi se rešili svojih problema sa aždajom, da svakog dana na obali jezera žrtvuju po jedno dete. Narod to prihvati i od sutrašnjeg dana započne žrtvovanje dece.[4]
Svakog jutra je po jedno dete bilo ostavljano kraj jezera i ubrzo i proždirano. Na kraju je došao red i na ćerku tog vladara, jedinicu, koju okitiše i pripremiše za žrtvu aždaji. Dok je uplakana devojka stajala kraj jezera, pred njom se ukazuje Sveti Đorđe, jašući na konju, sa kopljem u ruci. Tada i aždaja izlazi iz jezera a Đorđe pojuri ka aždaji i zabode joj koplje u čeljust, prignječivši je za zemlju. Po Đorđevom naređenju, devojka vezuje svoj pojas aždaji oko vrata i vodi je prema gradu. Gradski vladar i svi žitelji zbog toga primiše hrišćanstvo a u gradu ubrzo bude izgrađena i velika crkva posvećena Presvetoj Bogorodici i Svetom Đorđu.[4]
Umetnost
uredi
Legenda o Svetom Đorđu je poslužila kao motiv za mnoga umetnička dela. Najpoznatiji je Rafaelov prikaz.
Književnost
urediSveti Đorđe, i legenda o tome kako ubija aždaju, postalo je inspiracija za mnoge romane. Poznata je i predstava Sveti Georgije ubiva aždahu.
Heraldika
uredi
Prikaz Svetog Đorđa, kao konjanika na belom konju koji kopljem kroz usta probija aždaju, postao je i čest motiv u heraldici. Kao takav nalazi se i na grbu Moskve, glavnom grada Rusije.
Takođe, u heraldici je poznat i motiv „krsta Svetog Đorđa“, crveni krst na beloj pozadini. Poreklo ovog motiva vezuje se za čisto bele tunike prvih krstaša, i crveni krst koji su nosili na grudima. Kao takav je postao i grb Engleske i Gruzije, španske pokrajine Katalonije, itd.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ O razvoju legende govori P.J. Hogarth, "St. George: the evolution of a saint and his dragon", History Today 30 (April (1980), str. 17-22).
- ^ a b Đorđe Randelj: Svetačnik, Slave i verski običaji kod Srba
- ^ Nikolaj Velimirović: „Ohridski prolog za 23. april (6. maj)”. Arhivirano iz originala 23. 02. 2018. g. Pristupljeno 23. 2. 2018.
- ^ a b v g d Željko i Tanjica Perović: „Slavarica – Sveti Georgije"
- ^ I Pravoslavna i Rimokatolička crkva slave Svetog Đorđa 23. aprila, ali razlika u kalendarima koje prate pravi zabunu u datumima: 23. april po julijanskom (starom) pada 6. maja po gregorijanskom (novom).
- ^ Sveti velikomučenik Georgije - Đurđevdan, Fond Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke
Literatura
uredi- Mirjana Kandić: Sveti velikomučenik Georgije – Đurđevdan i Đurđic
- Vladika Nikolaj Velimirović: Ohridski prolog [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. februar 2018)
- Episkop Nikolaj i Protođakon Ljubomir Ranković: Srpske slave i verski običaji, Šabac 2000.
- Đorđe Randelj: Svetačnik, Slave i verski običaji kod Srba, Novi Sad 2006.
- Željko i Tanjica Perović: Slavarica – Sveti Georgije, manastir Divljane, Pirot
- Sveti velikomučenik Georgije - Đurđevdan, Izdavački fond Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke, Beograd, 1999.
Spoljašnje veze
uredi- Sveti Đorđe, Katolička enciklopedija (jezik: engleski)
- Events and ideas for all the family on St George’s Day across England
- St George and the Dragon Felt Board Story at Story Resources
- St. George and the Dragon, free illustrated book based on 'The Seven Champions' by Richard Johnson (1596)
- Bulgaria - St. George's Day
- (Emel Muslim magazine) A very modern patron: Muslims and St George
- Archnet
- Saint George and the Dragon links and pictures (more than 125), from Dragons in Art and on the Web
- Story of St. George from The Golden Legends
- Saint George and the Boy Scouts, including a woodcut of a Scout on horseback slaying a dragon
- The Elevation of St George
- A prayer for St George's Day
- St. George
- St. George and the Dragon: An Introduction
- Greatmartyr, Victory-bearer and Wonderworker George Orthodox icon and synaxarion for April 23
- Dedication of the Church of the Greatmartyr George in Lydia Icon and synaxarion for November 3
- Dedication of the Church of the Greatmartyr George at Kiev Icon and synaxarion for November 26
- Sveti Đorđe, vitez Boga živoga („Večernje novosti“, feljton, 6-12. maj 2008) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. septembar 2018)
