Википедија

Uroš Drenović

четнички војвода

Uroš Drenović (Sitnica, 11. novembar 1911 — Čađavica, 31. maj 1944) je bio srpski i jugoslovenski učitelj, rezervni poručnik Jugoslovenske vojske i četnički vojvoda tokom Drugog svetskog rata. Bio je jedan od vođa ustanka u zapadnoj Bosni, pored Vukašina Marčetića i vojvode Radeta Radića, a kada su se ustanici početkom 1942. godine podelili i deo prišao partizanima, Drenović je osnovao sopstveni Četnički bataljon "Kočić".

Uroš Drenović
Domobranski bojnik Emil Rataj, predstojnik kotarskog suda Konstantin Urumović, Uroš Drenović i kotarski predstojnik Marko Jungić, u Mrkonjić Gradu 1942.
Lični podaci
Datum rođenja(1911-11-11)11. novembar 1911.
Mesto rođenjaSitnica, Austrougarska
Datum smrti31. maj 1944.(1944-05-31) (32 god.)
Mesto smrtiČađavica, Nezavisna Država Hrvatska

U različitim fazama rata, formalno se nalazio u sastavu Jugoslovenske vojske u Otadžbini ili je delovao sasvim samostalno, a imao je i sporazume sa vlastima Nezavisne Države Hrvatske, kojima prihvata zajedničku borbu protiv partizana u zamenu za priznanje NDH i garanciju da će Hrvatsko domobranstvo štititi srpska sela u njegovom reonu, odnosno da neće biti daljih zločina ustaša nad srpskim stanovništvom, te da se: „Svim stanovnicima pravoslavne vjeroispovjesti garantuje se apsolutno slobodno ispovijedanje svoje vjere, slavljenje svojih vjerskih praznika i slave, kao i jednakost pred zakonima.“.[1] Pojedini izvori ukazuju na postojanje ideje kod određenih rukovodilaca NDH, da se Drenović imenuje za zastupnika u Hrvatskom državnom saboru kao predstavnik „pravoslavnog stanovništva Bosne i Hercegovine“, a izveštaji komandanta Zapadne Bosne majora Slavoljuba Vranješevića govore da je čak slao i delegaciju kod Germogenu, od vlasti NDH proklamovani poglavar kanonski nepriznate Hrvatske pravoslavne crkve.

Poginuo je 1944. godine prilikom savezničkog napada. Na prostoru Manjače i okoline, danas ima veliki broj poštovalaca koji ga smatraju zaslužnim što je sačuvao srpsko stanovništvo od velikih žrtava.[traži se izvor]

Biografija uredi

Mladost uredi

Uroš Drenović je rođen u uglednoj srpskoj trgovačkoj porodici. Građansku školu je završio u Mrkonjić Gradu. U Sarajevu je završio Učiteljsku školu, a školu rezervnih vojnih oficira u Bileći, nakon čega se kao učitelj zaposlio u Baraćima. U Baraćima se oženio svešteničkom kćerkom Nadeždom Gojić 1939. godine koja mu je rodila sina. U Drugi svjetski rat ušao je kao rezervni oficir sa zvanjem poručnika.

Drugi svetski rat uredi

Početak ustanka i razlaz sa partizanima uredi

Početak ustanka u Bosni obeležilo je jedinstvo pobunjenog naroda. U to vreme nije postojala politička podvojenost već jedinstveni narodni pokret protiv okupatora, i posebno protiv zločina NDH nad srpskim stanovništvom. Drenović je bio komandant bataljona u sastavu partizanskog odreda. Krajem 1941. godine dolazi do krize u partizanskim pokretima Dalmacije, Kninske krajine, Like i istočne i zapadne Bosne. U razdoru u ustaničkom pokretu zapadne Bosne naročito su se isticali učitelji Lazar Tešanović i Uroš Drenović i trgovac Rade Radić. Kada je saznao da se formiraju četnički odredi, Drenović je zatražio na ustaničkoj odredskoj konferenciji u Gerzovu 10. decembra 1941. godine da se njegov bataljon preimenuje u četnički bataljon „Petar Kočić“[2] uz obećanje da će ostati u vezi sa partizanskim delom odreda. Ustaše su 1941. godine zarobile 180 ljudi iz Donjeg i Gornjeg Vukovskog i streljale ih na Borovoj glavi kod Livna. Bataljon Pelagić je zarobio 40 domobrana na Bagu i na insistiranje Drenovića sve ih streljao.[3] Njegov zahtev je prihvaćen, ali ubrzo dolazi do potpunog razlaza Drenovića sa partizanima. Tada se nije znalo da je Drenović još u novembru uspostavio vezu sa oficirom Gestapoa, kapetanom Mesnerom iz Banjaluke i da ga je Masner uputio na saradnju sa italijanskom obaveštajnom službom, budući da se oblast Mrkonjić-Grada nalazila u italijanskoj okupacionoj zoni. Za uzvrat, kapetan Mesner je naredio ustašama u Banjaluci da puste iz zatvora u "Kaštelu" jedino Drenovićevog oca Milana, dok su sve ostale (700 ljudi) poubijali.[2] Prilikom napada 3. KNOP odreda na Italijane u Mrkonjić-Gradu, 25. februara, Uroš Drenović sa četničkim bataljonom "Kočić" je izdao akciju i prešao na stranu Italijana. Pored toga, partizani su optužili Drenovića i za ubistvo zamenika političkog komesara Joze Nemeca februara 1942. godine na oslobođenoj teritoriji.[4] Od početka 1942. godine dolazi do potpunog razlaza Drenovića i partizana. Drenović je optužen za saradnju sa Nedićem, NDH i Italijanima, ali nikada nije dokazano da je uopšte bio pod komandom Mihajlovića i JVUO, štaviše ne postoje ni čvrsti dokazi da je do 1943. i bio u kontaktu sa Mihajlovićem niti da je bio pod njegovom komandom, te se stoga može smatrati da Drenović prvobitno nije ni bio deo JVUO već da je bio samostalni gospodar rata na području koje je kontrolisao i da je sklapao sporazume i saveze sa kim je on lično hteo.

Saradnja sa ustaškim režimom u NDH uredi

 
Overeni prepis ugovora o saradnji od 27. aprila 1942. godine između vlasti NDH i vojvode Uroša Drenovića.[5][6] (Dokument se nalazi u Vojno-istorijskom arhivu, Četnička arhiva, kut. 234, reg. br. 3/2)

Uroš Drenović je jedan od tri četnička komandanata koji su sarađivali sa vlastima NDH.[7] Drenović je leta 1942. godine boravio u okupiranoj Banjaluci, nakon potpisivanja niza ugovora između četničkih odreda i NDH. Drenovića su četnički komandanti postavili za „referenta za odnose sa HDH“.[8] Vojvoda Uroš Drenović je potpisao ugovor o saradnji sa hrvatskim oružanim snagama i civilnim vlastima NDH o zajedničkoj borbi protiv partizana, te o slobodi kretanja i materijalnoj pomoći države lokalnom stanovništvu. Četnički komandanti su od 1942. godine širom NDH sklapali sporazume sa hrvatskim civilnim i vojnim vlastima,[9] kako bi zaštitili srpsko stanovništvo od stradanja i odmazde okupatora zbog partizanskih akcija.

Uroš Drenović je 27. aprila 1942. godine pred vlastima NDH u Varcar Vakufu dao sledeću pismenu izjavu:

Vojna saradnja Drenovićevih jedinica sa NDH uredi

Veliki župan Velike župe Bribir i Sidraga, ustaški stožernik David Sinčić je 17. juna 1942. godine poslao iz Knina nadređenima telegram:

"Postignuta saradnja sa četničkim vođama Bogunović, Đujić, Rokvić, Rađenović. Četnici po dogovoru sa mnom i dobijenim uputstvima idu prema Glamoču sastati se sa četnicima Drenovića i domobranima gde odrediti plan daljih zajedničkih akcija.

Radi delovanja protiv partizana radi postignuća dodira sa hrvatskom vojskom četnici izvršili napad na Peulje, Crni Lug, Grkovci, Podgoru, Tičevo malo i veliko uspehom. Četnici za saradnju sa nama i borbu proti partizana nemaju oružja, strijeljiva i hrane. Potrebno ih snabdeti preko Knina ili u času dodira sa našom vojskom u Glamoču. Radi potrebne oružane akcije naših domobrana iz Knina s četnicima prema Glamoču, Bosanskom Petrovcu, južnoj Lici, potrebno Zapovjedništvo sedme operativne zone u Kninu poslati pojačanja u ljudstvu, oružju, naročito mitraljezima, bacačima mina i vojnim vozilima.

Četnici poveli akciju proti partizana iz Medka prema Strmica. Potrebno je povezati ovu akciju sa akcijom naše vojske iz Gospića. Četnici očekuju za svoje akcije uputstva našeg vojničkog Zapovjedništvo. Poruke slati preko Knina ili krilašima u Bosansko Grahovo kao što je već učinilo Zapovjedništvo trećeg vojnog zbora četnicima Branka Bogunovića. Gornje dostavite Zapovjedništvo trećeg vojnog zbora Sarajevo i Ministarstvu spoljnih poslova za Vrančića.''"[9]

Iz ovog se vidi da je postojala potpuna saradnja i saveznički odnos jedinica pod komandom vojvode Uroša Drenovića sa organima i vojskom NDH, te pomoć NDH u oružju, municiji i čak i ljudstvu lojalnim četničkim jedinicama.[traži se izvor] Sa druge strane ne postoji ni jedan dokaz da su ovi četnički odredi savezništvo sa NDH ostvarili sa znanjem generala Mihajlovića, naprotiv može se smatrati da su usljed nedostatka kontrole i komandovanja te usled pucanja veza u lancu komandovanja ove akte počinili samostalno i na svoju ruku, bez znanja komande JVUO i generala Mihajlovića.[traži se izvor]

 
Drenović sa nemačkim oficirom

Lojalnost Uroša Drenovića Trećem rajhu i ustaškom režimu u Zagrebu bila je izuzetna o čemu govori i nemački izvor, Zbirka dokumenata nemačkog Petnaestog brdskog armijskog korpusa T314 rolna 566.[traži se izvor] U tim dokumentima se vidi direktan navod poslovnih sastanaka Uroša Drenovića sa službenicima NDH, pregovori o novčanim transakcijama između NDH i Drenovića, kao i zajednički poslovni poduhvati.

Zaključak nemačkih oficira je bio da je Uroš Drenović uživao ogromno poverenje predstavnika Trećeg rajha i bio veran saveznik, ali i da je uživao ogromno poverenje ustaškog režima u Zagrebu koji je kako Nemci navode „nameravao da Drenovića postavi za Saborskog predstavnika svih Pravoslavaca“.[traži se izvor]

Prema oceni ličnosti koju je dao u svom izveštaju major JVUO Slavoljub Vranješević 3. februara 1943. godine,[11] Uroš Drenović je bio vrlo slab komandant, iako okretan i dobar borac, nije posedovao komandantske karakteristike. Po izveštaju majora Vranješevića, Uroš Drenović je bio bolesno ambiciozan čovek i patio od umišljene veličine, te se rado dodvoravao i Hrvatima i Nemcima, a uz to je slao i pokloničku delegaciju patrijarhu Hrvatske pravoslavne crkve Germogenu u Zagreb. Major Vranješević zaključuje da su ove Drenovićeve karakteristike dovele do sloma njegovog odreda.[12]

Jedinice četnika lojalnih NDH nisu samo učestvovale u borbenim operacijama u službi NDH kojoj su iskazali lojalnost, već su imali za zadatak logističku i pozadinsku podršku NDH i nemačkim vojnim jedinicama. Tako se navodi da su četnici vojvode Drenovića bili zaduženi za čuvanje i popravku puteva kojim su se kretali jedinice Vermahta, ali su bili ovlašteni da od seljaka za račun NDH i Trećeg rajha vrše otkup hrane, stoke i drvne građe, a svi ti poslovi su išli preko komande četničkih snaga u Bosni i između ostalih i preko vojvode Drenovića i drugih koji su od toga imali i ličnu korist.[13]

Uroš Drenović je svoju saradnju i lojalnost NDH unovčavao i praktičnom prodajom zarobljenih pripadnika NOVJ ustaškom režimu. Tako imamo navod satnika Anta Zičarića, komandanta Ustaške bojne iz pisma upućenog glavnom stožeru ustaške vojnice u Zagrebu od 28. maja 1942. godine u kome on kaže:


O gorčini sukoba koji je nastao razlazom sa partizanima govori i sam Drenović prilikom sastanka četničkih komandanata gde se on žali kako su zbog ugovora sa NDH koji je on potpisao, partizani njemu i njegovim borcima nadenuli nadimak „srpske ustaše“.[14]

Odnos sa Dražom Mihailovićem uredi

Na suđenju Draži Mihailoviću, saznalo se da Uroš Drenović u stvari nikada nije bio u kontaktu sa komandom JVUO, te da Mihailović u prvo vreme- nije ni čuo za njega i da nije znao za Drenovićevu saradnju sa Nemcima i ustašama te da je za to saznao tek prilikom čitanja optužnice i na samom suđenju.[15]


U danjem toku procesa, Mihailović je korigovao malo svoju izjavu, ali je i dalje negirao da je on uopšte imao kontrolu nad Drenovićem, nego da ga nije niti postavio niti ga je mogao smenjivati, iz čega se stiče utisak, da je Drenović bio van kontrole JVUO i da nikada nije dobio zvanični čin, zvanje ili komandu od generala Mihailovića i JVUO.

Tužilac je Mihailoviću podneo na uvid Mihailovićeve telegrame u kojima je on vlastitom rukom pisao da je Drenović sarađivao sa ustašama, Nemcima i Italijanima, što je Mihailović potvrdio kao istinito, ali uz opasku da je za to saznao tek kasnije usled nemogućnosti kontrole i komunikacije.[15]

Uroš Drenović kao ličnost i razlozi njegove kolaboracije uredi

 
Izveštaj 15. brdskog armijskog korpusa Vermahta o finansijskoj saradnji Uroša Drenovića i vlasti NDH od 1. maja 1943. (stranica br. 689 T314, rol 566, frejm 685)[16]

Pošto je bio pod jakim uticajem svoje žene, Uroš Drenović napušta svoj odred i sa porodicom se nastanjuje u Mrkonjić-Gradu.[11] Prilikom drugog partizanskog napada na Jajce, 1942. godine, među poginulima u nemačko-domobranskom utvrđenju bila je i Drenovićeva supruga.[traži se izvor] Po rečima svojih savremenika, Uroš Drenović bio je čovek niskog morala sklon ličnom bogaćenju i ratnom profiterstvu. Za vreme rata prodavao je drvnu građu NDH i Trećem rajhu, a prema svojim neistomišljenicima primenjivao je boljševičke metode razračunavanja. Takođe, navodi se i da je bio kao komandant vrlo loš i neaktivan. U izveštajima nemačkih jedinica govori se o odličnoj saradnji i prilježnosti Drenovića Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, koja je čak jedno vreme planirala da ga postavi u Saboru kao zastupnika svih „Pravoslavaca“ odnosno Srba u NDH.[17][18]

Od strane izaslanika Draže Mihajlovića, majora JVuO Vranješevića - Drenović je okarakterisan kao bolesno ambiciozan čovek i nesposobni vojni komandant. Major Vranješević ga krivi da je bio pod uticajem žene te je pod njenim uticajem jednostavno napustio odred i preselio se u Mrkonjić-grad sa porodicom, što je dovelo do propasti odreda.[12]

Sahrana uredi

 
Grob Uroša Drnovića i crkva Klisina u Stričićima

Vojvodu Uroša Drenovića sahranili su pripadnici ravnogorskog pokreta na vrhu Manjače, gdje je sahranjen 2002. nakon ekshumacije sa mjesta na kome je ranije bio tajno sahranjen.

Drenović je prvi četnički vojvoda iz Drugog svjetskog rata čiji su posmrtni ostaci sačuvani, a nakon raspada Jugoslavije sahranjeni uz počasti njegovih saboraca i drugih ravnogoraca.[19][traži se izvor]

Biba Radanović sa Manjače je lokaciju Drenovićevog groba čuvao u tajnosti sve do 21. jula. Godine 2002. (Sveti Prokopije), kada su Drenovićevi ostaci preneseni na mesto gde i se i sad nalaze. Tim povodom mu je podignut spomenik uz blagoslov Srpske pravoslavne crkve i Boračke organizacije Republike Srpske i osnovan je prvi Svesrpski sabor na Manjači koji će prerasti u tradicionalni Svesrpski sabor.

Ulice u Banjaluci i Mrkonjić Gradu nose ime vojvode Uroša Drenovića.

Reference uredi

  1. ^ „Zaključak 3. i 8, zapisnik sa sastanka Uroša Drenovića i Ervina Rataja”. 
  2. ^ a b Karasijević 1985.
  3. ^ Ustanak naroda Jugoslavije 1941., zbornik, knjiga prva, Vojnoizdavački zavod JNA "Vojno delo", Beograd, 1962., strana 740.
  4. ^ Milovanović 1983.
  5. ^ a b „Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda: TOM XIV, knjiga 1”. znaci.org. Pristupljeno 26. 9. 2010. 
  6. ^ Vojno istorijski arhiv - Arhiv VII, Ca, k. 234, reg. br. 3/2
  7. ^ Kurapovna 2009, str. 203 harvnb greška: više ciljeva (2×): CITEREFKurapovna2009 (help)
  8. ^ Piše: Miloslav Samardžić. „Press Online :: Prijateljski pozdrav velikih neprijatelja” (na jeziku: (jezik: srpski)). Pressonline.rs. Arhivirano iz originala 24. 12. 2013. g. Pristupljeno 26. 9. 2010. 
  9. ^ a b piše goran kotur (15. 8. 2009). „NDH četnicima davala oružje i mirovine > Slobodna Dalmacija > Spektar”. Slobodnadalmacija.hr. Arhivirano iz originala 26. 03. 2013. g. Pristupljeno 26. 9. 2010. 
  10. ^ AVII, Četnička arhiva, kut. 234, reg. br. 1/2
  11. ^ a b „Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda: TOM XIV, knjiga 1”. www.znaci.org. 
  12. ^ a b „Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda: TOM XIV, knjiga 1”. Pristupljeno 31. 3. 2013. 
  13. ^ a b Milovanović, Nikola. Draža Mihailović. znaci.org. Pristupljeno 20. 3. 2013. 
  14. ^ „Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda: TOM XIV, knjiga 1”. www.znaci.org. 
  15. ^ a b „Full text of "The Trial Of Dragoljub Draza Mihailovic"”. www.archive.org. 
  16. ^ „Zbirka dokumenata nemackog Petnaestog brdskog armijskog korpusa T314 roll 566”. Pristupljeno 31. 3. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. oktobar 2021)
  17. ^ http://znaci.org/images/NARA/T314_566/00689.jpg
  18. ^ „XV. Gebirgs Armeekorps, T314 roll 560”. Pristupljeno 31. 3. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. avgust 2021)
  19. ^ „Ravnogorski Pokret Otadžbine Srpske - sahrana Uroša Drenovića”. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Урош_Дреновић&oldid=27727640”