Википедија

Ujedinjenje Italije

процес стварања јединствене Италије (1848—1871)

Ujedinjenje Italije je proces stvaranja jedinstvene države na Apeninskom poluostrvu revolucionarnim putem tokom 19. veka. Na čelu te ideje stajao je nacionalni pokret Rizorđimento koji je predvodio Đuzepe Garibaldi.[1][2]

Ujedinjenje Italije

Italija u 19. veku
Vreme1848—1871.
Mesto
Italija
Ishod Pobeda italijanskih patriota i Kraljevine Pijemont-Sardinije.
Sukobljene strane
Kraljevina Italija Kraljevina Pijemont-Sardinija
Kraljevina Italija Italijanske patriote
sa podrškom Francuske		  Austrijsko carstvo
Lombardija-Venecija

Italija je i nakon 1848. godine ostala podeljena. Svest o pripadnosti jednoj naciji je sve više jačala među Italijanima. Zbog jakog privrednog razvoja u severnoj Italiji, potreba za jedinstvenim tržištem, tj. za ujedinjenjem italijanskih država se pojačavala. Kraljevina Pijemont-Sardinija (Pijemont) bila je privredno najrazvijenija. Zbog toga je grof Kamilo Benso di Kavur, pijemontski predsednik vlade, nastojao, uz pomoć Francuske, ujediniti italijanske države. Napoleon III i Kavur odlučili su se na rat protiv Austrije. Lombardija i Venecija trebalo je da pripadnu Pijemontu, a Nica i Savoja Francuskoj. 1859. godine u bici kod Solferina Austrija je poražena. Lombardija je priključena Pijemontu, ali to nije bio slučaj s Venecijom. Napoleon se povukao iz rata, iznenadno, te su Italijani, nezadovoljni time, razvrgli savez s Francuskom. U isto vrijeme u Parmi, Modeni i Toskani dolazi do ustanka i one se 1860. priključuju Pijemontu. Nastavljaju se revolucionarni pokreti i težnje italijanskih država za ujedinjenje s Kraljevinom Sardinijom. 1860. godine u Napuljskom kraljevstvu izbija ustanak na čije čelo staje Đuzepe Garibaldi. Apsolutna vlast Burbona u Napulju srušena je, a ujedinjenje s Pijemontom je proglašeno. Tako je 1861. stvorena Kraljevina Italija. Kralj Kraljevine Sardinije, Vitorio Emanuele II, postaje njen prvi kralj. Porazom Austrije od Pruske 1866. godine, Venecija je priključena Italiji. 1870. godine, kada je preostali deo Papske države priključen Kraljevini Italiji, završava proces ujedinjenja Italije, a Rim postaje prestonica jedinstvene države.

Pokret za ujedinjenje Italije trajao je od 1815. do 1870. godine.

U prvom razdoblju (1815—1849) rodoljubi i građanski revolucionari pokušali su zaverama, pobunama, ustancima i revolucijama da oslobode i ujedine Italiju. U drugom razdoblju (1850—1870) političkom, diplomatskom i vojnom akcijom Kraljevine Sardinije (Pijemonta) i uz pomoć nacionalnooslobodilačkog pokreta italijanskog naroda ostvareno je ujedinjenje Italije.

Prva faza borbe za ujedinjenje uredi

 
Kamilo Benso di Kavur

Posle sloma revolucije 1848. godine, Austrija je imala prevlast u italijanskim zemljama: zadržala je pod svojom vlašću Lombardiju i Veneciju i po mnogim mestima srednje Italije razmestila svoje garnizone. U svim državama u Italiji, izuzimajući Kraljevinu Sardiniju, zavladali su nazadni režimi od kojih je najsvirepiji bio režim u Kraljevstva Dve Sicilije pod vlašću Burbonca Ferdinanda II. Ustavni režim, uspostavljen 1848. godine, zadržao se samo u Pijemontu, koji je zbog toga uživao veliki ugled kod svih Italijana.

Uloga Pijemonta postala je veoma aktivna 1852. godine, kada je Kamilo Benso di Kavur, poznati rodoljub i liberalni političar, postao premijer. On je stao na čelo pokreta Rizorđimento, tj. preporoda za ujedinjenje Italije i njeno političko uređenje na osnovu buržoaskih reformi. Kavur ih je uporno sprovodio, najpre u samom Pijemontu. Smatrao je da se Italija može osloboditi strane vlasti i ujediniti samo vojnim dejstvom Pijemonta i vojnom podrškom neke strane sile.

Nasuprot takvom Kavurovom shvatanju, isticalo se shvatanje Macinija, koji je još tridesetih godina preko organizacije Mlada Italija ukazivao na revolucionarni put oslobođenja i ujedinjenja Italije. Prema ovom shvatanju, delatnošću demokratskih snaga u sklapanju zavera i dizanju ustanaka, rasparčani delovi Italije ujedinili bi se u „demokratsku“ republiku. Macinijeve pristalice organizovale su atentate na Frančeska II u Napulju, pokušale da dignu ustanak u Đenovi i Livornu, ali bez uspeha.

Kavur je smatrao da bi pre početka borbe za ujedinjenje Italije trebalo obezbediti savez sa Francuskom protiv Austrije, jer je bio uveren da će Austrija biti glavna prepreka ujedinjenju Italije. Da bi se približio velikim silama, Kavur je 1855. godine uveo Pijemont u Krimski rat. Pijemont nije imao nikakvog interesa za pitanja koja su rešavana ovim ratom, ali se za vreme mirovnih pregovora u Parizu (1856) i njegov predstavnik našao među pregovaračima. To je bila prilika da i evropske sile upoznaju italijanski problem.

Samo dve godine kasnije Napoleon III i Kavur tajno su se sastali. Tom prilikom Pijemontu je obećana vojna pomoć u borbi protiv Austrije. Kavur je zauzvrat pristao da Francuskoj ustupi Savoju i Nicu.

Pokušaj evropskih sila da sazivanjem kongresa otklone ratni sukob Pijemonta i Austrije nije uspeo, jer je Austrija 1859. godine objavila rat Pijemontu. Čim su austrijske trupe stigle na granicu Pijemonta, Francuska je stupila u rat na strani Pijemonta. Udružene francusko-pijemontske trupe porazile su Austrijance u dvema krvavim bitkama: 4. juna kod Mađente i dvadeset dana kasnije kod Solferina. To je izazvalo snažne revolucionarne pokrete na celom Apeninskom poluostrvu. Napoleon III je uvideo da će oslobodilačka i revolucionarna borba italijanskog naroda dovesti do stvaranja velike i jedinstvene italijanske države, a to mu nije išlo na korist. Zato je 11. jula sa austrijskim Carom Francom Jozefom sklopio mir. Francuska je dobila Savoju i Nicu, Pijemont Milano i celu Lombardiju, a Mletačka oblast je i dalje ostala pod Austrijom.

Delimičan uspeh borbe za ujedinjenje Italije 1859. godine razočarao je mnoge Italijane. Živnuli su i Macinijevi sledbenici. U Modeni, Parmi, Firenci i Bolonji izbili su ustanci i stvorene privremene Vlade, koje su proglasile pripajanje Pijemontu. Tako se završila prva faza borbe za italijansko ujedinjenje.

Druga faza borbe za ujedinjenje uredi

 
Đuzepe Garibaldi

U aprilu 1860. godine, izbio je ustanak seljaka na Siciliji protiv vladavine kralja Frančeska II. Ustanike je podržao Đuzepe Garibaldi, koji se 1848. godine istakao u borbi protiv Austrije. On se sa 1.200 dobrovoljaca - crvenokošuljaša - ubrzo pridružio ustanicima na Siciliji. Sjedinjeni garibaldinci i pobunjeni seljaci ubrzo su pobedili kraljevsku vojsku i ovladali celim ostrvom. Sa vojskom čiji se broj popeo na 25.000 boraca, Garibaldi se prebacio sa Sicilije u južnu Italiju i 17. septembra 1860. godine oslobodio Napulj. Dok je Macini bezuspešno nagovarao Garibaldija da krene na Rim, koji je još bio pod papskom vlašću, i da tamo proglasi Republiku, pijemontska vojska je ušla u južnu Italiju i spojila se sa Garibaldijevim trupama. Frančesko II je pobegao kod pape u Rim, a Garibaldi je predao vlast pijemontskom kralju Vitoriju Emanuelu. Plebiscitom koji je zatim organizovan, narod južne Italije se u celini izjasnio za ujedinjenje sa Pijemontom. Na osnovu svih tih događaja, februara 1861. godine u glavnom gradu Pijemonta - Torinu se sastao prvi italijanski parlament koji je 14. marta proglasio ujedinjenu Kraljevinu Italiju. Druga faza borbe za ujedinjenje Italije bila je završena. Van Italije ostali su još Rim i Venecija.

Oslobođenje Rima i Venecije uredi

Iako je Rim u martu 1861. godine, proglašen za prestonicu ujedinjene Italije, on se nalazio u Papskoj državi. Garibaldijev pokušaj 1862. godine, da silom zauzme Rim nije uspeo. I Mletačka oblast sa Venecijom još je bila pod austrijskom vlašću.

I Rim i Mletačka oblast pripojeni su Italiji za vreme dva međunarodna sukoba.

Ulazeći u Austrijsko-pruski rat 1866. godine, na strani Pruske koja je pobedila Austriju, Italija je dobila Veneciju. Od tada se granice Italije i Austrije više neće menjati do kraja Prvog svetskog rata.

Posle poraza Francuske u ratu sa Pruskom i zbacivanja sa vlasti Napoleona III, koji je bio papski zaštitnik, 20. septembra 1870. godine italijanska vojska umarširala je u oslobođeni Rim. Sve borbe za ujedinjenje uspešno su privedene kraju. Nekadašnjoj moćnoj papskoj državi ostavljena je mala teritorija u centru grada Rima - Vatikan. Italija je bila ujedinjena, a Rim postao kraljevska prestonica. Posebnim zakonom regulisani su odnosi sa Vatikanom, ali papa taj zakon nije priznao. Izjavio je da se povlači u „dobrovoljno sužanjstvo“ u Vatikan, što će trajati do međunarodnog priznanja Vatikana 1929. godine.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Collier, Martin (2003). Italian unification, 1820–71. Heinemann Advanced History (First izd.). Oxford: Heinemann. str. 2. ISBN 978-0-435-32754-5. „The Risorgimento is the name given to the process that ended with the political unification of Italy in 1871” 
  2. ^ Riall, Lucy (1994). The Italian Risorgimento: state, society, and national unification  (First izd.). London: Routledge. str. 1. ISBN 978-0-203-41234-3. „The functional importance of the Risorgimento to both Italian politics and Italian historiography has made this short period (1815–60) one of the most contested and controversial in modern Italian history” 

Literatura uredi

  • Alio, Jacqueline. Sicilian Studies: A Guide and Syllabus for Educators (2018), 250 pp.
  • Ascoli, Albert Russell and Krystyna Von Henneberg, eds. Making and Remaking Italy: The Cultivation of National Identity around the Risorgimento (2001) online
  • Beales, Derek; Biagini, Eugenio (2003). The Risorgimento and the Unification of Italy (2nd izd.). Longman. ISBN 978-0-582-36958-0. 
  • Carter, Nick, ed., Britain, Ireland and the Italian Risorgimento (Palgrave Macmillan, 2015), 233 pp
  • Clark, Martin. The Italian Risorgimento (2nd ed. 2009); 146pp
  • Collier, Martin, Italian Unification, 1820-71 (Heinemann, 2003); textbook, 156 pages excerpt
  • Davis, John A., ur. (2000). Italy in the nineteenth century: 1796–1900. London: Oxford University Press. Arhivirano iz originala 29. 06. 2011. g. Pristupljeno 21. 06. 2020. 
  • De Mattei, Roberto. Pius IX (2004).
  • Gilmour, David.The Pursuit of Italy: A History of a Land, Its Regions, and Their Peoples (2011). excerpt
  • Hearder, Harry. Italy in the Age of the Risorgimento 1790 – 1870 (1983) excerpt
  • Holt, Edgar. The Making of Italy 1815–1870, (1971).
  • Mendola, Louis. The Kingdom of Sicily 1130–1860 (2015).
  • Mowat, R.B. A history of European diplomacy, 1815–1914 (1922) pp 115–63 online free
  • Patriarca, Silvana, and Lucy Riall, eds. The Risorgimento Revisited: Nationalism and Culture in Nineteenth-century Italy (Palgrave Macmillan, 2011), 13 essays on specialized topics by scholars excerpt; review
  • Pearce, Robert, and Andrina Stiles. Access to History: The Unification of Italy 1789–1896 (4th rf., Hodder Education, 2015), textbook. excerpt
  • Pozzo, Barbara (2013). „Masculinity Italian style”. Nevada Law Journal. 13 (2): 15. 
  • Procacci, Giuliano. History of the Italian People (Pelican, London, 1973) Trans Anthony Paul.
  • Rapone, Danilo. Religion and politics in the Risorgimento. Britain and the new Italy, 1861–1875 (Palgrave Macmillan, 2014), 3012pp.
  • Riall, Lucy. The Italian Risorgimento: State, Society, and National Unification (Routledge, 1994) online
  • Riall, Lucy. Garibaldi: Invention of a hero (Yale UP, 2008).
  • Riall, Lucy (1998). „Hero, saint or revolutionary? Nineteenth‐century politics and the cult of Garibaldi”. Modern Italy. 3 (2): 191—204. doi:10.1080/13532949808454803. 
  • Ridley, Jasper. Garibaldi (1974), a standard biography.
  • Sarlin, Simon (2009). „Fighting the Risorgimento: foreign volunteers in southern Italy (1860–63)”. Journal of Modern Italian Studies. 14 (4): 476—490. doi:10.1080/13545710903281987. 
  • Smith, Denis Mack. Cavour (1985)
  • Smith, Denis Mack. Mazzini (1995) excerpt
  • Smith, Denis Mack. Victor Emanuel, Cavour, and the Risorgimento (Oxford University Press, 1971)
  • Thayer, William Roscoe (1911). The Life and Times of Cavour vol 1.  old interpretations but useful on details; vol 1 goes to 1859]; volume 2 online covers 1859–62
  • Trevelyan, George Macaulay (1911). Garibaldi and the making of Italy. Longmans, Green and Company. „garibaldi trevelyan.” 
  • Wawro, Geoffrey. "Austria versus the Risorgimento: A New Look at Austria's Italian strategy in the 1860s." European History Quarterly 26#1 (1996): 7–29.
  • Woolf, Stuart Joseph. The Italian Risorgimento (1969).
  • Woolf, Stuart. A History of Italy 1700–1860: The Social Constraints of Political Change (1960), 519 pp
  • Wright, Owain (2012). „British foreign policy and the Italian occupation of Rome, 1870”. The International History Review. 34 (1): 161—176. doi:10.1080/07075332.2012.668343. 
  • Bouchard, Norma, ed. Risorgimento in modern Italian culture: revisiting the nineteenth-century past in history, narrative, and cinema. (Fairleigh Dickinson Univ Press, 2005).
  • De Francesco, Antonino. The antiquity of the Italian nation: the cultural origins of a political myth in modern Italy, 1796–1943 (Oxford UP, 2013).
  • Isabella, Maurizio (2012). „Rethinking Italy's Nation-Building 150 Years Afterwards: The New Risorgimento Historiography”. Past & Present (217): 247—268. JSTOR 23324209. doi:10.1093/pastj/gts028. 
  • Manenti, Luca G., "Italian Freemasonry from the Eighteenth Century to Unification. Protagonists, Metamorphoses, Interpretations", in History of the Grand Orient of Italy, edited by E. Locci (Washington D.C., Westphalia Press, 2019), pp. 27–60.
  • Ramm, Agatha (1972). „The Risorgimento in Sicily: Recent Literature”. English Historical Review. 87 (345): 795—811. JSTOR 562204. 
  • Rao, Anna Maria. "Napoleonic Italy: Old and New Trends in Historiography." in Ute Planert, ed., Napoleon's Empire (Palgrave Macmillan UK, 2016). pp 84–97.
  • Salsini, Laura A. "Re-envisioning the Risorgimento: Isabella Bossi Fedrigotti's Amore mio uccidi Garibaldi." Forum Italicum: A Journal of Italian Studies 42#1 (2008).
  • Bacchin, Elena. Italofilia. Opinione pubblica britannica e il Risorgimento italiano 1847–1864 (Turin, Carocci editore, 2014), 266 pp
  • Banti, Alberto Mario. La nazione del Risorgimento: parentela, santità e onore alle origini dell'Italia unita. Torino, Einaudi, 2000
  • Banti, Alberto Mario. Il Risorgimento italiano. Roma-Bari, Laterza, 2004 (Quadrante Laterza; 125)
  • Ghisalberti, Carlo. Istituzioni e società civile nell'età del Risorgimento. Roma-Bari, Laterza, 2005 (Biblioteca universale Laterza; 575)
  • Della Peruta, Franco. L'Italia del Risorgimento: problemi, momenti e figure. Milano, Angeli, 1997 (Saggi di storia; 14)
  • Della Peruta, Franco. Conservatori, liberali e democratici nel Risorgimento. Milano, Angeli, 1989 (Storia; 131)
  • De Rosa, Luigi. La provincia subordinata. Saggio sulla questione meridionale, Bari, Laterza, 2004
  • Guerra, Nicola (2009). Eclettica, ur. Controrisorgimento. Il movimento filoestense apuano e lunigianese. ISBN 9788890416804. 
  • Guerra, Nicola (oktobar 2011). „Le due anime del processo di unificazione nazionale: Risorgimento e Controrisorgimento. La necessità di un nuovo approccio di ricerca ancora disatteso”. Chronica Mundi: 53—68. ISSN 2239-7515. 
  • Scirocco, Alfonso. L'Italia del risorgimento: 1800–1860. (vol. 1 di Storia d'Italia dall'unità alla Repubblica), Bologna, Il mulino, 1990
  • Scirocco, Alfonso. In difesa del Risorgimento. Bologna, Il mulino, 1998 (Collana di storia contemporanea)
  • Tomaz, Luigi. Il confine d'Italia in Istria e Dalmazia, Presentazione di Arnaldo Mauri, Conselve, Think ADV, 2008.
  • Carlo Cardia, Risorgimento e religione, Giappichelli, Torino, 2011, ISBN 978-88-348-2552-5.

Spoljašnje veze uredi

 
Ujedinjenje Italije na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Уједињење_Италије&oldid=27554418”