Hercegovački partizanski odred
Hercegovački narodnooslobodilački partizanski odred bio je jedinica u sastavu NOVJ od oktobra 1941. do februara 1942, i ponovo od 14. juna do 10. avgusta 1942.[1]
| Hercegovački partizanski odred | |
|---|---|
.svg) Jugoslovenska partizanska zastava | |
| Postojanje | Prvo formiranje: oktobar 1941-februar 1942.[1] Drugo formiranje: 14. jun-10. avgust 1942.[1] |
| Formacija | 3-10 bataljona[1] |
| Jačina | oko 500-2.000 boraca (1941)[1] 330 boraca (1942)[1] |
| Deo | Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije |
| Angažovanje | |
Pozadina uredi
U junskom oružanom ustanku srpskog naroda 1941. nastale su u istočnoj Hercegovini čete narodne vojske i seoske straže kao specifični početni oblik vojne organizacije ustanika. Njih je sačinjavalo ljudstvo sposobno za borbu iz jednog sela, ili iz zbegova naroda po planinama kuda se sklonio od ustaškog terora. Te ustaničke formacije bile su organizaciono neučvršćene i, uglavnom, orijentisane na odbranu sela ili zbegova.[1]
Već u julu Oblasni vojni štab za Hercegovinu (formiran po nalogu KPJ) počinje da stvara unutar ustaničkih formacija manje gerilske odrede, usmeravajući ih na diverzije na komunikacijama i ofanzivna dejstva protiv neprijatelja. Kada su u Hercegovinu stigla uputstva o zadacima partizanskih odreda koje je izdao Glavni Štab NPOJ 10. avgusta, ubrzano se pristupilo stvaranju partizanskih odreda i formiranju sreskih štabova (u Nevesinju, Bileći, Gacku, Trebinju). Te jedinice su 19. septembra 1941. reorganizovane u Hercegovačku brigadu NOP odreda, koja je u početku imala 2, a u oktobru 3 bataljona.[1]
Borbeni put Odreda uredi
Hercegovački NOP odred formiran je u drugoj polovini oktobra 1941. preimenovanjem Hercegovačke brigade NOP odreda u duhu odluke Savetovanja u Stolicama 26. septembra 1941. Pri formiranju imao je tri bataljona: Prvi (srez Nevesinje), Drugi (Bileća i Stolac) i Treći (Trebinje i Ljubinje). Konjički bataljon, formiran u septembru, ušao je u sastav Hercegovačkog NOP odreda krajem 1941, jer je, u međuvremenu, bio uključen u Bosansko-hercegovačku brigadu NOP odreda. Početkom novembra Hercegovački NOP odred se naglo omasovio. Do kraja godine od 2. bataljona stvoreni su bataljoni Vladimir Gaćinović, Bilećki, Sitnički i Stolački, a od Trećeg-bataljoni Neđo Čabrinović i Luka Vukalović. Formirana su u Gatačkom srezu još dva bataljona: Gatački i bataljon 6. jun, tako da je odred na kraju 1941. imao 10 bataljona. U decembru je Odred izveo nekoliko krupnijih akcija, stavio pod svoju kontrolu veći deo komunikacija i izolovao neprijatenjeve garnizone u istočnoj Hercegovini. Radi bolje koordinacije dejstava u istočnoj Hercegovini i zapadnom delu Crne Gore u Lastvi je 4. januara 1942. formiran Privremeni operativni štab za Hercegovinu (zajednički za Hercegovački i Nikšićki NOPO).[1]
Podela Odreda uredi
Početkom februara 1942. formiran je Operativni štab za Hercegovinu i partizanske jedinice u Hercegovini podeljene na dva odreda: severno od linije Mostar-Nevesinje-Gacko (srezovi Gacko, Nevesinje, Konjic i istočni deo mostarskog sreza) pripale su Severnohercegovačkom NOP odredu, dok su jedinice na teritoriji južno od te linije (srezovi Bileća, Trebinje, Stolac i južna Dalmacija) ušle u sastav Južnohercegovačkog NOPO.[1] Do kraja aprila 1942. na području svakog odreda formirana su po 4 udarna bataljona koji su kao pokretne jedinice dejstvovali pod neposrednom komandom Operativnog štaba. U sastav Severnohercegovačkog NOPO ušli su bataljoni: Nevesinjska puška, Bišina, Konjički i Gatački bataljon, a u Južnohercegovački NOPO: Bilećki, Stolački, Luka Vukalović, Ljubomir, Sitnica i Šuma (bataljoni) i Neretvanska četa, a u toku aprila i maja formirani su još Ljubinski terenski bataljon i 1. muslimanska četa Mustafa Golubić. Severni i delovi Južnog odreda učestvovali su sredinom aprila 1942. u napadu na Borač (vidi). Početkom maja Južni odred je izvršio prodor ka Neretvi, do Čapljine i Metkovića, i u Konavle, i potpuno paralisao neprijateljev saobraćaj na tom području. Za to vreme, Severni odred je vodio uspešne borbe protiv četnika i italijanskih i domobranskih jedinica u severnoj Hercegovini.[1]
Kriza Odreda i drugo formiranje uredi
Oba ova odreda su se u trećoj neprijateljskoj ofanzivi brzo osuli, čemu su mnogo doprinele političke greške (tzv. leva skretanja) rukovodstva NOP u Hercegovini, koje su odbile deo naroda i boraca. Od Severnohercegovačkog odreda ostali su samo Konjički bataljon i omladinska četa, pa čak i u tom bataljonu došlo je do četničkog puča, kada je poginulo 70 partizana. Ipak, Konjički bataljon se, uz stalno vođenje borbi, održao do izbijanja Grupe proleterskih brigada sa Vrhovnim štabom NOVJ na prugu Sarajevo-Mostar (Pohod u Bosansku krajinu). Od Južnohercegovačkog odreda samo se manji broj boraca probio do Zelengore kao i delovi 1. i 2. udarnog bataljona. Od tih snaga formiran je 14. juna 1942. u selu Suhoj novi Hercegovački NOP odred jačine 330 boraca, koji je sa Konjičkim bataljonom, ušao u sastav 10. hercegovačke brigade formirane 10. avgusta u Šujici. Od preostalih boraca i komunista formiran je bataljon Sloboda (30-50 boraca), koji se uprkos teroru okupatora i četnika, održao do dolaska 10. hercegovačke brigade u Hercegovinu posle pete neprijateljske ofanzive. Za to vreme bataljon Sloboda izveo je niz diverzija i napada na manja neprijateljeva uporišta.[1]
Reference uredi
Literatura uredi
- Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (tom 3). Beograd: Vojnoizdavački zavod.
