Hronologija radničkog pokreta i KPJ 1937.
◄ 1920—1929. | |
1940—1949. ► |
Hronološki pregled važnijih događaja vezanih za Radnički pokret Jugoslavije i Komunističku partiju Jugoslavije (KPJ), kao i opšta politička dešavanja koja su se dogodila u Kraljevini Jugoslaviji tokom 1937. godine.
Januar uredi
25. januar uredi
- Grupa od oko 15 jugoslovenskih studenata, koji su studirali u Čehoslovačkoj, otputovala iz Praga u Pariz, odakle se preko „partijske veze” prebacila u Španiju, gde su u redovima Internacionalnih brigada učestvovali u Španskom građanskom ratu i borili se protiv fašizma. U ovoj grupi, koja je bila jedna od prvih grupa jugoslovenskih dobrovoljaca, nalazili su studenti — Veljko Vlahović, Branko Krsmanović, Ratko Pavlović Ćićko, Mirko Kovačević, Ivan Turk, Lazar Latinović, Ilija Engel, Anđelko Radošević, Mirko Horvat, Sigbert Bastijančić, Ahmet Fetahagić, Rudolf Janhuba, Matija Šiprak, Lazar Udovički i Ratko Vujović Čoče.
Mart uredi
3. mart uredi
- U noći 3/4. marta ratni brod Kraljevske jugoslovenske ratne mornarice na Jadranu, u blizini Zelenika, kod Herceg Novog, otkrio francuski trgovački brod „Korzika”, koji je trebao da pokupi oko 300 dobrovoljaca, koji su pošli u Barselonu, kako bi se na strani Internacionalnih brigada borili u Španskom građanskom ratu. Tom prilikom na brodu su uhapšeni Adolf Muk (1893—1943), član Politbiroa CK KPJ i Anton Franovića, organizatori ilegalne akcije prebacivanja. Istovremenom policijskom akcijom na obali u blizini Čanja uhapšeno je oko 120 dobrovoljaca, koje je prethodno organizovao Pokrajinski komitet KPJ za Crnu Goru. U toku policijske istrage, Muk se nije dobro držao i odao je mnoge partijske saradnike. Zbog loše organizacije prebacivanja dobrovoljaca, Muk je u decembru odlukom CK KPJ isključen iz KPJ, a njegov neuspeh bio je početak političkog pada Milana Gorkića (1904—1937), generalnog sekretara KPJ, koji je 1. novembra streljan u Moskvi. Muk i Franović su zbog organizacije ilegalnog prebacivanja dobrovoljaca bili osuđeni na višegodišnje zatvorske kazne, a Muka su 21. aprila 1943. streljali italijanski okupatori.[1]
April uredi
14. april uredi
- U Zagrebu u dvorištu studentskog doma u Runjaninovoj ulici frankovci (preteče ustaša) ubili Krstu Ljubičića (1915—1937) studenta Pravnog fakulteta, člana levičarskog studentskog društva „Svjetlost“ i antifašistu. Sukob studenata frankovaca i komunista na Zagrebačkom sveučilištu, bili su česti u vreme Španskog građanskog rata. Frankovci su nekoliko dana ranije, 9. aprila teško ranili Dragutina Kolmana, studenta prava i predsednika društva „Svjetlost”, a 12. aprila je na Trgu kralja Aleksandra I došlo do velikog sukoba studenata frankovaca i komunista, tokom koga je intervenisala žandarmerija. Ubistvo Ljubičića izazvalo je revolt javnosti, a ispraćaj njegovih posmrtnih ostatak iz Zagreba, 16. aprila bio je pretvoren u masovnu demonstraciju protiv fašizma, kojoj je prisustvovalo 10.000 ljudi.[2]
17. april uredi
- U Čebinama, kod Trbovlja, u toku noći 17/18. aprila, održan Osnivački kongres Komunističke partije Slovenije (KPS), koja je bila integralni deo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Kongresu je prisustvovalo 11 delegata, koji su zastupali partijske organizacije iz Ljubljane, Trbovlja, Jesenice, Kranja, Savinjske doline i Bele krajine. Na Kongresu je analizirano stanje partijskih organizacija na području Slovenije i planovi budućeg rada KP Slovenije, a na kraju je izabran Centralni komitet, od 9 članova, čiji je sekretar bio Franc Leskošek. Partija je 1952. promenila naziv u Savez komunista Slovenije, a do januara 1990. je delovala u okviru Saveza komunista Jugoslavije, kada je nakon njegovog raspada promenila naziv i od 2005. deluje pod imenom Socijaldemokrate.[2]
Avgust uredi
1. avgust uredi
- U Anindolu, kod Samobora, u toku noći 1/2. avgusta, održan Osnivački kongres Komunističke partije Hrvatske (KPH), koja je bila integralni deo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Kongresu je prisustvovalo 16 delegata, koji su zastupali partijske organizacije iz Osijeka, Splita, Sušaka, Siska, Varaždina i Zagreba. Na Kongresu je analizirano stanje partijskih organizacija na području Hrvatske i Dalmacije i planovi budućeg rada KP Hrvatske, a na kraju je izabran Centralni komitet, od 12 članova, čiji je sekretar bio Đuro Špoljarić, dotadašnji sekretar Pokrajinskog komiteta KPJ za Hrvatsku. Partija je 1952. promenila naziv u Savez komunista Hrvatske, a do januara 1990. je delovala u okviru Saveza komunista Jugoslavije, kada je nakon njegovog raspada promenila naziv i od 1994. deluje pod imenom Socijaldemokratska partija Hrvatske.[3]
Novembar uredi
1. novembar uredi
- U Moskvi, u toku „staljinovih čistki“, osuđen na smrt i istog dana streljan Milan Gorkić (1904—1937), sekretar Centralnog komiteta KPJ. Gorkić je na referisanje u Moskvu pozvan u toku jula, u vreme žestokih čistki, kada su mnogi članovi rukovodstva komunističkih partija sumnjičeni kao špijuni, trockisti, agenti i dr. Njegov ugled u Kominterni naglo je pao nakon hapšenja Adolfa Muka i propasti akcije prebacivanja dobrovoljaca u Španiju, početkom marta. Odlukom Vrhovnog suda SSSR Gorkić je rehabilitovan aprila 1956, a juna iste godine ga je politički rehabilitovala Kontrolna partijska komisija CK KPSS.[3]
Reference uredi
- ^ Hronologija 1 1980, str. 251.
- ^ a b Hronologija 1 1980, str. 253.
- ^ a b Hronologija 1 1980, str. 258.
Literatura uredi
- Pregled istorije Saveza komunista Jugoslavije. Beograd: Institut za izučavanje radničkog pokreta. 1963. COBISS.SR 54157575
- Hronologija revolucionarne delatnosti Josipa Broza Tita. Beograd: Export-press. 1978. COBISS.SR 50094343
- Hronologija radničkog pokreta i SKJ 1919—1979. tom I 1919—1941. Beograd: Narodna knjiga; Institut za savremenu istoriju. 1980. COBISS.SR 1539739342
- Istorija Saveza komunista Jugoslavije. Beograd: Izdavački centar „Komunist”; Narodna knjiga; Rad. 1985. COBISS.SR 68649479
