Википедија

Jegra

Град у Мађарској

Jegra ili, novije, Eger (mađ. Eger, nem. Erlau, sloven. Jáger, lat. Agria) grad je u severnoj Mađarskoj i broji oko 56.000 stanovnika. Jegra je upravno središte pokrajine Heveš. Grad je poznato turističko središte sa banjskim sadržajima.

Jegra
mađ. Eger
Eger - istorijsko jezgro grada
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Mađarska
RegionSeverna Mađarska regija
ŽupanijaHeveš
SrezJegra
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 56.647
 — gustina614,39 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate47° 53′ 56″ S; 20° 22′ 29″ I / 47.89902° S; 20.37470° I / 47.89902; 20.37470
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina92,2 km2
Jegra na karti Mađarske
Jegra
Jegra
Jegra na karti Mađarske
Poštanski broj3300
Pozivni broj36
Veb-sajt
www.eger.hu

Geografija uredi

Grad Jegra se nalazi u severnom delu Mađarske. Od prestonice Budimpešte grad je udaljen 140 km istočno. Reka Jegra se uliva sa desne strane u reku Tisu. Najbliži veći grad Jegri je Miškolc, nekim 50 km istočno.

Jegra se smetila u južnoj podgorini, između gora Buka i Matre, u oblasti pobrđa. Južno od grada pruža se Panonska nizija, dok se severno izdiže gorje.

Istorija uredi

Oblast Jegre naseljena je od vremena kamenog doba. U ranom srednjem veku bila su naseljena germanska i slovenska plemena. U 10. veku dolaze Mađari i osvajaju datu oblast. Eger postaje važno mesto i oko 1009. godine, za vreme vladavine prvog ugarskog kralja Stefana I, osnovana je rimokatolička episkopija (1804. podignuta na arhiepiskopiju). Dva Hrvata, Franjo Frankopan i Antun Vrančić, bili su rimokatolički episkopi Jegre. Grad je stradao za vreme mongolske najezde 1242. godine, kada je potpuno uništen. Za vreme vladavine Matije Korvina Eger doživljava pravu renesansu i važan je grad tadašnje Ugarske. Godine 1488. Vladislav od Jegra je postao ban, posle smrti Blaža Mađara.

Turski sultan Sulejman Veličanstveni je 1566. godine krenuo iz Carigrada, i maja meseca je jednim krilom vojske napao po drugi put na Jegru, pa Đur i Komoran. Povukao se da bi svom silom napao Sigetvar, gde je bila mala posada pod Zrinjskim. U 16. veku tvrdo se branio turskih napada, ali su Osmanlije definitivno osvojili Eger tek 1596. godine i njemu vladali 91 godinu, do 1687. godine. Iz tog doba sačuvan je 35 m visok minaret, najseverniji turski minaret u celoj Evropi. Husejin-paša je jedno vreme bio zapovednik varoši Jegre. Račanski monah Isaija je ostavio zapis o pomračenju Sunca u Jegri 1699. godine.

Grad je oslobođen od turske okupacije 1687. godine[1], i od tada kreće njegov razvoj. Nakon oslobođenja od osmanlijske vlasti, u toku 18. veka pretežno je izgrađen u baroknom stilu. Bivša minoritska crkva (1758—1771) ubraja se među najlepše spomenike svoje vrste u Mađarskoj. Pravoslavna srpska crkva (1784—99) važi za jednu od najvećih pravoslavnih crkva Mađarske i poznata je po bogatom ikonostasu (1789—1791). Danas je muzej srpske i crkvenoslovenske kulture grada.

U Jegri je 1861. godine radila jedna državna viša gimnazija, na kojoj su se školovali mnogi Srbi.

Početkom 20. veka 1905. godine u varoši Egeru su: PTT komunikacije, željeznička stanica, ima deset lekara, dve bolnice, dve apoteke i javno kupatilo.

U 20. veku grad je proživeo dva svetska rata prilično „bezbolno“, pa je očuvao svoje bogato staro gradsko jezgro i drugo nasleđe. Stoga je danas Jegra prvorazredno turističko odredište u Mađarskoj.

Stanovništvo uredi

 
Pogled na istorijski deo Jegre

Po proceni iz 2017. u gradu je živelo 53.876 stanovnika.

Demografija
1990.2001.2011.2017.
61.89258.17356.56953.876

Grad je 1861. godine imao više od 10.000 stanovnika. Mađari čine 98% stanovništva grada, a ostatak su uglavnom Romi i Nemci.

Srbi u Jegri uredi

U razdoblju od 16. do 19. veka u Jegri je postojala značajna zajednica Srba, Grka i Cincara. O Srbima starosedeocima svedoče nazivi dva okolna brda: Rac heđeš i Tihamir. Kada su Turci 1596. godine zauzeli Jegru, katoličku crkvu Sv. Avgustina dali su pravoslavnim Srbima.[2] U delegaciji Jegre koja je išla u Košice 14. avgusta 1694. godine da traži maistratsko uređenje, bili su pretstavnici, Srbi (mađarizovanog imena i prezimena) Sigmund Bajai i Joan Fekete. Srbi su se tu masovno doseljavali od 1696. godine.[3] Mada je njih tu bilo, a i u drugim mađarskim gradovima, još od 12. veka za vreme ugarske kraljice Jelene.[1] Srpski značaj u Jegri je naglo oslabio u vreme pobune kuruca, koji su proterali veliki broj Srba. Sačuvano je pismo koje su pisali 8. jula 1715. godine Jovan Dorožanin prezviter i Janko birov kompanijski. Trebalo je da oni, 1716. godine, dođu kao poslanici na srpski crkveno-narodni sabor u Karlovcima. Po Jegri je bila nazvana Jegarska eparhija, u doba Pećke patrijaršije najsevernija pravoslavna srpska eparhija. Kad je 1713. godine ukinuta, njeno područje pripojeno je Bačkoj eparhiji, te je i episkop bački poneo zvanje episkopa bačko-segedinskog i jegarskog. Pre nekoliko godina u Srpskoj pravoslavnoj crkvi uspostavljeno je i zvanje vikarnog episkopa jegarskog.

Despot srpski Đorđe Branković je tamnovao i u Jegri, gde je pisao svoju poznatu hroniku, i gde je najposle i umro 1711. godine.[4] Branković je bio zatočen u kamenoj tvrđavi sa nekoliko kula, od kojih se najveća zvala "crna", visoka kao beogradska kula Nebojša. U njoj je u jednoj prostoriji, u drvenom podu sa poklopcem bila pokrivena tamnica mračna tek metar i po široka. Tu je on proveo u potpunom mraku prvu godinu dana, a spuštali su mu užetom samo vodu i hleb.[5] Ostatak ropstva, 21 godinu držan je Đorđe u istoj kuli, sa istim tretmanom ali ne u rupi, već u mračnoj prostoriji. Godine 1743. kosti su mu prenete i sahranjene u manastiru Krušedolu.

Bivši vladika Jegarski 1715. godine Jefrem Banjanin, bio je prešao u "uniju" (vladika bio i 1701). Pop Jovan Dorožanin je 1715. godine bio pravoslavni paroh u Jegri.[6] Potpisali su memorijal 19. oktobra 1732. godine Srbi Jegarci, predvođeni sveštenomonahom Petronijem, Risto Stojanović, Makarije Dunđerin, Vlajko Feldvari, Pero Simić, Mihail Vidaković, Stavro Baro crkveni gazda, Lepoje Sarvašlija, Jamandija Marković, Jovo Jorgović, Jovan Bodnarović i Stojan crkveni sin.[traži se izvor] Pop Teodosije Mirosavljević rodom Somborac, došao je 1735. godine da bude paroh u mestu. I tu se bavio do 1741. godine.[7] Arsenije Jorgović je 1744. godine bio jegrički poslanik na srpskom narodnom saboru u Karlovcima. Žalili su se 1744. godine Srbi u Jegri "da se sa njima postupa kao sa robovima". Predstavljali su pravoslavno ostrvo usred katolicizma. Godine 1747. vladika bački Visarion Pavlović je izdao sinđeliju svešteniku Josifu Vitkoviću (umro 1769), za parohiju u varoši Jegri.[8] Od 1740. godine započeo jegarske parohijske matrikule pop Atanasije Popović. U gradu je između 1740-1750. godine radila srpska škola.[9] Učitelj srpski bio je u to vreme Romi Dimitrije. U Jegri je rođen 1721. godine jeromonah Atanasije Mihajlović, koji se javlja 1753. godine u manastirskom bratstvu Vrdnika. Drugi stanovnik Jegre, nemeš Stefan Roža bavio se 1779. godine kao poklonik u srpskom Hilandaru, na Svetoj Gori.

Vasilije Aleksović iz Jegre, bio je pravoslavac Srbin, pa se pokatoličio i odrodio - postao "Pauliner". On je mnogo važnih dela mađarskih napisao i objavio na mađarsko jeziku.

U Jegri je živela tokom 18-19. veka srpska porodica Vitković, koja je dala više sveštenika i obrazovanih ljudi. Protoprezviter pop Josif Vitković (1720—1769) bio je prvo paroh u Segedinu, pa premešten u Jegru. On je sin zaslužnog austrijskog oficira Petra, kojeg je carica Marija Terezija odlikovala ordenom od 16 dukata. Pop Josifu je u radu pomagao jeromonah Jefrem Bođanac (1752). U drugoj polovini 18. veka srpski učitelj u Jegri je bio izvesni Romi Dimitrije (1752). On je izazvao spletkom veliko nepoverenje u Jegri prema pravoslavcima Srbima, naneo im mnogo štete. Odgovarao je na optužbe za izdaju zemlje pop Stefan Vitković i trgovci jegarski: Arsenije Jorgović, Duka Dimić i Adam Hodža - "Moskovit" su morali ići u Budim, da se opravdaju. Bili su zatvoreni u budimsku tzv. "Okrnjenu kulu" do 1753. godine. Josifov otac Petar, i dvojica drugih Srba Cvejić i Šarpa su išli kod carice Marije Terezije, da izbave zatočenike. Carica ih je tom prilikom sve odlikovala za zasluge. Josif je imao dva sina: Mihaila, senatora jegarskog i pop Petra paroha jegarskog.[10] Petar Vitković (1754—1808) je izučio školu kod Jezuita u Jegri, a zatim o trošku trgovca Tinta studirao filozofske nauke u Beču. Tamo se upoznao sa Dositejem Obradovićem, koji ga je učio grčkim jezikom. Petar se vratio kući u Jegru 1774. godine, i umesto da postane kaluđer kako je želeo, po volji majčinoj rukopoložen je novembra iste godine za sveštenika. Stupio je odmah kao kapelan kod jegarskog paroha pop Gavrila Krestića. Kada je 1776. godine Krestić otišao u Temišvar, da bude protoprezviter, Petar posta jegarski paroh. Bio je Petar 28 godine sveštenik u Jegri, i poslednjih četiri u Budimu.[11] Pop Petar je zaslužan što je crkvena opština izmlila dozvolu da umesto opravke stare crkve, može praviti novu. Iskoristio je popa dolazak cara Josifa II u Jegru, i zgodnom prilikom se lično obratio mladom vladaru, kada je ovaj posetio srpsku crkvu. Car je izjavio tada: "Zidajte novi hram Božiji i molite se Bogu za mene!". Crkva je prilozima Srba sa svih strana zaista podignuta za četiri godine. Vremenom je došlo do sukoba po verskoj osnovi između pravoslavnih Srba i Grka u Jegri, a pop Petar nije mogao da ih složi, pa je napustio Jegru da bi bio do smrti paroh u Budimu. Petar je imao vrednu biblioteku koja je međutim nastradala 1810. godine tokom velikog požara u Budimu. Njegove propovedi su izašle kao knjiga, u dva izdanja 1796. i 1807. godine. Bavi se pisanjem i prevođenjem sa grčkog jezika, i ostalo posle njegovog upokojenja nekoliko rukopisa. Pop Petar Vitković je imao tri sina i kćerku. Sinovi - Mihail bio je tabularni advokat (srpskog i mađarskog jezika) i "poeta", Gavril je bio kupac, a najmlađi Jovan Vitković - je postao sveštenik, nasledivši oca u parohiji.[12]

Najpoznatiji i najznamenitiji Srbin Jegarac bio je Mihailo Vitković (1788—1829) advokat peštanski i književnik srpski i mađarski. Rođen je u Jegri, kao sin pravoslavnog sveštenika Petra. Njegova velika zasluga je to što je 1821. godine preveo naše srpske narodne pesme na mađarski jezik, na strani jezik - sedam godina posle Vuka. Vitković je potomak značajne porodice, i tokom svog rada težio je približavanju Srba i Mađara. Pisao je na mađarskom jeziku rasprave o Srbima, o njihovom imenu, veri, istoriji i pesništvu. Na srpskom jeziku je mnogo manje pisao, nego na mađarskom. Objavio je jedinu knjigu na srpskom jeziku: "Spomen Milice", i mnogo pesama i priloga po časopisima. Đorđe Popović je skupio njegove radove i objavio u ediciji Braće Popović, naslov: "Skupljeni spisi Mihaila Vitkovića". U istoj biblioteci je štampan pomenuti roman, kao i prevod sa mađarskog: "Pesnikov roman". Posthumno su objavljene i još dve drame, prevedene sa nemačkog. Mađari su 1878. godine svečano obeležili njegovu stogodišnjicu rođenja u Jegri. Tom prilikom su na tamošnji parohijski dom, postavili spomen-ploču da se u toj kući rodio "mađarski književnik Mihailo Vitković". Naredne, 1879. godine Josif Svorenji je objavio na mađarskom jeziku delo: "Dela Mihaila Vitkovića", u tri knjige, sa predgovorom, njegovim životopisom i raznim kritičkim beleškama. Njegov sinovac je bio Gavrilo Vitković profesor. Portret Mihaila Vitkovića naslikao je 1813. godine umetnik Donat, kada je piscu bilo 35 godina. Original te slike se nalazi u zgradi Mađarske akademije u Pešti. U izveštaju akademijinom iz 1872. godine, vidi se da ju je na njenu molbu, poklonio u ime porodice rođak Nikola Vitković, tamošnji advokat.[13]

Iz znamenite jegarske porodice je i Jovan Vitković budimski paroh i protoprezviter, i književnik. Rođen je u Jegri 1785. godine kao sin pop Petra, objavio je nekoliko kraćih radova i bio od 1827. godine cenzor knjiga, novina i kalendara pri Peštanskom univerzitetu.[14]

Car Josif II je dao instrukcije Peštanskom srezu, u tački br.10: Da "Rajce (Srbe) i neunijatske Grke" koji se tu zadržavaju zbog trgovine i radi raznih korisnih zanata, u tom srezu osobito u Budimu, Jegri, Sent-Andreji i drugim krajevima, treba "ponajbolje zaklanjati od svakog zlostavljanja, jer oni teraju zaista promet za veliku državnu hasnu". Aron Georgijević, rodom iz Zemuna, došao je iz manastira Hopovo 1793. godine u Jegru, gde je sledeće tri godine proveo kao kapelan.

Kulturna hronika Jegaraca Srba počinje od 18. veka, kada su Rajićevo popularno delo uzeli tamošnji žitelji 1794. godine. Bili su to kulturni pojedinci - kupci iz "Egre": Sava Savić, Stefan Dimitrijević i Antonije Radojević. Uz njih je pop Petar Vitković paroh.[15] Paroh "Egre" bio je 1801. godine pop Petar Vitković (1754—1808), prenumerant prve knjige Stojkovićeve "Fizike". Uz njega se kao prenumerant istog dela javlja njegov, mnogo poznatiji sin Mihajlo Vitković - "svršenih nauka filozofskih i juridičkih (pravnih)". Pop Petar je bio rođeni Jegarac, i prvo je paroh u Jegri, pa u Budimu, gde je i umro. Objavio je dva kraća spisa (nadgrobne govore) 1788. i 1805. godine. Smatran je za prvog među srpskim tadašnjim propovednicima.[14]

Mnogo je Srba pretplatnika koji su kupili Stojkovićevu drugu, istog imena knjigu 1802. godine. Bili su to: Sava Savić mesni direktor školski, Josif Vitanović učitelj (i 1805), Lazar plemeniti ot Fehirvari, te građani Stefan Dimitrijević (i 1805), Georgije Jorgović, Petar Zakić, Jovan Budai, Pulherija Dimitrijević (učenica), Petar Savić, Andrej Dimitrijević, Georgije Bratković, Mihail Popović, Arsenije Staić, Jovan Grujić i Eftimije Stojanović (i 1805).[16] Čitalačka publika jegarska se redovno odaziva skupljačima pretplate, tako da i 1805. godine znamo kupce srpske knjige.[17] Tri građanina jegarska trgovca nabavili su srpsku knjigu 1810. godine. Bili su to Sava Savić, Petar Rajić i Petar Džokarić.[18] Vukovu "Pismenicu srbskog naroda" nabavio je 1814. godine u Jegri, bivši učitelj a tadašnji solar Nikola Popović. Delo "Istoriju trgovine" objavljenu 1816. godine kupio je u Pešti, Andrej Sretić iz "Egre". Sledeće godine, 1817. isti kupac naručuje novu popularnu knjigu od pisca Vidakovića.[19] Kupci srpske knjige su 1822. godine bili iz Jegre: Nikolaj Popović solar i Petar Savić trgovac. Solar Popović je ranije bio učitelj "Normalne" škole, pa se posvetio unosnijom delatnošću. Pravnu knjigu o nasleđu pretplatom su dobili 1823. godine obrazovani pojedinci iz Jegre. Bili su to juristi - Dimitrije ot Rogulić i Mihail Nikolić, zatim solar Nikolaj Popović, kupec Georgije Radinović, Marija Savić i dve "kupečeske kalfe" - Georgije Vlahović i Jovan Mihajlović.[20] Knjigu o pravilnoj ishrani - makroviotici i dugovečnosti dobili su 1826. godine pretplatom u Jegri, Andrej Sretić trgovac i senator i Novosađanin mladi Petar Nešković slušatelj prava. Popularnu knjigu Koceba, prevedenu na srpski jezik uzeli su i čitaoci u Jegri: Gavril Gregorović paroh mesni, Jovan Mihajlović, Andrej Budim i Konstantin Lončarević.[21] Slavni srpski "spisatelj" pop Pavel Stamatović javlja se 1834. godine, kao administrator jegarske parohije. Objavio je u Jegri svoje popularno nacionalno delo "Mladi Serbljanin u vsemirnom carstvu".[22]

Po državnom šematizmu pravoslavnog klira iz 1846. godine, mesto Agria (Jegra) pripada Bačkoj eparhiji i Segedinskom protoprezviratu. Pravoslavno parohijsko zvanje je osnovano i crkvene matične knjige se vode od 1740. godine. Prvi podaci o srpskoj crkvi u Jegri su iz 1663. godine. U parohiji je pravoslavni hram posvećen letnjem Sv. Nikoli, građen u 18. veku, nakon velike seobe. To je monumentalna građevina u neoklasicističkom arhitektonskom maniru, čija je gradnja počela 25. avgusta 1729. godine. Radove će započeti novi paroh pop Atanasije Popović po svom dolasku u Jegru, 20. marta 1728. godine. Postavio je on pomenutog letnjeg dana rano ujutro "kundamen" (fundament?) oltaru. Tačno tri godine kasnije, istog datuma 1732. godine počelo je pokrivanje crkve u Jegri. Posao je nastavio novi sveštenik pop Teodosije Mirosavljević, koji dolazi na parohiju 4. marta 1733. godine. Da bi 1734. godine bio osvećen žrtvenik novog hrama, od strane episkopa bačkog Visariona Pavlovića. Na ukrašavanje te pravoslavne bogomonje se dugo čekalo. U međuvremenu, 1747. godine mesto napušta pop Mihail. Templo je rezbario između dva proleća 1789-1791. godine, bildahauer Nikola Janković iz Srema. Ikone na ikonostasu su rad nepoznatih grčkih slikara kao i Antona Kuhlmajstora, sa početka 19. veka (1803—1804).[23] Kako je tu bilo bogatih pravoslavaca Cincara, na ikonama su natpisi na grčkom jeziku ispisani. Mesni paroh u Jegri je 1824. godine bio pop Gavril Grigorijević.[24] Jegarski paroh pop Atanasije Gojić (1834—1838) objavio je četiri kratka spisa - dve ode, nadgrobno slovo i pohvalni spis, tokom 1828-1829. godine. Crkveni tutor u Jegri 1842. godine bio je Nikola Popović. Oglasom je tražen učitelj i crkveni pojac koji zna i grčkim jezikom pojati. Postavljen je te godine za učitelja u Jegri, Mihailo Marinkić.[25] Broj parohijana iznosi 1846. godine 122 duše, a paroh je pop Maksim (ili pre Miloš?) Janković. Srpska narodna škola u mestu postoji, ali nije naveden broj đaka 1846. godine. Katiheta škole je pop Janković, a učitelj je bio Petar Dimitrijević.[26]

Jegrački kupci srpske knjige bili su 1827. godine, paroh Gavril Gregorović i Nikolaj Popović carski solar (on i 1829). Pretplatu za srpsku knjigu su dali 1829. godine opet solar Popović, i senator varoški Andrija Svetić, advokat Pavel Vasić te Georgije Radinović crkveni tutor. Posle 1832. godine došao je iz Budima u Jegru pop Pavle Stamatović, da bude nekoliko godina paroh.[27] Srpski kalendar imao je svoju čitalačku publiku u mestu 1834. godine. Nabavili su ga pretplatom viđeniji Srbi Jegarci: Andrej Sretić senator, Pavel Savić advokat, Nikolaj Popović solar, Georgije Radinović tutor, te mesni trgovci - Dimitrije Riznić (iz Lemberga), Jovan Mihajlović, Uroš Jakšić (iz Besermina) i Andrej Budim, i neki đaci.[28] Postojao je 1838. godine u Jegri pretplatnički punkt sa tamošnjim kupcima jedne mađarske knjige, prevedene na srpski jezik. Bili su to: pop Atanasije Goić paroh i mesni katiheta grčke i srpske omladine, Andrej Sretić senator, Pavel Savić advokat, zatim mesni trgovci Nikola Popović, Jovan Mihajlović i Andrej Budim, i dva čitaoca sa strane.[29] Postoji pre mađarske bune u Jegri (Egri) deluje Srpska čitaonica, koja skuplja pretplatu za srpske knjige. Tako godine 1847. njeni pretplatnici su bili: Maksim Janković administrator parohije, Teodor Živković od Princ Prajzen regimente oberlajtant, kao i još nekoliko građana, studenata i jedan učenik.[30]

Srbi u Jegri se 1845. godine kako piše jedan očevidac "neprestano umanjivaju". Kupac jedini iz Jegre, Vukove knjige pesama 1846. godine, bio je građanin Nikola Popović. Ima ih 1865. godine 120 duša, u jednoj parohiji četvrte platežne klase. Kao kupci srpske knjige javljaju se u Jegri 1845. godine, Andrija Marković trgovac i Vladislav Terzić iz Đura. U Jegri su 1867. godine meštani Srbi i oni mladi Srbi koji se tu školuju osnovali bratsku družinu pod imenom "Gora". Predsednik je tamošnji sveštenik a uloga da čuvaju i neguju narodnost i jezik srpski. I ženama je bilo dozvoljeno da učestvuju u radu.[31] Kada su 1894. godine deljene bogoslovske stipendije, jednu iz Adamovićeve zaklade od 400 f. godišnje, je dobio Jovan Maširević svršeni bogoslov i advokat u Jegri.

Paroh u Jegri 1886. godine je stari pop Trifunović. Jeromonah u Jegri, Mitrofan Milutinović dobio je 1891. godine, jednom za svagda 200 f. iz jerarhijskog fonda. Odobreno je jegarskoj crkvenoj opštini da krene sa opravkom crkve koju je vetar (bura) jako oštetio. Ministrarstvo prosvete Ugarske isplatilo je 1895. godine, crkvenoj opštini u Jegri poslednji deo pomoći od 2300 f. Jegrarka Marija Rac rođena Hariš, po testamentu ostavila prilog jegarskoj pravoslavnoj crkvi, koje je preneto sudskim rešenjem 1896. godine. Crkvena opština Jegarska priložila 50 f. za zidanje srpske velike gimnazije novosadske 1897. godine. Tada je pop Miloš Papić bio administrator parohije jegarske. Jeromonah Mihajlo Stojanović je bio nekoliko godina (oko 1895) administrator jegarske parohije. Crkvena opština jegarska je 1899. godine nabavila jedno crkveno zvono. U Jegri je 1901. godine stečaj otvoren za upražnjeno mesto pojca i perovođe crkvene opštine, za platu pojca 600 kruna, a perovođe 150 kruna.[32] Pop Teodor Milić je određen 1903. godine za administratora Jegarske parohije (to i 1905).

Za Srbe Santovčane, koji su se iz katolicizma vratili u pravoslavlje, skupljani su prilozi širom Srpstva. Tako je iz Jegre stiglo ukupno 15 f. koje su dali: Srpska pravoslavna crkvena opština u mestu, i Zaklada Rac Hariš Marije.[33]

Srpski izvor iz 1905. godine daje epilog viševekovnog prisustva Srba na tom prostoru. Za Jegru se kaže da je varoš, u kojoj živi 25893 stanovnika u 2572 domova. Srba ima malo, njih 37 živi u 11 kuća. Nema crkvene opštine već je tu "zastupstvo". Pop Dimitrije Timotijević je "sve"; i paroh, i predsednik crkvene opštine i perovođa. Tu je parohija najniže šeste klase, ima parohijski stan, ima i srpsko pravoslavno groblje a najstariji spomenici su iz 18. veka. Crkva je u dobrom stanju, ali škole nema. Paroh je pomenuti pop Timotijević rodom iz Sente, koji služi u mestu godinu dana i ima sedmoro dece. Zemljišnji posed je veliki, imaju 140 kj zemlje, a u isto vreme paroh prima pomoć od eparhije u novcu.[34]

Radikalski vođ Novosađanin Jaša Tomić je 1914. godine, po otpočinjanju Prvog svetskog rata od strane AU države, prvo interniran i zatvoren u Jegri. Crkva u Jegri je kao i mnoge druge u Mađarskoj 1926. godine ostala bez pravoslavnog sveštenika.[35]

Početkom 21. veka u mestu postoji srpska pravoslavna crkva posvećena Letnjem Sv. Nikoli (ili prenosu moštiju Sv. Nikole). Nalazi se severno u odnosu na gradsko jezgo i tvrđavu. Ali hram je prodat mađarskoj državi osamdesetih godina 20. veka[36], jer se nije mogao opraviti od sopstvenih sredstava. Nadomak crkve je kuća Mihaila Vitkovića i bivši parohijski dom. Srpsko pravoslavno groblje je sanirano, a stari nadgrobni kameni spomenici preneti su u crkvenu portu. Registrovano je ukupno, što pripadajućih - što prenetih, ukupno 67 komada, od kojih je izvestan broj polomljen.[37]

Privreda uredi

U gradu je u 19. veku bio godišnji vašar sa nekoliko termina. Tako je 1827. godine održavan "sajam" 10. januara, 12. maja, 7. jula i 29. septembra.[38] Jegra je poznatno turističko središte sa termalnim izvorima. Pored toga, grad ima očuvano staro gradsko jezgro, koje dopunjuje turističku ponudu.

U gradu postoji metalna, prehrambena i hemijska industrija, te i vinarsko tržište.

U izvorima na osnovu kojih je pripreman Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika Jegra se naziva i Egar (Stulijev rječnik, Glasnik Srpskog učenog društva), Egra (rječnici Mikaljin, Belin, Belostenčev, Voltigijev, Đore Palmotić, Starine JAZU), Egrija (Ivan Gundulić), Jegar (Vukov rječnik, Đuro Daničić, Stojan Novaković, Pavao Riter Vitezović) i Jegra (Daničić, šematizam Mitropolije karlovačke iz 1878). Vuk Karadžić u Srpskom rječniku iz 1852. za Eger (Jegar) kaže da je (stajaće) nekako mjesto i citira stihove iz narodne pesme: "(Čista zlato, Jegrelija Mujo!) Ti nijesi druma pogodio. / To ne ide Jegru bijelome, / Već Janjoku (Ankoni?, op. prir.) gradu kaurskome“. Jegrelija je zastareli naziv za stanovnika Jegra, mi bismo danas rekli Jegranin ili Egerac.

Vidi još: Crkva Svetog Nikole u Jegri

Reference uredi

  1. ^ a b "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
  2. ^ "Serbska pčela", Budim 1835.
  3. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1870. godine
  4. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1888. godine
  5. ^ "Zastava", Novi Sad 1893.
  6. ^ "Glasnik Društva srpske slovsnosti", Beograd 1875.
  7. ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom sadu", Novi Sad 1933.
  8. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1875. godine
  9. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1886. godine
  10. ^ "Serbski letopisi", Budim 1825. godine
  11. ^ Lukijan Mušicki: "Oda na smrt jereja Petra Vitkovića paroha budimskog", Budim 1808.
  12. ^ "Serbske letopisi", Budim 1824. godine
  13. ^ "Nova iskra", Beograd 1902. godine
  14. ^ a b "Srbska novina ili Magazin za hudožestvo, knižestvo i modu", Budim 1838. godine
  15. ^ Jovan Rajić: "Istorija raznih slavnih slovenskih narodov...", Beč 1794. godine
  16. ^ Atanasije Stojković: "Fizika", drugi deo, Budim 1802. godine
  17. ^ Joakim Vujić: "Rukovodstvo k francustij gramatici", Budim 1805. godine
  18. ^ "Mladi Robinzon...", prevod, Budim 1810. godine
  19. ^ Milovan Vidaković: "Ljubomir u Elisijumu ili Svetozar i Draginja...", Budim 1817. godine
  20. ^ Evgenije Đurković: "Pravo nasleđa", Budim 1823. godine
  21. ^ Kocebu: "Krstonosci - ili putešestvije u Palestinu", prevod, Budim 1830. godine
  22. ^ Pavle Stamatović: "Mladi Serbljin u vsemirnom carstvu", Budim 1834.
  23. ^ "Nin", specijalni dodatak Dinka Davidova, Beograd 1990. godine
  24. ^ "Serbski letopisi", Budim 1824. godine
  25. ^ "Peštansko-budimski skoroteča", Budim 1842. godine
  26. ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ..."Buda 1846.
  27. ^ "Danica", Novi Sad 1864. godine
  28. ^ "Serbska pčela", Segedin 1834. godine
  29. ^ "Lepa Grkinja", prevod, Novi Sad 1838. godine
  30. ^ Aleksandar Stojačković: "Istorija vostočno-slavenskog bogosluženja i kirilskog knjižestva kod Slavena zapadne crkve", Novi Sad 1847. godine
  31. ^ "Zemunski glasnik", Zemun 1867. godine
  32. ^ "Srpski sion", Karlovci 1901. godine
  33. ^ "Zastava", Novi Sad 1900. godine
  34. ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
  35. ^ "Vreme", Beograd 1926. godine
  36. ^ Milo Gligorijević: "Izlazak Srba", Beograd 1987.
  37. ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta
  38. ^ "Danica", kalendar, Beč 1828. godine

Galerija uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јегра&oldid=25446627”