Brandenburg
Brandenburg (nem. Brandenburg, nnem. Bramborg/Brannenborg, dlsrp. Bramborska, glsrp. Braniborsko) je pokrajina u severoistočnom delu Nemačke, istorijski region i provincija Pruske.[1] Glavni grad je Potsdam.
| Brandenburg Land Brandenburg Kraj Bramborska Land Brannenborg | |
|---|---|
 | |
 | |
| Himna: Märkische Heide | |
| Država |  Nemačka |
| Admin. centar | Potsdam |
| Ministar-predsednik | Ditmar Vojdke (SPD) |
| Vladajuća stranka | SPD/CDU/Savez 90/Zeleni |
| Površina | 29.478,61 km2 |
| Stanovništvo | 2020. |
| — broj st. | 2.531.071 |
| — gustina st. | 85,86 st./km2 |
| — ISO 3166-2 | DE-BB |
| Poslednji izbori | 1. septembar 2019. |
| Glasova u Saveznom savetu | 4 |
| Zvanični veb-sajt | |
Na istoku graniči sa Poljskom (Vojvodstvima Zapadno Pomorje i Lubuš), na jugu sa Saksonijom, sa Saksonija-Anhaltom na zapadu, na krajnjem zapadu jednim kratkim delom uz Labu sa Donjom Saksonijom, na severu sa Meklenburg-Zapadnom Pomeranijom, i u svom središnjem delu u celosti okružuje Berlin, koji kao grad-država predstavlja posebnu administrativnu celinu, upravno odvojenu od Brandenburga.
Za datum osnivanja istorijskog Marke Brandenburg uzima se 11. juni 1157, kada je Askanir Albreht der Ber osvajanjem povratio Brandenburg i priključio ga Svetom rimskom carstvu. Od 1415. do 1918. regija je bila pod vlašću dinastije Hoencolern, dok od 1701. do 1946. Mark Brandenburg deli sudbinu Pruske kao njeno jezgro. 1815. godine stvorena pruska provincija Brandenburg (bez Altmarka) je nakon Drugog svetskog rata postala pokrajina unutar Istočne Nemačke (ali bez Nojmarka istočno od Odre) pri čemu je podeljena na tri upravna okruga. 1990-91. godine je pokrajina Brandenburg ponovo osnovana, kao pokrajina unutar ujedinjene Nemačke.[1]
Geografija uredi
Pokrajina Brandenburg, ukupne površine od 29.476 km², koja se proteže 291 km u pravcu sever-jug, te 244 km u pravcu istok-zapad predstavlja površinski petu od svih nemačkih pokrajina, a time je ujedno i najveća koja je ponovo osnovana nakon ujedinjenja 1990. godine. Za jezgro današnjeg Brandenburga se još uvek koristi istorijski termin Mark Brandenburg, na koju se na jugoistoku nadovezuju Donje Lužice. Jugozapadni Fleming je Brandenburgu priključen tek nakon Bečkog kongresa.
Tipično za Brandenburg je da je sva infrastruktura usmerena prema Berlinu koji je kao ostrvo usred Brandenburga. Oni zajedno čine metropolitansko područje Berlin/Brandenburg. Oko Berlina se nalaze dobrostojeći gradovi i sela ("bogati pojas“ Berlina). Tu stanuje veliki broj Berlinaca koji žele živeti van velegrada, u „zelenom“. Izvan većih gradova kao što su Brandenburg na Hafelu na zapadu, ili Frankfurt na Odri na istoku, zemlja je slabo naseljena.
Jug pokrajine grade teritorije Donje Lužice, delovi Gornjeg Lužica i Elba-Elster zemlja. Pokrajini pripadaju takođe Hafeland zapadno od Berlina, Teltov južno od Berlina, kao i Barnim na severoistoku. Granice Brandenburga sačinjavaju oblasti Oberhafel na severu, Pregnic na severozapadu, Ukermark na severoistoku, Oderbruh na istoku i Fleming na jugozapadu.
Reljef uredi
Konfiguracija površine Brandenburga određena je s dva lanca uzvisina i dve doline. U dolinama se nalaze rečne doline na čijim rubovima se nalaze — danas isušena — područja močvara i tresetišta, koja su svojevremeno bila korištena za vađenje treseta. Te rečne doline ovde nazivaju i raseklina ili tresetište.
Severni, ili baltički lanac uzvisina meklenburške jezerske ploče se samo nevažnim odvojcima pruža u Brandenburg. Drugi lanac uzvisina koji se nalazi na jugu Brandenburga počinje sa Lauziškim uzvisinama] i proteže se duž granice u smeru zapada preko Triebela i Spremberga, a zatim ide prema severozapadu preko Calaua prelazi u gole i sušne uzvisine Fleminga. Južna dolina leži neposredno uz severni rub ovih uzvisina i najizraženija je u području Šprevalda. Severnu dolinu, položenu odmah u podnožju baltičkih uzvisina, određuju doline reka Nece, Varte i Odre, zatim Hafelendiše Luch i brazdom koju je urezala Laba.
Između tih dveju dolina leži ploča koja se od područja oko Poznanja (Poljska) pruža na zapad prema Brandenburgu. Ploču s jugoistoka prema severozapadu presecaju doline Faule Obra i Odre do utoka Nise, donja Špreja i dolina Hafela. Između tih dolina leži celi niz brežuljaka čija se visina kreće od 97 m do 157 m, a najviša tačka Brandenburga je Hajdenhohe sa 201,4 m.
Na ploči uglavnom preteže peščano tlo na velikim područjima obraslo borovima i smrekama i deluje suvo. Međutim, čak i na uzvisinama je glinasto i uz odgovarajuću obradu primjereno za uzgoj većine poljoprivrednih proizvoda.
Klima uredi
Najhladniji mesec je s verovatnoćom od 53% tokom zadnjih 100 godina bio januar, sa srednjom temperaturom na istoku pokrajine od -1 °C. Kolebanje temperature se kreće od 15 °C do -30 °C. Prosečna količina padavina u januaru je 34 mm, a sunčanih sati je prosečno 50 tokom meseca.
Istorija uredi
Istorijski, Brandenburg (zajedno sa Berlinom, koji je bio deo Brandenburga) je bio „srce“ Brandenburg-Pruske. O tome opširnije: Albreht der Ber (osnivač Marka Brandenburg 1167), Mark Brandenburg i Provincija Brandenburg.
Godine 1945. se osniva Provincija Mark Brandenburg. Ona se sastojala od dominantnih okruga Potsdam i Frankfurt na Odri nekadašnje pruske Provincije Brandenburg, no bez čitavog područja Nojmark istočno od Odre. 1947. je nakon ukidanja Pruske usledilo preimenovanje u Zemlja Brandenburg sa 27.612 km². U okviru teritorijalne reorganizacije Istočne Nemačke 1952. raspuštena je Zemlja Brandenburg i podijeljena na tri okruga: Kotbus, Frankfurt na Odri i Potsdam. 14. oktobra 1990. je ponovo osnovana Zemlja Brandenburg ujedinjenjem navedena tri okruga (uz neke manje izmene).
1996. su Brandenburžani na referendumu odbili ujedinjenje svoje pokrajine sa Berlinom.
Stanovništvo uredi
Najveći gradovi uredi
Izvor: ? | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| № | Grad | Populacija | |||||||
 Potsdam  Kotbus |
1. | Potsdam | 156.906 |  Brandenburg na Hafelu  Frankfurt na Odri | |||||
| 2. | Kotbus | 102.091 | |||||||
| 3. | Brandenburg na Hafelu | 71.778 | |||||||
| 4. | Frankfurt na Odri | 60.330 | |||||||
| 5. | Oranijenburg | 41.810 | |||||||
| 6. | Ebersvalde | 40.944 | |||||||
| 7. | Falkenze | 40.511 | |||||||
| 8. | Bernau baj Berlin | 36.338 | |||||||
| 9. | Švet | 34.035 | |||||||
| 10. | Kenigs Vusterhauzen | 33.981 | |||||||
Politika uredi
U Brandenburgu vlada Crveno-crna koalicija (SPD — CDU) pod premijerom Matijas Placekom. Opoziciju čine Levica, PDS i ultradesničarska stranka DVU (Nemačka Narodna Unija).
Grb i zastava uredi
Prema Ustavu pokrajine Brandenburg, njen grb je crveni markgofovski orao na belom polju. Zastava Pokrajine je crveno-bela s grbom postavljenim u sredini.
Markgrofovski orao i grb postoje odavno. Još 1157. je to bio, navodno, grb Brandenburškog markgrofa Ota I. Sve do kraja Drugog svetskog rata orao je na grbu imao dodatke, između ostalog, mač i oklop na grudima. Svi su ti dodaci uklonjeni, i ostao je samo orao, koji je kao grb preuzet za Brandenurg.
Privreda uredi
Težište brandenburške industrije i uslužnih delatnosti se nalazi duž A 10, auto-puta koji obilazi oko Berlina kao i u industrijskim centrima. Pored Ajzenhitenštata na Odri i u Brandenburg na Hafelu su čeličane. Uz njih se nalazi više fabrika koje prerađuju gvožđe i čelik. Izvan tih industrijskih centara su prehrambena industrija, drvna industrija i poljoprivreda. Na jugu Brandenburga se u dnevnom kopu vadi mrki ugalj. Težište budućeg razvoja se namerava vezati uz turizam. Poljoprivreda ima značajni udeo u prihodima Pokrajine.
Transportni putevi Brandenburga zvezdasto idu prema Berlinu. To vredi za železničke pruge, puteve i vodene puteve. Železničke pruge su međusobno povezane Berlinskim spoljašnjim prstenom koji većim delom prolazi Brandenburgom. Slično je i s A 10, nazvanim Berlinski prsten, a i on je gotovo celom svojom dužinom na teritoriji Brandenburga.
Najvažniji aerodrom Brandenburga se nalazi u Šenefeldu, a osim njega u Pokrajini postoji još nekoliko.
Spoljašnje veze uredi
Reference uredi
- ^ a b Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 170. ISBN 86-331-2075-5.