Википедија

Vidosava Kovačević

српски сликар

Vidosava Kovačević (Beograd, 15. maj 1889 — Beograd, 11. septembar 1913) bila je srpska slikarka, jedna od prvih srpskih slikarki koje su se školovale u Parizu. Pripadala je krugu stvaralaca sa početka 20. veka, okupljenih oko Umetničko-zanatske škole i profesora Riste i Bete Vukanović, kao i Marka Murata. Stvarala je u kratkom periodu, od 1905. do 1913. godine, tokom kog je prešla put od realizma do impresionizma. Zahvaljujući intenzivnom koloritu i energičnom slikarskom gestu, u poslednjim radovima njeno slikarstvo se približava ekspresionizmu.[1]

Vidosava Kovačević
Lični podaci
Puno imeVidosava Kovačević
Datum rođenja(1889-05-15)15. maj 1889.
Mesto rođenjaBeograd, Kraljevina Srbija
Datum smrti11. septembar 1913.(1913-09-11) (24 god.)
Mesto smrtiBeograd, Kraljevina Srbija
Umetnički rad
Pravacrealizam, impresionizam
Uticaji odRista Vukanović
Beta Vukanović
Marko Murat
Kosta Miličević

Biografija uredi

Vidosava Kovačević rođena je 1889. godine u uglednoj beogradskoj porodici.[1] Njeni roditelji bili su srpski istoričar i političar Ljubomir Kovačević i njegova žena Draginja Draga.[2] Imali su šestoro dece. Sina Vladetu, koji je 1912. godine poginuo u Kumanovskoj bici i pet ćerki, od kojih je jedna bila Milica Rakić, supruga pesnika Milana Rakića, tadašnjeg konzula u Prištini.[3] Svu njihovu decu krstio je Stojan Novaković, tadašnji predsednik Srpske akademije nauke i jedan od najznamenitijih srpskih intelektualaca.[4]

Školovanje je započela 1895. godine u Varoškoj osnovnoj školi[5] a zatim završila Devojačku školu (1899—1905), gde joj je nastavnik crtanja bio slikar Rista Vukanović. Na njegovu sugestiju 1903. pohađala je časove crtanja, a umetničko obrazovanje započela 1905. godine na Umetničko-zanatskoj školi u Beogradu.[2]

Studije umetnosti uredi

U Umetničko-zanatskoj školi Vidosavi su predavali vodeći srpski slikari toga vremena, Marko Murat, Rista i Beta Vukanović, Dragutin Inkiostri i Đorđe Jovanović. Završila je opšti kurs (1905—1906), specijalni kurs slikarstva (1906—1909), kurs za učitelje crtanja i lepog pisanja (1909—1910) i stekla najviše umetničko obrazovanje u ondašnjoj Srbiji. Letnje raspuste (1909—1911) provodila je kod sestre Milice u Prištini. U Beogradu je slikala u prirodi, ponekad sa grupom umetnika okupljenih oko Koste Miličevića, a najčešće sa Anom Marinković, sa kojom je studirala. U februaru 1912. godine otišla je u Pariz da nastavi školovanje. Nekoliko meseci pohađala je privatnu školu Rosi i Akademiju Žilijen, a u septembru 1912. godine konkurisala u Školi lepih umetnosti. Na prijemnom ispitu bila je osma od 120 kandidata i jedina među primljenim kandidatima sa južnoslovenskih prostora.

Iznenadna smrt uredi

U novembru 1912. godine vratila se u Beograd zbog pogibije brata Vladete Kovačevića. Na putu se razbolela od gripa koji je dobila u Gatoriju na francusko-španskoj granici, gde je provela leto. Otišla je u Nicu na oporavak, ali se vratila u Beograd i umrla od galopirajuće tuberkuloze,[2] ubrzo pošto je ista bolest odnela i njenu sestru Jelu.[4]

Slikarski rad uredi

 
Glava devojčice (ulje na platnu, 1912) je najpoznatije delo iz slikarskog opusa Vidosave Kovačević. Čuveni srpski istoričar umetnosti i likovni kritičar Lazar Trifunović ovu sliku Vidosave Kovačević smatra remek delom svoje epohe[6]

Vidosava Kovačević jedna je od prvih srpskih slikara koji su se školovali u Parizu. Njen slikarski razvoj kretao se od školskih pouka u stilu akademizma, preko secesijske stilizacije, rada u pleneru, svojstvenog impresionistima, do faze ekspresivnog kolorita i snažnog poteza.[2] Pripadala je prvoj generaciji srpskih likovnih umetnika koja je uspela da u potpunosti prevaziđe konzervativni akademizam 19. veka i bez problema korespondira sa najsavremenijim tendencijama evropske kulture. Eminentni srpski istoričar umetnosti i likovni kritičar Lazar Trifunović za Vidosavu je rekao da je „jedan od najlepših talenata srpske moderne”.[4]

Prva faza uredi

Stručno obrazovanje Vidosava je započela 1905. godine na Umetničko-zanatskoj školi u Beogradu. Toj fazi školovanja pripadaju crteži, akvareli, ulja na platnu i vezovi nastali u periodu između 1905. i 1910. godine. Na delima nastalim tokom školovanja se prepoznaje nastavni program škole i veliki uticaj profesora — minhenskih đaka i prvih srpskih modernista,[2] Riste i Bete Vukanović i Marka Murata. Ovi radovi svedoče o crtačkom sazrevanju i postepenom prelazu sa tradicionalnog likovnog jezika na modernija i slobodnija rešenja.[7] Radovi iz tog perioda odlikuju se sigurnim crtežom, studioznošću, izuzetnim smislom za kompoziciju i dobro savladanom anatomijom. Pokazala je i izuzetan smisao za vajarstvo, ali je portretno slikarstvo ostalo dominantan žanr do kraja njenog života. Likove je postavljala na tamnu pozadinu, baveći se isključivo realističnom obradom svetlog lica. Jasnom i detaljnom obradom fizionomije ostajala je u okviru pouka akademizma.[2]

Druga faza uredi

Dela naslikana u Beogradu, neposredno nakon završetka školovanja i ona koje je slikala tokom boravka u Parizu pripadaju drugoj fazi stvaralaštva. U ovom periodu, koji je trajao svega dve godine (1911—1912) tragala je za ličnim likovnim izrazom. Pod uticajem Koste Miličevića oslobađala je potez, unosila bogatiji kolorit i rasvetljavala paletu. Posebnu pažnju poklanjala je psihologiji ličnosti, karakterologiji pokreta, emocionalnosti i duševnom stanju.[2] Na njima se može uočiti osamostaljenje slikarskog jezika mlade umetnice i izdvajanje poteza kao osnovnog nosioca slikarskog izraza. U ovom periodu Vidosava Kovačević dostiže vrhunac svog likovnog jezika i stila, te se dela iz ove faze mogu smatrati najvrednijim dostignućima njenog opusa. Među njima su najznačajnija: Studija za portret, Banaćanin, Predeo sa mostom, Plaža i Glava devojčice.[7]

Izložbe uredi

Vidosava Kovačević izlagala je na godišnjim izložbama Umetničko-zanatske škole u Beogradu, organizovanim u periodu od 1908. do 1911. godine. Za života nije imala samostalnu izložbu. Njena dela su prikazana u okviru Prve izložbe radova Udruženja ratnih slikara i vajara 1912—1918, 1940. godine u Beogradu.

U izložbe posvećene srpskom slikarstvu prve polovine 20. veka i ženama u srpskom slikarstvu uključena je tek 70-ih godina 20. veka. Izložbe su organizovane u Beogradu, Moskvi i širom tadašnje Socijalističke Republike Srbije.

Godine 2007. njena dela izložena su u okviru izložbe „Impresionizam u Srbiji”, u Galeriji savremenih likovnih umetnosti u Nišu, zajedno sa delima još petnaest najistaknutijih slikara, predstavnika ovog pravca u srpskom slikarstvu.[8]

Retrospektivne izložbe:

Revalorizacija stvaralaštva Vidosave Kovačević uredi

 
Ciganka, 1910.

Vidisava Kovačević umrla je veoma mlada, sa 24 godine, kada je njen slikarski rad bio tek u uzletu. Zbog toga nije uspela da se pozicionira među srpsim slikarima. Veliki broj radova izgubljen je u Prvom svetskom ratu, a neke od najboljih odnela je u Pariz,[2] tako da je gotovo pala u zaborav. Ključnu ulogu u revalorizaciji njenog stvaralaštva odigrao je Pavle Beljanski, srpski diplomata i čuveni kolekcionar. Znajući za njegovu kolekcionarsku strast, Milica Rakić mu je pokazala slike svoje rano preminule sestre, a on je, istančanim osećajem, otkrio u njima umetnicu specifičnih vrednosti, zaslužnu da uđe u njegovu antologiju. Formirajući svoju kolekciju i otvarajući je za javnost, Pavle Beljanski je u borbi za bolje i ispravnije vrednovanje nacionalne umetnosti dvadesetog veka uveo jednu do tada gotovo nepoznatu slikarku, Vidosavu Kovačević.[7]

Slikarski opus Vidosave Kovačević uredi

Dela Vidosave Kovačević danas se čuvaju u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog, Galeriji Matice srpske u Novom Sadu, Umetnička galerija „Nadežda Petrović” u Čačku, Narodni muzej u Valjevu, Narodni muzej u Beogradu i Muzej grada Beograda i njena porodica.[1]

Najznačajnija dela uredi

  • Friz pauna (1907/8, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog)
  • Friz labudova (1907/8, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog)
  • Friz fazana (1907/8, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog)
  • Dvor u Topčideru (1908, Muzej grada Beograda)
  • Portret Olivere Kovačević (1908, privatna svojina)
  • Glava devojke (1909, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog)
  • Ženski portret (1909, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog)
  • Studija starice (1910, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog)
  • Kovači (1910, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog)
  • Devojka u enterijeru (1910, Muzej grada Beograda)
  • Portret seljaka sa šajkačom (1910, Muzej grada Beograda)
  • Devojčica u plavom — Mirzača (1910, Muzej grada Beograda)
  • Portret ciganke (1910, Muzej grada Beograda)
  • Muslimanka u vrtu (1910, Muzej grada Beograda)
  • Portret dečaka (1910, Narodni muzej u Beogradu)
  • Mlada žena s crnim velom (1910, Narodni muzej u Beogradu)
  • Portret starice u crnom (1910, Narodni muzej u Beogradu)
  • Portret mlade žene u plavom (1910, Narodni muzej u Beogradu)
  • Portret Tome Gavaza (1910, privatna svojina)
  • Starica (1910, privatna svojina)
  • Mrtva priroda (1911, Narodni muzej u Beogradu)
  • Topčider (1911, Muzej grada Beograda)
  • Banaćanin (1911, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog)
  • Krovovi (1911, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog)
  • Pejzaž (1911, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog)
  • Portret žene sa šeširom — Autoportret (1910, Umetnička galerija „Nadežda Petrović”)
  • Portret devojke (1911, Umetnička galerija „Nadežda Petrović”)
  • Portret dečaka (1911, Umetnička galerija „Nadežda Petrović”)
  • Portret starca (1911, Narodni muzej u Valjevu)
  • Portret Milana Rakića (1911, Galerija Matice srpske)
  • Glava devojčice (1912, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog)
  • Plaža (1912, Narodni muzej u Beogradu)
  • Predeo sa mostom (1912, Narodni muzej u Beogradu)

Reference uredi

  1. ^ a b v g „Slike Vidosave Kovačević (1889 - 1913)”. Arte. Arte Media d.o.o. 10. 5. 2011. Pristupljeno 23. 11. 2019. 
  2. ^ a b v g d đ e ž z Srpski biografski rečnik. [Knj.] 5, Kv-Mao. Novi Sad: Matica srpska. 2011. Arhivirano iz originala 08. 08. 2020. g. Pristupljeno 23. 11. 2019. 
  3. ^ „istorija koju niste ucili u školi - svi su plakali osim oca”. Wannabe magazine. Pristupljeno 23. 11. 2019. 
  4. ^ a b v Lazović, M. (9. 10. 2000). „Najlepši talenat srpske moderne”. GLAS JAVNOSTI. Pristupljeno 23. 11. 2019. 
  5. ^ „Najstarija škola u Beogradu i Srbiji”. Beogard - Blog za odbranu Beograda od zaborava i nekulture. 21. 9. 2016. Arhivirano iz originala 10. 08. 2019. g. Pristupljeno 23. 11. 2019. 
  6. ^ Savić, Predrag. „Tragična sudbina velike srpske slikarke”. IN4S. Pristupljeno 23. 11. 2019. 
  7. ^ a b v „Vidosava Kovačević”. Zvanična prezentacija. Spomen-zbirka Pavla Beljanskog. Arhivirano iz originala 01. 12. 2019. g. Pristupljeno 23. 11. 2019. 
  8. ^ „Impresionizam u Srbiji”. b92. 14. 8. 2007. Pristupljeno 23. 11. 2019. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Vidosava Kovačević na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Видосава_Ковачевић&oldid=27676075”