Eparhija timočka
Eparhija timočka je eparhija Srpske pravoslavne crkve.
| Eparhija timočka Srpska pravoslavna crkva | |
|---|---|
 Monogram Eparhije timočke | |
_711.jpg) | |
| Osnovni podaci | |
| Sedište | Zaječar |
| Država |  Srbija |
| Broj manastira | 11 |
| Zvanični veb-sajt | |
| Arhijerej | |
| Arhijerej | Ilarion (Golubović) |
| Čin arhijereja | mitropolit |
| Titula arhijereja | arhiepiskop romulijano-zaječarski i mitropolit timočki |
 | |
Nadležni arhijerej je mitropolit Ilarion (Golubović), a sedište eparhije se nalazi u Zaječaru gde je i Saborna crkva.
Područje eparhije
urediEparhija obuhvata istok Srbije, kroz koji protiče Timok, po kojoj je ova eparhija i dobila svoje ime. Eparhija, zapravo, obuhvata sliv Timoka. Sa zapadne strane dotiče Crni Timok a sa južne Beli da bi se u samom Zaječaru sastali i obrazovali Veliki Timok. Pored Zaječara važni gradovi u eparhiji su Bor, Negotin i Knjaževac.
Istorijat
urediPre oslobođenja Timočke krajine od turskog ropstva i uspostavljenja statusa eparhije, ove oblasti su bile pod duhovnom upravom, delom Vidinske mitropolije, delom Niške, a najmanjim delom Beogradske. U toku gotovo sto sedamdeset godina života Eparhije timočke, upravljalo je njome deset episkopa. Eparhija je jednom prilikom bila ukinuta, od 1886. do 1890, a u više navrata su njome administrirali episkopi susednih eparhija.
Srbi su prilikom svoga doseljavanja na ovo područje zatekli već organizovani crkveni život sa episkopom čije je sedište bilo u gradu Akve na Dunavu, negde kod današnjeg Prahova. O veoma živom i u svakom pogledu razvijenom i ustrojenom životu od najranijih vremena, svedoče mnogobrojni ostaci naseobina, posebno rimskih. Od 11. veka ulazilo je ovo područje u sastav Ohridske arhiepiskopije. Kako se nalazilo na tromeđi srpsko-rumunsko-bugarskoj, menjalo je ono i svoju pripadnost u crkvenom pogledu. Pripadalo je i Ohridskoj i Trnovskoj i Pećkoj i Carigradskoj crkvi. Za vreme austrijske vlasti nad severnom Srbijom (1718—1739) Timočka Krajina je pripadala Vršačkoj eparhiji u sastavu Beogradsko-karlovačke mitropolije. Posle ukidanja Pećke patrijaršije (1766) bilo je ovo područje najpre u sastavu Vidinske eparhije pod vrhovnom vlašću Carigradske patrijaršije, pod kojom je ostala sve do 1831. godine.
U vreme Prvog srpskog ustanka (1804—1813) ova oblast bila je pod vlašću beogradskog mitropolita, poreklom Grka. Kada je 1830. sultanovim hatišerifom Srbija postala autonomna kneževina, sa Milošem Obrenovićem kao naslednim knezom na čelu, ishodio je knez Miloš 1831. od Carigradske patrijaršije tomos kojim se u Kneževini Srbiji obrazuje autonomna mitropolija sa višom jerarhijom sastavljenom od Srba. Prvi mitropolit oslobođene Srbije bio je Melentije Pavlović. Kada je 1833. Timočka krajina pripojena Kneževini Srbiji, odmah su preduzeti koraci za osnivanje nove srpske eparhije za ovu oblast.
Timočka krajina, bez velikih središta, nije imala ni materijalnih ni duhovnih udobnosti onoliko, koliko su imale neke druge oblasti Srbije. Još u rimsko doba izgrađena mnogobrojnim gradićima i kulama, ona je za vreme turske vladavine bila razrušena i dočekala oslobođenje 1833. godine sa malim brojem crkvica i kapela, od nasilničkog oka sklonjenim čatmarama i brvnarama.
Svega par godina posle uvođenja teritorije ove eparhije iz jurisdikcije Carigradske patrijaršije u jurisdikciju Srpske pravoslavne crkve, 1842. godine, episkop Dositej Novaković je izmestio sedište episkopije iz Zaječara u tada veći i kultivisaniji Negotin, gde je ostalo i pod episkopima Gerasimom Stojkovićem, Evgenijem Simeonovićem i Mojsijem Veresićem. U to vreme sagrađena je i katedralna tj Saborna crkva Svete Trojice u Negotinu. Sedište je bilo u Negotinu do privremenog ukidanja episkopije 1887. godine.
Naime, protivno stavu Svetog arhijerejskog sinoda i potrebama Pravoslavne crkve u Kraljevini Srbiji, vlada Milutina Garašanina je 1886. godine izdejstvovala i sprovela ukidanje ove eparhije. Glavni zagovornik ukidanja je bio Milan Kujundžić Aberdar, tadašnji ministar prosvete i crkvenih dela. Odmah nakon pada Garašaninove vlade (s Kujundžićem u njoj), Sveti arhijerejski sinod je u jesen 1887. godine zatražio da se eparhija obnovi, ali to je učinjeno tek 1891. godine, kada je sedište premešteno natrag u manji Zaječar, koji je time dobio podstrek za rast.[1]
Stogodišnjica eparhije je obeležena 21. septembra 1934.[2][3]
Tokom Prvog i u Drugog svetskom ratu eparhija je pretrpela teška razaranja i gubitke.
Namesništva
urediEparhija timočka je podeljena na sedam arhijerejskih namesništava:
- Arhijerejsko namesništvo boljevačko,
- Arhijerejsko namesništvo borsko-porečko,
- Arhijerejsko namesništvo zaječarsko,
- Arhijerejsko namesništvo ključko,
- Arhijerejsko namesništvo knjaževačko,
- Arhijerejsko namesništvo negotinsko,
- Arhijerejsko namesništvo sokobanjsko.
Manastiri
uredi
Episkopi
urediEpiskopi ove eparhije do sada:
| Portret | Ime i prezime | Vreme službe |
|---|---|---|
| Dositej Novaković | 1834—1854 | |
| Gerasim Stojković | 1854—1865 | |
|
Evgenije Simeonović | 1865—1880 |
|
Mojsije Veresić | 1880—1883 |
| Nestor Popović | (administrator) 1883—1884 | |
|
Melentije Vujić | 1891—1913 |
.jpg)
|
Irinej Ćirić | 1919—1921 |
| Emilijan Piperković | 1922—1970 | |
| Metodije Muždeka | 1970—1977 | |
| Milutin Stojadinović | 1977—1992 | |
| Justin Stefanović | 1992—2014 | |
|
Ilarion Golubović | od 2014 |
Reference
uredi- ^ Puzović 1995, str. 143-158.
- ^ "Politika", 22. sept. 1934
- ^ "Vreme", 22. sept. 1934
Literatura
uredi- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Novaković, Dragan (2009). „Crkvena politika kneza Miloša i borba za autonomiju Pravoslavne crkve u Srbiji”. Crkvene studije (6): 365—382.
- Puzović, Predrag (1995). „Ukidanje Negotinske i Šabačke eparhije 1886. godine” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 39 (1-2): 143—158. Arhivirano iz originala (PDF) 20. 01. 2022. g. Pristupljeno 25. 03. 2018.
- Puzović, Predrag (2014). „Stotinu osamdeset godina Timočke eparhije” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 73 (2): 87—92. Arhivirano iz originala (PDF) 05. 06. 2020. g. Pristupljeno 06. 02. 2018.
- Puzović, Predrag (2015). „Postradali sveštenici tokom Prvog svetskog rata sa prostora Timočke eparhije” (PDF). Bogoslovlje: Organ Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 74 (1): 261—268. Arhivirano iz originala (PDF) 05. 06. 2020. g. Pristupljeno 26. 08. 2017.
- Radić, Radmila; Isić, Momčilo (2015). Srpska crkva u Velikom ratu 1914-1918. Beograd-Gacko: Filip Višnjić, Prosvjeta.
- Radosavljević, Nedeljko V. (2014). „Autonomija Pravoslavne crkve u Kneževini Srbiji i arondacija episkopija 1831-1836”. Istraživanja. Filozofski fakultet u Novom Sadu. 25: 233—248.
Spoljašnje veze
uredi- Zvanični veb-sajt
- Nedeljko Radosavljević: Timočka episkopija po popisu iz 1836, Istorijski časopis, broj 52, 2005. godine
- Letopis timočke eparhije (1930) na Vikimedijinoj ostavi
