Википедија

Židovar


Židovar je višeslojno praistorijsko nalazište Tel tipa, koje se nalazi u blizini sela Orešac između Vršca i Bele Crkve, na obodu Deliblatske peščare i Zagajičkih brda.

Opidum i tel "Židovar"
Židovar na karti Vojvodine
Židovar
 Naziv humke ili grupe:
Židovar
 Kodni naziv:
BAN581
 Tip:
Opidum
 Lokacija (opština):
Orešac, Vršac
 Tradicionalni naziv:
Židovar
 Poreklo naziva:
Nepoznato, ali mađ. zsidóvár u prevodu sa mađarskog znači "Jevrejsko utvrđenje"[1]
 Istorijski period:
II–I.vek p. n. e.
 Epoha:
Bronzano doba
 Poreklo (kultura):
Kelti
 Dimenzije (približno):
150×120 m
 Visina (približno):
6 m
 Materijal:
Zemlja
 Stanje:
Dobro
 Arheološki istraženo:
Da

Naziv za Tel tip arheološkog nalazišta dolazi iz arapske reči "Tal" u značenju "brdo" ili "uzvišenje". Arheološka istraživanja su na prostoru Židovara vršena u više navrata (1948. i 1949, 1964—1966, 1971, 1977, a nova istraživanja započinju 1996. godine i sa manjim prekidima traju do danas. Prva arheološka istraživanja započinje 1948. godine profesor Branko Gavela sa Filozofskog fakulteta u Beogradu. Pod rukovodstvom akademika Dragoslava Srejovića 1996. godine započinju nova sistematska istraživanja, kojima nakon njegove smrti rukovodi dr Miloš Jevtić. Tokom istraživanja utvrđeno je da prvo naselje na Židovaru potiče iz ranog bronzanog doba, a da život na Židovaru prestaje dolaskom rimljana i uspostavljanjem granice na Dunavu. Kulturni sloj na Židovaru dostiže debljinu od preko 5,7 m, i sastoji se od sukcesivno formiranih naselja, koja pripadaju bronzanom i gvozdenom dobu.[2]

Opis lokaliteta uredi

Židovar je smešten na zaravnjenom vrhu kupastog lesnog uzvišenja, 40 metara iznad nekadašnjeg korita reke Karaš (korito je danas isušeno, pošto je voda usmerena u kanal Dunav—Tisa—Dunav) i obuhvata površinu od 5000 m². Sačinjavaju ga utvrđenje (drvena palisada i suhozid) i podgrađe, koji su povezani svojevrsnom prirodnom rampom. Najstariji nalazi su datirani u neolit i pripadaju periodu zemljoradničkih kultura, a nalazi metalne šljake na prostoru ukazuju na to da su Kelti u svom gradu prerađivali rudu.

 
Panorama brežuljaka gde je stajalo nekadašnje utvrđenje

Arheološki podaci uredi

Stratigrafska slika na Židovaru je sledeća:

  • Horizont ranog bronzanog doba - predvatinski i ranovatinski horizont
  • Horizont srednjeg bronzanog doba - Vatinska kultura
  • Horizont kasnog bronzanog doba - Belegiš kultura
  • Horizont starijeg i srednjeg gvozdenog doba - Bosut IV
  • Horizont mlađeg gvozdenog doba sa tri faze:
  • Keltsko utvrđeno naselje odnosno keltski opidum (oppidum), koji predstavlja stariju fazu naselja mlađeg gvozdenog doba
  • Dačko/Keltsko naselje, koje predstavlja srednju fazu
  • Dačko naselje, koje predstavlja poslednju fazu lokaliteta i datuje se u kraj I vek n. e.

Ostava srebrnog nakita (pronađena 2001) uredi

Tokom novijih istraživanja lokaliteta, koja su sproveli Filozofski fakultet u Beogradu (dr Miloš Jevtić, dr. Miodrag Sladić i dr. Miroslav Lazić) i Gradski muzej Vršac (mr Jovan Uzelac), otkrivena je u keltskom horizontu bogata ostava srebrnog i ćilibarskog nakita iz mlađeg gvozdenog doba, kao prava arheološka atrakcija i retkost na tlu Srbije. U ostavi je pronađeno:[3]

Najmlađi sloj potiče iz I veka nove ere, i u tom sloju je pronađena građevina velikih dimenzija prekrivene belim krečnjakom, što ukazuje na to da se radi o reprezentativnoj građevini tj građevinama koje su služile u obredne svrhe i nisu bile namenjene za stanovanje. U njima je nađena velika količima srebrnog nakita i delovi raskošnih nošnji. Najvažniji artefakt su bogato ukrašene srebrne kopče koje su pomoću analogije povezane sa sličnim nalazima iz susedne Rumunije, koje su naučnici okarakerisali kao delove svešteničkih odora. Među nalazima bio je i veliki broj srebrnih kutija. Samo je jedna pronađena cela, koja je bila bogato ukrašena i sa amblemom krsta na poklopcu. U kutiji su se pronađena dva bronzana prstena, jedan veći i jedan manji. Na jednom prstenu su zabeležene 3 gravure: riba, dobri pastir i palmina grana. U ranohrišćanskoj ikonografiji riba predstavlja Isusa Hrista, pastir i palmina grana simbol raja. Pored ovoga nađeni su mnogobrojni brijači za kosu - što ukazuje na obred krštenja.

Status, značaj i perspektive uredi

Danas se Židovar nalazi pod zaštitom države kao arheološko nalazište od izuzetnog značaja,[4][5] a njegovi najbitniji nalazi su:[2]

Sam lokalitet se više puta našao na udaru divljih arheologa koji su ga prekopavali u potrazi za bogatim plenom.[6]

Galerija uredi

  •  
    Informativna tabla
  •  
    Obodi platoa
  •  
    Vidik od gore
  •  
    Plato je većim delom do samog ruba preoran
  •  
    Ulomci grnčarije se mogu videti po njivama, na celom platou
  •  
    Novo groblje na platou
  •  
    Strmi surduk, prekoputa brega sa ostacima opiduma
  •  
    Boje jeseni
  •  
    Nemar meštana

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Možda analogija potiče od sličnosti sa čuvenom jevrejskom tvrđavom Masadom, sa koje su branioci u samoubilačkom begu od rimljana poskakali u dubinu.
  2. ^ a b Grupa autora (2007): Spomeničko nasleđe Srbije, 2. izdanje. Republički Zavod Za Zaštitu Spomenika Kulture. . Београд. ISBN 978-86-80879-60-4. 
  3. ^ „Riznica s blagom“ (Glas Javnosti, 18.09.2001)
  4. ^ „Arheološka nalazišta od izuzetnog značaja“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. oktobar 2008) Ministarstvo kulture Republike Srbije
  5. ^ Spomenici kulture u Srbiji - Židovar – Srpska akademija nauka i umetnosti
  6. ^ „Poharana „Banatska Vinča”“ (Politika, 23. novembra 2008)

Spoljašnje veze uredi


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Жидовар&oldid=27422507”