Islam Grčki

Islam Grčki je naseljeno mjesto u Ravnim Kotarima, u sjeverozapadnoj Dalmaciji. Pripada gradu Benkovcu, u Zadarskoj županiji, Republika Hrvatska.

Islam Grčki
Pravoslavna crkva Svetog Đorđa, Janković-crkva, izgrađena 1675.
Administrativni podaci
Država	Hrvatska
Županija	Zadarska
Grad	Benkovac
Oblast	Ravni Kotari
Stanovništvo
— 2011.	150
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 10′ 07″ S; 15° 27′ 30″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	160 m
Islam Grčki Islam Grčki na karti Hrvatske
Islam Grčki Islam Grčki na karti Zadarske županije
Ostali podaci
Poštanski broj	23424 Smilčić
Pozivni broj	+385 23

Geografija

Islam Grčki je udaljen oko 23 km sjeverozapadno od Benkovca i oko 20 km sjeveroistočno od Zadra. Od mora je udaljen 3 km iako mu ono dođe sa sjeverne i sjeveroistočne strane. Selo se nalazi u vrlo bogatoj aluvijalnoj udolini Ravnih Kotara što je uveliko i odredilo poljoprivrednu orijentaciju sela i cijelog kraja. Opasan sa sjevera i sjeveroistoka Velebitom koji je i brana kontinentalne i mediteranske klime, te Novigradskog mora, u udolini koja obiluje vodom i plodnom zemljom, selo početkom 1980-ih godina, kada se naglo razvija poljoprivreda, dobija epitet „mala Kalifornija“.

Naziv

Stari naziv sela je Saddislam što u prevodu znači bedem islama, tj. krajnja granica proboja turske imperije. Od tog starog imena je u novijoj istoriji zadržan dio imena Islam, a pridjev Grčki je dobio sredinom 18. vijeka kada se formiraju dva Islama - Grčki i Latinski.

Sami pridjevi Grčki i Latinski dolazi od vjeroispovijesti mještana, tj. stanovnici Islama Grčkog su pretežno bili pravoslavne vjere, a Latinskog katoličke. Kako je došlo do formiranja baš takvog toponima nije poznato, ali je neobično posebno imajući u vidu da su se na tom prostoru u srednjem vijeku nalazila sela Tršćane i Kačina Gorica i utvrđenje Vespeljevac. Čak je u novijoj istoriji sela bilo pokušaja promjene imena: jedan krajem 70-ih kad su ga htjeli preimenovati u Topolovac zbog obilja topola na poljoprivrednom dobru „Baštica“ koje se nalazi u ataru sela i drugi nakon rata u Hrvatskoj 1990-ih godina. Nijedan pokušaj nije uspio, jer je naziv sela kao takav zapisan u mnogim istorijskim, likovnim i naučnim knjigama, po muzejima se eksponati određuju po tom nazivu itd…

Istorija

Istorija sela seže u srednji vijek, jer se na prostoru današnjeg sela u srednjem vijeku nalazila sela Tršćane i Kačina Gorica, a važnost selu je doprinosila i činjenica da se nalazilo na prometnoj srednjovjekovnoj prometnici „Via magna“ (velika cesta).

Selo je u prošlosti bilo jako uporište uskoka, koji su se za račun Mlečana borili protiv Osmanlija. Jedan od najčuvenijih srpskih junaka iz tog vremena, Stojan Janković, koji je za svoje zasluge kao vojni zapovjednik od Mlečana dobio tursko utvrđenje u Islamu koje je do tada bilo u posjedu turskog velikaša Jusuf-age Tunića, često je odatle kretao u svoje ratne pohode po Dalmaciji.

Kula Jankovića, utvrđenje u kojem je živio Stojan Janković i njegovi potomci, sada u vlasništvu familije Desnica.

Kula Jankovića, utvrđenje u kojem je živio Stojan i njegovi potomci, još stoji u Islamu, mada je oštećena tokom rata. Kula se sastoji od stambenih, privrednih i odbrambenih zgrada, a dominira upravo Kula po kome je cijeli kompleks dobio ime i kada se potpuno obnovi (u toku su radovi na obnovi i revitalizaciji) biće to jedan od najreprezentativnijih kulturno istorijskih spomenika u benkovačkom kraju. Danas je Kula u vlasništvu porodice Desnica (čiji je izdanak i književnik Vladan Desnica). Stojan Janković je takođe pored kule sagradio 1675. i crkvu Sv. Đorđa, svog krsnog imena, mada je većina Islamljana zbog geografskog položaja i oronulosti ove crkve pripadala parohiji Svetog Ilije u obližnjem Kašiću. Obe crkve su teško oštećene u posljednjem ratu, a u samoj crkvi Sv. Đurđa je sahranjen književnik Vladan Desnica.

Islam Grčki je u 20. vijeku, zbog okruženja od pretežno hrvatskih sela, dobio reputaciju kao svojevrsno srpsko uporište u tom dijelu Ravnih kotara. U Drugom svjetskom ratu Islam Grčki, Kašić i Smoković su bili jaka uporišta četnika, koji su većinom krajem rata prešli u redove partizana i nastavili borbu protiv okolnih ustaških sela. Kasnije, za vrijeme buđenja srpskog nacionalizma, Islam Grčki je 1986. godine ugostio članove SANU kojima nije bilo dozvoljeno da predavanje sa osjetljivom tematikom srpsko-hrvatskih odnosa i istorije održe u Zadru. Lokalni Hrvati su tada Islam već prozvali „Mala Srbija“. U građanskom ratu devedesetih, selo je brzo postalo uporište krajiških Srba i jedna od glavnih baza za odbranu srpskog naroda. Islam Grčki je teško stradao u operaciji hrvatskih snaga Ravni kotari-Maslenica u januaru 1993. godine. Selo je zapaljeno a dosta kuća minirano ili porušeno, kompletno stanovništvo je izbjeglo, a život je izgubilo 15 civila i 14 vojnika iz sela, uključujući tu i zarobljenike, starce i nepokretne.

Privreda

Većina stanovništva se bavila poljoprivredom, posebno voćarstvom. Razvojem turizma i blizinom turističkih mjesta uzduž jadranske obale, selo je 80-ih godina dostiglo svoj poljoprivredni bum. U selu se nalazio veliki poljoprivredni kombinat Baštica sa ogromnim plantažama bresaka, jabuka i vinograda. Glavnu ulogu u poljoprivrednoj proizvodnji je igrala plodna zemlja, jer se selo nalazi u srcu Ravnih Kotara, kao i obilje vode, te osavremenjivanje proizvodnje.

Stanovništvo

Danas je Islam Grčki jedno od sela sa najmanjim brojem povratnika i najslabijim procentom povratka od svih srpskih sela u Dalmaciji. Popis iz 2001. zabilježio je 108 stanovnika, od toga 100 Hrvata i samo 5 Srba. Veliki broj izbjeglih Islamljana je novi dom pronašao u Australiji, posebno u Sidneju. U posljednje vrijeme se i određen broj Srba vratio na svoja vjekovna ognjišta, baveći se i dalje onim što znaju i imaju — poljoprivredom.

Popis stanovništva

Islam Grčki je prema popisu stanovništva iz 2011. godine imao 150 stanovnika.

Nacionalnost	1991.	1981.	1971.	1961.
Srbi	991	1.066	1.262
Jugosloveni		56	1
Hrvati	107	90	124
ostali i nepoznato	41	27	13
Ukupno	1.139	1.239	1.400	'

Demografija
Godina	Stanovnika
1971.	1.400
1981.	1.239
1991.	1.139
2001.	108
2011.		150

Popis 1991.

Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mjesto Islam Grčki je imalo 1.139 stanovnika, sljedećeg nacionalnog sastava:

Popis 1991.‍
Srbi			991	87,00%
Hrvati			107	9,39%
neopredijeljeni			11	0,96%
nepoznato			30	2,63%
ukupno: 1.139

Prezimena

Alavanja — Pravoslavci, slave Sv. Jovana i Aranđelovdan Baljak — Pravoslavci, slave Lazarevu Subotu Bogdanović — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Višić — Pravoslavci, slave Đurđevdan Vučković — Pravoslavci, slave Lazarevu Subotu Vujanić — Pravoslavci, slave Đurđevdan Dević — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Desnica — Pravoslavci, slave Sv. Nikolu Despot — Pravoslavci, slave Sv. Nikolu Dopuđ — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Drača — Pravoslavci, slave Sv. Stefana i Aranđelovdan Dragaš — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Dragičević — Pravoslavci, slave Sv. Nikolu

Dubroja — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Đaković — Pravoslavci, slave Đurđevdan Gagić — Pravoslavci, slave Đurđevdan, Sv. Nikolu i Lazarevu Subotu Jokić — Pravoslavci, slave Đurđevdan i Sv. Nikolu Kalapać — Pravoslavci, slave Sv. Stefana Kaluđerović — Pravoslavci, slave Đurđevdan Karan — Pravoslavci, slave Sv. Nikolu Katarić — Pravoslavci, slave Đurđevdan Katić — Pravoslavci, slave Sv. Stefana Knežević — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Končarević — Pravoslavci, slave Sv. Nikolu Kožul — Pravoslavci, slave Sv. Nikolu Kužet — Pravoslavci, slave Aranđelovdan Lakić — Pravoslavci, slave Sv. Nikolu, Đurđevdan i Sv. Vasilija

Lacmanović — Pravoslavci, slave Đurđevdan Matić — Pravoslavci, slave Aranđelovdan Medić — Pravoslavci, slave Sv. Stefana Milić — Pravoslavci, slave Sv. Nikolu Mišković — Pravoslavci, slave Đurđevdan Mlinar — Pravoslavci, slave Vasilija Velikog i Sv. Nikolu Mrkić — Pravoslavci, slave Aranđelovdan Muškovski — Pravoslavci, slave Aranđelovdan Nonković — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Obrić — Pravoslavci, slave Aranđelovdan Olujić — Pravoslavci, slave Aranđelovdan, Sv. Nikolu i Sv. Stefana Ostojić — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Pantelić — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Pršo — Pravoslavci, slave Lazarevu Subotu

Pupovac — Pravoslavci, slave Đurđevdan Stegnjaja — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Subotić — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Todorović — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Trkulja — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Ćoso — Pravoslavci, slave Đurđevdan Uzelac — Pravoslavci, slave Đurđevdan i Sv. Jovana Čeprnja — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Šekez — Pravoslavci, slave Sv. Stefana Dečanskog Šljepica — Pravoslavci, slave Aranđelovdan Šušak — Pravoslavci, slave Sv. Jovana Vanjak — Katolici Jurjević — Katolici Kokić — Katolici

Znameniti Islamljani

• grof Ilija Dede Janković, poliglota, predstavnik Srba u Dalmaciji
• Stojan Janković, uskočki vođa i junak
• Vladan Desnica, književnik, rođen u Zadru, ali je dobar dio života proveo i sahranjen je u Islamu Grčkom

Literatura

• Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9. 

Spoljašnje veze

• Tromeđa: Islam Grčki Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. maj 2015)
• Prezimena Srba u Dalmaciji
• Kvadratura kruga: Islam Grčki (RTS, 19. januar 2019) na sajtu Jutjub
• Islam Grčki: Život bez struje, vode i krova nad glavom na sajtu Srbi.hr