Википедија

Koretište

Koretište (alb. Koretishtë, Koretishti, Koretisht; pogrešno Kuretište[1][2][3][4][5]) je selo u opštini Gnjilane, u Kosovskopomoravskom okrugu, Kosovo i Metohija, Srbija. Selo je udaljeno oko 1,5 km, severozapadno od Gnjilana (upravnog centra Kosovskopomoravskog okruga). Selo je nastanjeno isključivo srpskim stanovništvom i broji oko 300 domaćinstava. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, selo je imalo 530 stanovnika, većinu stanovništva činili su Srbi.[a]

Koretište
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaKosovo i Metohija
Upravni okrugKosovskopomoravski
OpštinaGnjilane
Geografske karakteristike
Koordinate42° 29′ 18″ S; 21° 26′ 30″ I / 42.48833° S; 21.44167° I / 42.48833; 21.44167
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina625 m
Koretište na karti Srbije
Koretište
Koretište
Koretište na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj60000
Pozivni broj0280
Registarska oznaka06/GL

Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Koretište površine ? ha.

Istorija uredi

 
Brdo Glama, novembar 2017.

Selo je prvobitno bilo nastanjeno u predelu zvanom Kule i Kanin Grob, ali je zbog čestih poplava, vremenom preseljeno u Gornjem Koretištu, pa se i danas u njivama na mestima gde se nalazilo prethodno, nalaze ostaci tadašnjih kuća.

Od napuštenih grobalja najpoznatije je Kanino groblje.[6]

U turskom katastarskom popisu — defteru iz 1455. godine pominje se pod imenom Karanište i navodi se da u selu ima 14 domaćinstva sa srpskim stanovništvom, na čelu sa popom.[7]

Na austrijskoj mapi iz 1689. godine registrovano je pod imenom Koretište. U iz sela Koretišta 1736. za zaštitu jednog prolaza na planini Gvozni određen je ugledni domaćin sela Stojan Stanojević.[8]

U popisu iz 1912. godine navodi se da u selu ima 66 srpskih kuća. Sa svojom zemljom bila je 41 porodica, 9 su imale samo dvorište a obrađivale tuđa imanja. Potpuno čifčijskih domaćinstva bilo je 16.[2]

Najstariji rod u selu su po jednom tumačenju Kovačevi[1], koje je zapisao i Atanasije Urošević, a po drugom tumačenju i materijalnim dokazima Pejnci. Prilikom doseljavanja je, na Selištu[6], pre toga postojalo neko naselje, ali nisu zatekli stanovnike. Sadašnje selo osnovano je kada u okolini nije nikako bilo Turaka i Arbanasa.[1]

Dana 12. januara 1989. uveče u Koretištu, održan je skup građana u znak protesta zbog nasilja Albanaca, i zbog gorkog iskustva seljaka Srba sa opštinom, kojom vladaju albanski uzurpatori. Srbi su na tom skupu izneli nepravde učinjene im prilikom eksproprijacije njihovih placeva. Zatim su vlasti tom selu oduzele staru zgradu škole i plac od 24 ara i dale ih Tekstilnom kombinatu. Srbi su se naročito žalili zbog maltretiranja njihove dece kada prolaze kroz novostvoreno naselje Gavran, gde decu srpsku izruguju i izlažu raznim neprijatnostima. Srbima je bio i otežan rad na okolnim njivama kraj tog naselja, a posebno su im se pričinjavali velike poljske štete. Najteže je Srbima palo pokušaji silovanja maloletnih srpskih devojčica i žena ovoga sela, kao i to da su organi bezbednosti sporo ili nikako nisu reagovali na sva ova nasilja.[9]

Nakon poslednjeg Kosovskog rata (1999. godine), selo je napustilo stotinak Srba, a živote je izgubilo troje Srba, nekoliko je ranjeno i pretučeno.

 
Kovačeva mahala
 
Pejnska mahala i Pejnska česma

Selo je na zapadnoj strani brda Glame[10][v][6] (alb. Gllama). Selo je bogato vodom i u samom selu se nalazi jedanaest tekućih česama sa kvalitetnom pijaćom vodom. Zbijenog je tipa, deli se na šest mahala, a to su:

  1. Trpkovska,
  2. Pejnska,
  3. Đurinska,
  4. Kovačeva,
  5. Gornja mahala i
  6. Perina mahala Donja.

Topografski nazivi za njive su: Bosotince, Selište, Glama, Prečina, Donje Ledine, Kula.

Topografski nazivi za šume su: Kurina, Reka, Slana Voda, Rebar.

 
Spomen-ploča posvećena poginulom vojniku Vojske Jugoslavije tokom NATO bombardovanja Jugoslavije 1999. godine, Goranu Marinu.[12][13]

Na mestu zvanom Selište[6] stoje tragovi crkve Sv. Bogorodice.[6]

U selu postoji crkva Sv. cara Konstantina i carice Jelene, građena u periodu od 1991. do 2004. godine. U selu postoji i osmogodišnja škola koja nosi ime pisca Bore Stankovića koju pohađa 250 učenika, takođe postoji i odeljenje srednje Ekonomsko-trgovinske škole koju pohađa oko 100 učenika. U selu postoji i moderna zgrada ambulante u kojoj radi nekoliko lekara iz Zdravstvenog centra Gnjilane. Srbi u ovom selu se leče ambulantski, jer je bolnica u Gnjilanu zaposednuta od strane Albanaca 1999. godine.

Na teritoriji sela se nalazi arheološko nalazište potes Grančarica.

Selo je bombardovano tokom NATO bombardovanja Jugoslavije marta 1999. godine.[14][15][16][17] Gađano je kasetnim bombama,[18] i tom prilikom poginuo je vojnik Vojske Jugoslavije, Goran Marin.[12] [13]

Demografija uredi

Naselje ima srpsku etničku većinu.

Populacija (ist.): Koretište
Godina1948195319611971198119912011
Stanovništvo8969411.1441.2401.1981.225530[19][20]
Evolucija stanovništva

Stanovništvo uredi

Prema popisu iz 1961. godine mesto je bilo većinski naseljeno Srbima. Nakon rata 1999. godine stotinak Srba je napustilo selo.

Prema albanskim izvorima, i albanskom popisu iz 2011. godine, nacionalna struktura sela je počela da se menja, i Srbi po tom popisu čine oko 89% stanovništva tog mesta.

Etnički sastav prema popisu iz 1961.[21]‍
Srbi
  
 1.140 100%
Ukupno: 1.140
Etnički sastav prema popisu iz 2011.[22]‍
Srbi
  
 470 88,68%
Albanci
  
 60 11,32%
Ukupno: 530

Poreklo stanovništva po rodovima uredi

Podaci iz 1929. godine[1][23]:

Srpski rodovi:

  • Kovačevi (Kovačevići) (17 kuće, slave Sv. Nikolu), po svom predanju koje je zapisao i Atanasije Urošević u svojoj doktorskoj disertaciji, doseljeni su iz prilepskog kraja u Makedoniji, gde su bili vrlo bogati i imali vodenicu „od devet vitla”. Turci im dođu po žene, ovi ih opiju i pobiju, pa sa magarcima pobegnu. Prvo se nastanili u Kmetovcu, pa prešli u Stanišoru i najzad naiđu ovde na dobru vodu i osnuju ovo selo u drugoj polovini 17. veka. Prezime im je po tome što su im preci do oko 1890. godine bili kovači. Međutim, sam broj kuća izaziva sumnju u ove tvrdnje jer je broj kuća Pejnaca duplo veći od broja kuća Kovačevića, što ne bi bilo moguće ukoliko su Kovačevići došli kao porodica a Pejnci potiču od jednog pastorka. Takođe, položaj kuća u selu u odnosu na stari put i položaj grobova u odnosu na staru crkvu ne podržava tvrdnje da su Kovačevići prvi rod u selu. Takođe, u Kovačevoj mahali ima mali broj česama. Poseduju rodoslovno stablo 5 genracija unazad. Sam zanat kovača najčešće su obavljali Cigani[24][25]. Branislav Nušić, u svojoj knjizi „Kosovo - opis zemlje i naroda" kaže sledeće: „Kovači su isključivo Cigani"[26].
  • Pejnci obuhvataju Kusostajkovce (17 kuće), Đurince (12 kuće) i Đokince (6 kuće), svi slave Sv. Nikolu. Ova su tri roda su po predanju Kovačevića postala od jednog pastorka u rodu Kovačevih, koga je kao sina dovela neka žena „vrtenarka”[g], „bugarka”, „mečkarka”[d] iz Makedonije. Po svom predanju, slično Kovačevićima, oni su poreklom iz Selca, kod Prilepa. Tamo je živelo 9 braće koji su imali 1 sestru od koje je Turčin zahtevao svadbarinu, a braća ga kada dođe u kuću ubiju. U toj borbi Stajku biva posečen perčin i on dobija nadimak Kusi (skraćeni). Iz straha od obmazde oni se sele i naseljavaju napušteno selo[6] današnjeg Koretišta koje je ostalo pusto neposredno posle Druge velike seobe Srba. Ovo predanje podržava položaj kuća u selu jer kroz pejnsku mahalu prolazi stari put[3] Priština-Gnjilane koji se spušta iz Braseljca, prelazi preko Glame i spušta se u Gnjilane, a koga seljani zovu Gornji put ili Carski drum jer se njime išlo u Carigrad. dok su u odnosu na ovaj put Kovačevići na rubu sela. Položaj grobova oko stare crkve, takođe, pokazuje da se grobovi Pejnaca nalaze pored crkve dok se grobovi Kovačevića nalaze na rubu groblja. U samoj mahali se nalazi 3 česme koje su stare (Pejnska, Pod vrbe, Mlačina), tj još iz doba osnivanja sela, a oko mahale ima još 2 česme novijeg tipa. Poseduju rodoslovno stablo 9 generacija unazad od doseljavanja do današnjih dana (od početka 18. veka).
  • Tripkovci (11 kuće) od kojih su postali i Ognjanci (3 kuće), slave Sv. Vrače, doseljeni oko 1750. godine ali se ne zna odakle.
  • Šoprići ili Šoprićevi (6 kuće, slave Sv. Nikolu). Starinom su iz Šapranca kod Trgovišta, odakle se preselili u Krivu reku i živeli u selima Strezovca, Trnićevcu, pa oko 1790. godine doseljeni u Koretište.
  • Otićovi (Otićovići) (5 kuće, slave Sv. Dimitrija), preseljeni iz Žegre oko 1820. godine.
  • Šumaci (3 kuće, slave Sv. Arhanđela), preseljeni iz Bostana oko 1830. godine od istoimenog roda. Starinom su iz Šumana kod Lebana.
  • Svirci (2 kuće, slave Sv. Arhanđela), doseljeni iz Labljana oko 1870. godine kao sluge.
  • Bušanci (2 kuće, slave Sv. Jovana), doseljeni oko 1880. godine iz Bušnica (Kriva reka) za čifčije, jer nisu imali zemlje, a kovački zanat kojim su se zanimali, već je prešao u ruke Cigana kojih je tada mnogo došlo iz Masurice.
  • Perini (Perići) (12 kuće, slave Sv. Nikolu), doseljeni kad i Kovačevi, jer su bili jedna ista porodica. Kasnije su se razvrstali na nekoliko mahala.
  • Puškanci su doseljeni iz okoline Prilepa u 17. veku, kad i Kovačevi i Pejnci. Srodnike nemaju u selu, a imaju ih u Tulare (Medveđa) i u Pločicama (Kovin), kao iseljenike iz Makreša. Slava ove porodice je Sv. Nikola. Puškanci su dobili nadimak od babe Puškanke iz Kusca, tj. po ujacima koji su potajno trgovali puškama i često su pucali „puškarali” u veselju, ali i u prepirkama sa drugima. Prezimena ove porodice u Koretištu su Đokić, koji su iseljeni u Pločice kod Kovina, 1 porodica i u Gazdare kod Medveđe. Sa prezimenom Vasić ima 2 kuće u selu, a iseljenih ima u Smederevu 1, Beogradu 1 (Kaluđerica) i Jagodini 1 porodica, sa prezimenom Nasković ima 1 kuća u Koretištu.
  • Zna se, da su odavno u selu živeli i neki Ivinci, koji su se raselili. Poreklo im se ne pamti.

Poznati Koretištani uredi

Napomene uredi

  1. ^ Popis iz 2011. na Kosovu i Metohiji su sproveli organi samoproglašene Republike Kosovo. Ovaj popis je bio bojkotovan od strane velikog broja Srba, tako da je realan broj Srba na Kosmetu znatno veći od onog iskazanog u zvaničnim rezultatima ovog popisa.
  2. ^ Vidi: Glamsko srebro
  3. ^ Glama — naziv brda nastao po tome što se smatra da je bogato mešavinom srebra i zlata (argento de glama).[b] Danas je tu separacija peska.[11]
  4. ^ Vrtenarka[27] je žena koja pravi ili prodaje vrtena
  5. ^ Mečkarka[28] je žena koja vodi dresiranu mečku

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ a b v g Atanasije Urošević — Gornja Morava i Izmornik, strana 225 i 226 (Naselja i poreklo stanovništva (knjiga 28) — Srpski etnografski zbornik (knjiga LI), Beograd 1935)[1][2]
  2. ^ a b Đorđe Mikić — Društvene i ekonomske prilike kosovskih Srba u XIX i početkom XX veka — Od čifčijstva do bankarstva, strana 206 (Posebna izdanja (knjiga DLXXXVIII) — Srpska akademija i umetnosti, Beograd 1988)[3][mrtva veza]
  3. ^ a b Todor P. Stanković — Putne beleške po Staroj Srbiji 1871—1898
    a, Put od Prištine do Gnjilana.
    a, Put od Prištine do Gnjilana. (strana — 2 —)
  4. ^ Enciklopedija pravoslavlja - Dimitrije M. Kalezić - Google Knjige
  5. ^ Geografska enciklopedija naselja Srbije: A-Đ - Srboljub Đ Stamenković - Google Knjige
  6. ^ a b v g d đ KORETISTE, KURETISTE (Gnjilane): remains of the church of the Virgin, in the pan of the village called Seliste (remains of a village); an old graveyard (Kane's graveyard) located near the village, and an abandoned medieval mine situated on the Glam hill.[4][5][mrtva veza] (jezik: engleski)
  7. ^ Oblast Brankovića — Opširni katastarski popis iz 1455. godine, strana 197 (Orijentalni institut Sarajevo, Sarajevo 1972)[6]
  8. ^ Tričković, Radmila (2013). Beogradski pašaluk. Beograd: Službeni glasnik. str. 383. 
  9. ^ Stradanja Srba na Kosovu i Metohiji od 1941. do 1990. godine rastko.rs
  10. ^ Glama Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. april 2018) mapcarta.com (jezik: engleski)
  11. ^ Vladimir Cvetanović — Iz onomastike Gnjilana, strana 520 (– 4 –) (Onomatološki prilozi (knjiga IX) — Srpska akademija nauka i umetnosti, Beograd 1988)[7]
  12. ^ a b Srpski ratni vetrani — MARIN GORAN Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. januar 2018) veterani.rs
  13. ^ a b 52 mabr (Gnjilane) i 52 arb (Đakovica) youtube.com
  14. ^ NOVI KRUG BALKANSKOG PAKLA — Srpsko Nasledje Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. decembar 2017) srpsko-nasledje.rs
  15. ^ Satnica agresije: Ponedeljak, 29. mart — Vreme Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. decembar 2017) vreme.co.rs
  16. ^ GLAS JAVNOSTI — 29. mart 1999 arhiva.glas-javnosti.rs
  17. ^ 29. mart 1999. Dan 6: Bombama i na groblja! — Srpski sabor Zavetnici Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. decembar 2017) zavetnici.rs
  18. ^ Zvanični forum Kamerne scene „Miroslav Antić” Senta — Milosrdni anđeo mikaanticforum.org
  19. ^ Popis stanovništva (po srpskim podacima) pop-stat.mashke.org (jezik: srpski) (jezik: albanski)
  20. ^ Popis stanovništva (po kosovskim podacima) pop-stat.mashke.org (jezik: albanski) (jezik: srpski)
  21. ^ Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. godine pod2.stat.gov.rs
  22. ^ Etnički sastav stanovništva Republike Kosov 2011. godine pop-stat.mashke.org (jezik: albanski)
  23. ^ Poreklo prezimena, selo Koretište (Gnjilane) www.poreklo.rs
  24. ^ „Svetlana Ranović, Aleksandar Knežević; „Romi u Srbiji"; Republički zavod za statistiku, 2014.; str. 18-25.” (PDF). 
  25. ^ „Tatomir Vukanović; ,,Romi (Cigani) u Jugoslaviji", ,,Kovački zanat"”. 
  26. ^ „Branislav Nušić; „Kosovo - opis zemlje i naroda"; 72. str.; „Matica srpska"; Novi Sad; 1902.”. 
  27. ^ [8][9]
    [10][11][12] [13]
  28. ^ [14][15][16]

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Коретиште&oldid=26904013”