Košice

Košice
Košice
Košice; Košice
	Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Slovačka
Kraj	Košički
Okrug	Košice I, II, III, IV
Regija	Abov (Košice i okolina)
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2010.	238.725
— gustina	966 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	48° 43′ 00″ S; 21° 15′ 00″ I / 48.716667° S; 21.250015° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	208 m
Površina	242, 768 069 km2
	Košice Košice na karti Slovačke
Ostali podaci
Gradonačelnik	ing. František Knapik (KDH, SDKÚ - DS, SMK - MKP)
Poštanski broj	040 00
Pozivni broj	0 55
Registarska oznaka	KE
Veb-sajt
	Zvanični veb-sajt }

Košice (slč. Košice, mađ. Kassa, nem. Kaschau, lat. Cassovia, rsn. Кошицы) je drugi po veličini grad u Slovačkoj i kulturno i privredno središte istočnog dela države. Košice i upravno središte istoimenog Košičkog kraja.

Košice su poznate kao slovački grad sa najvećim starim gradskim jezgrom. Košice su prvi evropski grad koji je dobio svoj grb (1369. godine), 2013. razglašena je kao evropska prestonica kulture.

Poreklo naziva uredi

Prvi pomen naziva grada je iz 1230. godine u latinskom obliku villa Cassa. Veruje se da je on izveden od slovenskog imena Koša. Iz ovog oblika su izvedeni nazivi na jezicima okolnih naroda.

Geografija uredi

Košice su smeštene u istočnoj polovini države, nedaleko od Mađarske - grad se nalazi na oko 20 km severno od granice. Prestonica države, Bratislava, je udaljena 440 km zapadno od grada.

Reljef uredi

Košice su se razvile u istoimenoj Košičkoj kotlini, koju pravi reka Hornad. Nadmorska visina grada je oko 200 m. Obližnje planine pripadaju planinskom vencu Karpata. Zapadno od grada je izdiže Slovačko rudogorje, dok se istočno izdižu Slanske vrhi.

Klima uredi

Klima u Košicama je umereno kontinentalna. Količina padavina iznosi oko 610 milimetara. Mesec sa najvećom količinom padavina je Jul.^[1]

Vode uredi

Kroz grad protiče reka Hornad, u središnjem delu svog toka. Ona deli grad na zapadni i istočni deo.

Istorija uredi

Prostor Košica bio je naseljen još u vreme praistorije. Postoje podaci o slovenskom stanovništvu u ovom kraju početkom srednjeg veka. Naselje pod današnjim nazivom prvi put se pominje u spisima iz 1230. godine, a 1369. godine mu je odobren grb, što ga čini gradom sa najstarijim takvim sačuvanim dokumentom. U ovo vreme to je bio mađarski grad, naseljen Nemcima i Mađarima. Značaj grada vidi se i iz podatka da je ovde bilo središte severne Ugarske. Grb je svoj današnji izgled dobio 1502. godine i od tada se nije promenio.

Tokom dinastičkih sukoba na mađarskom dvoru u 15. i 16. veku grad je teško stradao. Grad je bio sedište buntovnih pokreta protiv Habzburgovaca. Tek krajem 17. veka dolazi do smirivanja stanja u gradu i okolini. U ovo vreme grad se obnavlja i osavremenjuje, a njegov ugled kao „središta severne Ugarske“ ponovo dolazi do izražaja. Grad ostaje versko, kulturno i privredno središte. Ovaj položaj nije značajnije poljuljan ni posle teških stradanja u Revoluciji 1848—1849. godine. U drugoj polovini veka grad se razvio u snažno središte, a glavno stanovništvo su bili Mađari i Jevreji.

Na kraju Prvog svetskog rata Košice su se našle u metežima oko razgraničenja novostvorene Čehoslovačke i Mađarske. Trijanonskim sporazumom 1919. godine, grad je postao deo Čehoslovačke. U sledećim godina stanovništvo se menja i sve više dolazi do izražaja slovački element. Međutim, od 1938. do 1945. godine grad je predat Hortijevoj Mađarskoj, što je na kraju dovelo do masovnog stradanja Jevreja i proterivanja slovačkog stanovništva iz grada. Posle rata grad je vraćen Čehoslovačkoj, koja postaje komunistička zemlja. Tada je došlo do masovnog iseljavanja Mađara iz grada. U vreme komunističke vlasti grad je naglo industrijalizovan, što je uslovilo nagli rast stanovništva - sa 60.700 u 1950. godine na 235.000 u 1991. godini.

Košice su danas sedište jednog od slovačkih krajeva i Ustavnog suda. U njemu stoluju katolički nadbiskup, luteranski biskup i grčkokatolički episkop.

Pogled na grad iz vazduha

Panorama središta Košica

Pešačka ulica u starom jezgru Košica

Gradski blokovi iz vremena komunizma

Stanovništvo uredi

Populacija (ist.): Košice
Godina	2001
Stanovništvo	236093

Danas su Košice po broju stanovnika drugi grad u državi, odmah posle Bratislave. Broj stanovnika se u poslednje dve decenije kretao oko 230-235 hiljada stanovnika.

Etnički sastav: Po popisu iz 2001. godine sastav je sledeći^[2]:

Slovaci - 89,1%,
Mađari - 3,8%,
Romi - 2,1%,
Česi - 1,2%,
Rusini i Ukrajinci - 1,0%,
ostali - 2,8%.

Ovo je značajno različito u odnosu na vreme od pre 100 godina kada su Mađari činili oko 75% gradskog stanovništva.

Verski sastav: Po popisu iz 2001. godine sastav je sledeći^[2]:

rimokatolici - 58,3%,
ateisti - 19,4%,
grkokatolici - 7,6%,
luterani - 4,1%.

Saobraćaj uredi

Zbog činjenice da se na periferiji grada ukrštaju tri auto-puta koji su deo Evropske mreže puteva (E58, E71 i E50) grad ima veoma važan značaj kao tranzitni centar.

Mreža gradskog prevoza je dobro razvijena i povezuje centar grada sa svim perifernim delovima. U gradu funkcionišu autobusi (32 linije), tramvaji (8 linija) i trolejbusi (2 linije).^[3]

Vozni park nije u potpunost nov, ali je u planu nastavak nabavke savremenih vozila. Stara vozila se doniraju gradovima kojima su vozila potrebna, a u skladu sa prethodnim dogovorom između gradskih uprava (primer je grad Černivci koji je dobio 5 trolejbusa proizvedenih toko 90-ih godina prošlog veka).

Privreda uredi

Košice su privredno središte istočne Slovačke i daju 9% bruto nacionalnog proizvoda. Najveći značaj ima železara sa 16.000 zaposlenih. Druge važne industrijske grane su mašinska i prehrambena industrija.

Košice su i važno trgovačko i uslužno središte, a poslednjih godina turizam postaje sve važniji činilac razvoja grada.

Gradske znamenitosti uredi

Košice imaju očuvano staro gradsko jezgro, obrazovano oko Hlavne (tj. Glavne) ulice. To je najveći stari grad u celoj državi. U njegovom središtu je najveća slovačka crkva, Katedrala svete Alžbete, koja je i najistočnija velika crkva, inicijalno podignuta u gotskom stilu. U gradskom jezgru postoji još nekoliko manjih crkva, kao i niz gradskih palata i monumentalnih zdanja. Tu treba pomenuti: