Mađari u Republici Srpskoj
Mađari u Republici Srpskoj (mađ. Magyarok a Szerb Köztársaságban) su građani mađarskog porijekla, koji žive i rade na teritoriji Republike Srpske. Mađari su jedna od sedamnaest službenih nacionalnih manjina u Republici Srpskoj, a njihove interese zastupaju predstavnici i delegati u Savjetu nacionalnih manjina, i Savezu nacionalnih manjina.
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| 166 (2013) | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
| Banja Luka | 40(2013) |
| Bijeljina | 19(2013) |
| Istočno Sarajevo[a] | 15(2013) |
| Jezici | |
| Srpski jezik Mađarski jezik (92)[b] | |
| Religija | |
| Katolicizam, Protestantizam | |
Istorijat
urediSrpski i mađarski narodi svoje prve sustrete bilježe još na početku 13. vijeka, u vrijeme srednjovjekovne bosanske države i Ugarska. Kao u srednjovjekovnim kraljevinama njihova istorija u tim vjekovima gusto je isprepletena. Bilo da se radilo o osvajačkim ratovima mađarskih kraljeva na Bosnu, bilo da se radilo o brakovima srpskih i mađarskih vladara, plemića i drugih, obje zemlje su u srednjem vijeku imale jake veze. Kontakti između mađarskog i srpskog naroda prekinuti su osmanlijskim osvajanjem Bosne i njenim priključenjem Osmanlijskom carstvu.
Ponovne veze Mađara i naroda u Bosni i Hercegovini oživljene su 1878. godine kada je BiH potpala pod Austrougarsku vlast. Mađari su ponajviše došli iz Bukovine, okoline Sente, kao i iz same Mađarske. Najbrojnije naseljavanje Mađara na teritoriju današnje Republike Srpske, zabilježeno je u periodu od 1900. do 1910. godine. Starosjedilačko stanovništvo je sve te doseljenike duhovito nazivalo "kuferašima". Iako je među njima bilo i Mađara, danas su ostali samo tragovi tih doseljenika. Razlog tome je što se Mađari nisu planski naseljavali u pojedine krajeve današnje Srpske, nego po cijeloj zemlji, tako da su se veoma brzo stapali sa domaćim stanovništvom. Uz angažman u industrijalizaciji, Mađari su dolazili i kao poljoprivrednici. U prnjavorskom kraju bili su poznati kao vrsni baštovani i uzgajivači raznog povrća. O nekad brojnoj mađarskoj manjini svjedoče samo prezimena na nadgrobnim spomenicima u starim grobljima većih gradova, pa i arhivski podaci, po kojima je 1921. godine u BiH bilo 2.577 stanovnika mađarske nacionalnosti. Tako, na primjer, selo Vučjak kod Prnjavora, koje su naselili Mađari početkom 20. vijeka, vremenom je napuštano, tako da se danas i ne nalazi na spisku naseljenih mjesta. Imajući u vidu da je monarhija izgubila rat, i već tada se raspala, za pretpostaviti je da su Mađari u većini napustili BiH.[1]
Mađari koji su do danas sačuvali svijest o nacionalnom identitetu i koji i danas govore mađarski jezik, većinom su došli iz Vojvodine u prvim godinama nakon formiranja Kraljevine SHS, a u većem broju nakon Drugog svjetskog rata. Najviše su naseljavali velike gradove, u prvom redu Sarajevo i Banja Luku. U Banja Luci i danas djeluje udruženje koje okuplja građane Republike Srpske mađarskog porijekla, gdje kroz različite aktivnosti njeguju i čuvaju mađarsku kulturu, jezik i običaje.[2]
Religija
urediMađari u Republici Srpskoj, kao i većina njihovih sunarodnika, u matičnoj zemlji, kao i širom svijeta su većim dijelom katoličke vjeroispovijesti, a manjim protestantske.
Udruženja
urediU Banja Luci danas djeluje udruženje koje okuplja građane Republike Srpske mađarskog porijekla, gdje kroz različite aktivnosti njeguju i čuvaju mađarsku kulturu, jezik i običaje i zove se Udruženje Mađara Republike Srpske „Magyar Szo“ Banja Luka koje je osnovano 2003. godine. Broj članova u čitavoj Srpskoj iznosi oko 70, a najviše članova je upravo iz Banjaluke, zatim iz Prijedora, Prnjavora, Gradiške.[3] Dok Udruženje Mađara „Petefi Šandor“ djeluje u Brčkom od decembra 2014. godine.[4]
Tokom 2015. godine Udruženje Mađara Republike Srpske „Magyar Szo“ je uz pomoć Državnog sekretarijata za nacionalnu politiku Republike Mađarske, u Banja Luci, pripremilo kurs mađarskog jezika u okviru programa „Petefi Šandor“, koji je trajao šest mjeseci.[5] Pored ovoga, udruženje redovno izdaje časopis na mađarskom jeziku „Uj doboš“ (Új Dobos), gdje se predstavlja mađarska zajednica u Republici Srpskoj, kultura, istorija i običaji mađarskog naroda, kao i aktivnosti koje sprovode udruženja.[6]
Rasprostranjenost
urediPo popisu stanovništva 2013. u Bosni i Hercegovini, a prema podacima koje je izdao Republički zavod za statistiku, i koji su jedini validni za Republiku Srpsku, u Republici Srpskoj je živjelo 166 Mađara.[7] Mađari nastanjuju sljedeće opštine i gradove:
| Mađari, po opštinama i gradovima, prema popisu stanovništva 2013. u Republici Srpskoj | ||||||
| jedinica lokalne samouprave | ukupno | |||||
| ukupno | 166 | |||||
| Banja Luka | 40 | |||||
| Bijeljina | 19 | |||||
| Bileća | 1 | |||||
| Brod | 1 | |||||
| Višegrad | 1 | |||||
| Vlasenica | 1 | |||||
| Vukosavlje | 1 | |||||
| Gradiška | 10 | |||||
| Derventa | 5 | |||||
| Doboj | 13 | |||||
| Zvornik | 5 | |||||
| Istočna Ilidža | 2 | |||||
| Istočno Novo Sarajevo | 4 | |||||
| Kalinovik | 6 | |||||
| Kotor Varoš | 2 | |||||
| Laktaši | 12 | |||||
| Lopare | 3 | |||||
| Modriča | 1 | |||||
| Mrkonjić Grad | 1 | |||||
| Nevesinje | 3 | |||||
| Petrovo | 6 | |||||
| Prijedor | 7 | |||||
| Prnjavor | 8 | |||||
| Ribnik | 2 | |||||
| Sokolac | 6 | |||||
| Srbac | 1 | |||||
| Teslić | 5 | |||||
| Trebinje | 8 | |||||
| Trnovo | 3 | |||||
| Ugljevik | 1 | |||||
| Foča | 5 | |||||
| Čajniče | 1 | |||||
| Čelinac | 2 | |||||
| Šekovići | 1 | |||||
Značajne ličnosti
uredi- Henrik Jevicki, potpukovnik Vojske Republike Srpske.[8]
- Saša Mićin, delegat u trećem sazivu Vijeća naroda Republike Srpske iz reda ostalih naroda.
- Jožef Tot, potpukovnik Vojske Republike Srpske.[9]
Vidi još
urediNapomene
uredi- ^ Grad Istočno Sarajevo se sastoji iz opština: Istočna Ilidža, Istočni Stari Grad, Istočno Novo Sarajevo, Pale, Sokolac i Trnovo.
- ^ Broj stanovnika Republike Srpske kojima je Mađarski jezik, maternji jezik.
Reference
uredi- ^ Izvještaj 2015, str. 51.
- ^ „Mađari; O nama”. Savez nacionalnih manjina Republike Srpske. Pristupljeno 6. 4. 2017.
- ^ „Italijani; Vjerski objekti”. Manjine.ba. Pristupljeno 6. 4. 2017.
- ^ Izvještaj 2015, str. 54.
- ^ Riječ 2016, str. 17.
- ^ Riječ 2016, str. 18.
- ^ „Rezultati Popisa 2013, Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. Republički zavod za statistiku. Pristupljeno 22. 3. 2017.
- ^ „Spisak profesionalnih vojnika 30. kadrovskog centra” (PDF). Kliks. Pristupljeno 8. maj 2023.
- ^ „I ONI SU BILI VAŽNI U OPERACIJI „KORIDOR-92“: Jedan osvrt na dokumentarno-igrani film”. Vojnopolitička osmatračnica (na jeziku: srpski). 2021-01-10. Pristupljeno 2023-07-30.
Literatura
uredi- Vijeće nacionalnih manjina BiH (2015). „Nacionalne manjine u BiH”. Izvještaj.
- Savez nacionalnih manjina Republike Srpske (2016). „Riječ nacionalnih manjina”. 1: 68.