Mehmed III

Mehmet III (tur. III. Mehmet; Manisa, 26. maj 1566 — Istanbul, 22. decembar 1603), osmanski sultan od 1595. do 1603. godine.

Mehmed III
Mehmed III
Lični podaci
Puno ime	Mehmed od Murata
Datum rođenja	(1566-05-26)26. maj 1566.
Mesto rođenja	Manisa, Osmansko carstvo
Datum smrti	22. decembar 1603.(1603-12-22) (37 god.)
Mesto smrti	Istanbul, Osmansko carstvo
Porodica
Supružnik	sultanija Handan, sultanija Halime
Potomstvo	Ahmed I Mustafa I Mahmud Selim Sulejman Džihangir Osman Šah Hatidže Ajše Kameršah
Roditelji	Murat III sultanija Safije
Dinastija	Osmanska dinastija
13. sultan Osmanskog carstva
Period	16. januar 1595. — 22. decembar 1603.
Prethodnik	Murat III
Naslednik	Ahmed I

Biografija

Mehmed se rodio kao najstariji sin sultana Murata III i sultanije Safije. Mehmedova vladavina počela je 1595. godine, kada je imao 28 godina. Nasledio je svoga oca sultana Murata III. Mehmed je ozloglašen zato što je, stupivši na presto, odmah naredio da se pogube devetnaestorica njegove braće. Njegova majka, sultanija Safije, imala je jako veliki uticaj na njega. Živeo je sarajskim životom i nije mnogo učestvovao u spoljnoj politici, te je o tome brigu vodila njegova majka Safije. Za vreme njegove vladavine nije bilo značajnijih vojnih sukoba osim pobuna u vlastitim redovima i borbi protiv Habzburga po Mađarskoj. Kao vladar bio je veoma okrutan, a vrhunac njegove okrutnosti bio je kada je naredio pogubljenje svog najstarijeg sina Mahmuda.

Mehmed III je preminuo 22. decembra 1603. godine.

Detinjstvo i mladost

Sultan Mehmed je rođen za vreme vladavine svog pradede sultana Sulejmana I, 1566. godine. On je bio sin tadašnjeg princa Murata (Murat III kasnije), i unuk Sulejmanovog prestolonaslednika Selima II. Sulejman Veličanstveni je umro iste godine kada je Mehmed rođen, a na presto je stupio Mehmedov deda Selim II, Selim je umro kada je Mehmed imao 8 godina, i kao rezultat toga na presto dolazi njegov otac Murat III. Već 1582. godine, Mehmed je imenovan kao sandžak-beg Manise, i napustio je Istanbul. Njegova tetka Gevherhan mu je iste godine poklonila konkubinu Handan-hatun. Dok je živeo u Manisi narednih četrnaest godina, pored Handan, kasnije je imao i konkubinu Halime. Tokom 1594. godine, sultanu Muratu se nije svidela Mehmetova popularnost među janjičarima. Safije, pored svih napora da smiri sultana, je poslala sinu pismo u Manisi da bude oprezan na svakom koraku i upozorila ga je da ga sultan možda pogubi.

Vladavina

Sultan Mehmed III postaje ozloglašen u Osmanskoj istoriji zbog toga što je pobio devetnaestoricu svoje braće, da obezbedi svoju vlast. Osim toga, sve konkubine koje su bile trudne sa njegovim ocem su stavljene u vreću bačene u Bosfor po njegovom naređenju. Sve njih zadavili su Mehmedovi gluvonemi dželati.

Mehmed III bio je konzervativniji od svoga oca, sultana Murata III. Njegova vladavina označila je umetnički patronat, počevši da gradi minijature svojih prethodnika. Njegova vladavina, vidno nije imala veće zastoje za opadanje Osmanskog carstva. Mehmed nije bio zainteresovan za ratovanje, te se uglavnom trudio da ima mirne odnose sa okolnim zemljama.

On nije nasledio osećaj za odgovornost od svog oca, pa je upravljanje haremom i vladom ostavio svojoj majci Sultaniji Safiji, koja je za vreme njegove vladavine bila Majka Sultanija imala svu moć u državi, kao i veliki broj vezira, paša, aga i begova pod njenim uticajem, pa je i sam Mehmed bio često pod uticajem svoje majke. Na njen nagovor ubio je princa Mahmuda, sopstvenog sina. Sultanija Safije imala je ogromno bogatstvo i veoma veliki uticaj.

Njegov prvi veliki problem je bio rivalitet između dva njegova vezira Serdar Ferhad-paše i Kodža Sinan-paše, kao i njihovih pristalica. Kako je Kodža Sinan-paša imao više pristalica, ubedio je sultana u nepočinstva Ferhat-paše, pa ga je sultan razrešio dužnosti i kasnije osudio na smrt.. Kako je Ferhat-paša bio oženjen ćerkom sultanije Safije Humašah, sultanija Safije je pokušala zajedno sa suprugom njene mlađe ćerke Ajše da ubedi Sultana da poštedi Ferhata, ali bezuspešno.

Rat sa Austrijom

Mehmed III prihvata predaju Egera, 1596 god.

Glavni događaj njegove vladavine bio je austro-turski rat u Mađarskoj (1593—1606). Osmanski porazi u ratu su izazvali sultana Mehmeda da i sam preuzme ličnu komandu nad vojskom, on je bio jedan od prvih [[sultan|sultâ]n]a koji se priključio bici, prateći Sulejmana I. Osmanlije su osvojile Eger 1596. god. Nakon saslušanja pristupa Habzburga, Mehmed je hteo da otpusti vojsku i vrati je u Istanbul. Međutim, Osmanlije su konačno odlučile da se suoče sa neprijateljima i pobedile Habzburške i Transilvanijske snage u bici kod Keresztesa (poznata u turskoj i kao Bitka kod Hadžova), tokom koje je sultan morao da se povuče bežeći iz polja u pola bitke. Po povratku u Istanbul, Mehmed je rekao svojim vezirima da će ponovo otići u vojni pohod. Sledeće godine, mletački bajlo je u Istanbulu primetio da su lekari izjavili da sultan ne može da ide u rat zbog njegovog lošeg zdravstvenog stanja, a razlog toga je najverovatnije što mu se nešto nalazilo u jelu i piću.

Kao nagrada za svoje usluge u ratu, Džigalazad Jusuf Sinan-paša je postavljen za velikog vezira oko 1596 god. Međutim sa pritiskom suda i njegove majke, Mehmed je ponovo dao poziciju Damat Ibrahim-paši.

Dželali pobuna

Drugi veliki događaj njegove vladavine bile su Dželali pobune u Anadoliji. Karajazidži Abdulhalim, bivši osmanski zvaničnik, je zauzeo grad Urfa (danas Šanlijurfa) i proglasio sebe za sultana 1600 godine. Glasine o njegovom zahtevu proširile su se i u Istanbulu, pa sve do Mehmedovih ušiju, čuvši vest, Mehmed je naredio pobunjenicima da rasteraju i udave Abdulhalima. 1601 godine, Abdulhamil je pobegao blizu Samsuna, nakon što je poražen snagama Sokuluzade Hasan-paše, guvernera Bagdada. Međutim, njegov brat, Kafe Hasan je ubio Hasan-pašu, i porazio njegove trupe pod komandom Hadim Husrev-paše. Zatim su marširali do Kutahje, zarobivši grad i spalivši ga.

Odnosi sa Engleskom

Godine 1599, koja je bila peta godina Mehmedove vladavine, engleska kraljica Elizabeta I poslala je konvoj poklona Mehmedu i Osmanskoj prestonici. Ovi pokloni su prvobitno bili namenjeni za Mehmedovog prethodnika, Murata III, koji je umro pre nego što su stigli. Uključeno u ovim darovima bio je veliki dragulj-studed, koji je, kako se govorilo imao moć isceljenja i ljubavi. Takođe, među Engleskim poklonima bio je i ceremonijalni trener, u pratnji pisma koje je Kraljica poslala Mehmedovoj majci Safiji. Ovi pokloni bili su za cilj da učvrste odnose između dve zemlje, oslanjajući se na trgovinskom sporazumu koji je potpisan u 1581, koji je takođe dao Engleskim trgovcima prioritet u Osmanskoj državi. Osmanlije su negde potpisali savez sa Englezima kada im je bila potrebna pomoć u borbi protiv Španaca, a sumnja se da su do kraja carstva ostali u dobrim odnosima.

Lični život

Mehmed je rođen u Manisi, kao sin sultana Murata III, koga je nasledio 1595. godine. Njegova majka je bila Sultanija Safije,Albanka iz Dukađini.

Mehmed je imao dve konkubine; Handan koja je bila Grkinja sa njom je imao naslednika Ahmeda, tri princa koji su umrli kao deca i dve kćeri Kameršah i Hatidže; i Halime, ćerku Akudž-bega, sa kojom je imao dva sina Mustafu i Mahmuda, kao i ćerke Ajše i Šah. Pored njih, jedna konkubina koja se zvala Elena, imala je sina Jahju.

Iako je bio najozloglašeniji vladar u istoriji Osmanskog carstva, činjenica je da je Mehmed III bio veliki pokrovitelj umetnosti. On je na svom dvoru okupljao razne umetnike iz islamskog sveta, kao i iz Evrope.

Ubistvo princa Mahmuda

Najstariji Mehmedov sin, princ Mahmud, beše zadavljen oko 1603. godine, malo pred smrt Mehmeda, najviša osoba koja je imala uticaja u ovome bila je Mehmedova majka sultanija Safija, pošto sa sultanijom Halime, Mahmudovom majkom, nije bila u dobrim odnosima, a ako bi Mahmud postao sultan, onda bi harem pripao njegovoj majci. Zato je nagovorila sina Mehmeda da ga pogubi, lažući ga da će ga Mahmud svrgnuti s trona. Mehmed je u sve to poverovao, pa je 1603. godine naredio pogubljenje svoj najstarijeg sina Mahmuda. Nakon Mahmudove smrti, nasledno pravo na sultanat pripalo je njegovom drugom sinu, Ahmedu.

Smrt

Mehmed je preminuo 22. decembra 1603. godine, a razlog njegove smrti je trovanje. Prema nekim izvorima, dok se vraćao u svoju palatu, jedan starac je Mehmedu presreo put govoreći mu kako će ga smrt ubrzo snaći i da će se grčiti od bolova, od tog trenutka Mehmeda je obuzeo strah, te je izbegavao da jede i pije, i na kraju je umro. Posle njega, na presto je stupio njegov četrnaestogodišnji sin Ahmed I.

Porodica

Supruge

• Sultanija Handan (um. 1605) — majka Ahmeda I
• Sultanija Halime (um. 1643) — majka Mustafe I
• nepoznata konkubina (um. 1598) — umrla 1598. od kuge zajedno sa svojim sinom
• nepoznata konkubina (um. 1596) — poklonjena od strane sultanije Safije svom sinu. Kako je Safije bila protiv Mehmedove odluke da ide na pohod Mađarske, poslala mu je namesnicu koja je po želji njegove majke pokušala da ga ubedi da ne ide. Rečeno je da ju je sultan Mehmet izbo nožem zbog smelosti.
• nepoznata konkubina — majka princa Džihangira i mehmedove najmlađe kćeri
• Elena-hatun — majka princa Jahje

Muška deca

Mehmed III je imao devet sinova:

• šehzade Selim (januar 1585 — 20. april 1597; majka — Handan) — smatran prestolonaslednikom sve do godine kada je umro od šarlaha.
• šehzade Sulejman (1586 — 1598; majka — Handan) — umro od kuge.
• šehzade Mahmud (1586 — 7. jun 1603; majka — Halime) — smartan prestolonaslednikom šest godina. Pogubljen po naređenju svog oca Mehmeta III.
• Princ Jahja (1589 — 1649; majka — Elena-hatun)
• Ahmed I (18. april 1590 — 22. novembar 1617; majka — Handan)
• šehzade Osman (1596 — 1602; majka — Handan)
• šehzade ... (1598 — maj 1598) — sin sa nepoznatom konkubinom, umro od kuge u maju 1598. godine, zajedno sa majkom.
• šehzade Džihangir (1598 — 1602; majka — nepoznata konkubina)
• Mustafa I (1600 — 20. januar 1639; majka — Halime)

Ženska deca

Mehmed III je imao šest kćeri:

• Hatidže-sultanija (Manisa, 1583 — Istanbul, najkasnije 1621; majka — Handan) — najstarije dete svog oca. Prvi put udata 1601. godine za Mahmud-pašu (um. 1602), udata drugi put 1604. godine za Tirjaki Hasan-pašu (umro 1611), udata treći put za Halil-pašu.
• Ajše-sultanija (Manisa, 1588 — Istanbul, 1614; majka — Halime) — udata 1604. godine za Destari Mustafa-pašu.
• Šah-sultanija (Manisa, 1590 — Istanbul, 1618; majka — Halime); udavana dva puta. Iz oba braka je imala tri sina.
• Kameršah-sultanija (Manisa, 1591 — Istanbul, 1628; majka — Halime) — udata jednom. Imala je jednog sina, koga je planirala da postavi na presto.
• Halime-sultanija (1598 — Istanbul, nakon 1670; majka — Halime) — Halime je bila kći sultana Mehmeta, koja je zabeležena 1622. godine kao neudata sultanija. Ona je najverovatnije kći Halime sultanije, jer je imenovana po njoj (kao što je bilo slučajeva da sultan ili princ imenuje svoju kćerku po njenoj majci; slučaj sa Hafsom-sultanijom (kći Ajše Hafse), Kosem-sultanijom (kći Kosem), Ajše-sultanijom (kći Ajše)).
• kći (Istanbul, 1598 — Istanbul, 1628 ; majka — nepoznato); udata za Kadizade Ali-pašu.

Porodično stablo

8. Sulejman I

4. Selim II

9. Sultanija Hurem

2. Murat III

5. Sultanija Nurbanu

1. Mehmed III

3. Sultanija Safije

Literatura

• Peirce, Leslie P. (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-508677-5.