Mirijam Makeba

Zenzile Mirijam Makeba (4. mart 1932 — 9. novembar 2008) je bila južnoafrička pevačica, glumica, ambasador Ujedinjenih nacija i borac za građanska prava.

Mirijam Makeba
Makeba
Lični podaci
Ime po rođenju	Zenzil Mirijam Makeba
Druga imena	Mama Afrika
Datum rođenja	(1932-03-04)4. mart 1932.
Mesto rođenja	Johanezburg, Južnoafrička Republika
Datum smrti	9. novembar 2008.(2008-11-09) (76 god.)
Mesto smrti	Kastel Volturno, Italija
Zanimanje	pevačica
Muzički rad
Aktivni period	1953—2008
Žanr	etno, džez
Instrument	vokal
Izdavačka kuća	Manteka, Strut, RCA, Merkuri rekords, Kep Rekords, Kolektibls, Suv Mjuzik, Varner Bros, Repris, Poligram Rekords, Drg, Sterns Afrka, Kaz, Sonodisk
Ostalo
Veb-sajt	http://www.miriammakeba.co.za/

Ubacila je afrički ritam u popularnu muziku, a pevala u više žanrova od džeza preko popa sa primesama afričke tradicionalne muzike. Kao aktivista bila je član mnogih organizacija koje su vodile borbu za prava Afrikanaca, kako u Južnnoj Africi tako i u Americi. Zbog borbe protiv aparthejda bila je u izgnanstvu punih trideset godina, a široj javnosti je poznata i kao Mama Afrika.

Biografija

Makeba je rođena u Johanezburgu i prvih 6 meseci je sa svojom majkom provela u zatvoru. Još kao dete sa svega 6 godina, nakon smrti njenog oca, morala je da počne da radi kao kućna pomoćnica. Majka joj je radila u belim porodicama u Johanezburgu, daleko od svoje šestoro dece. Makeba je živela sa bakom i rođacima u Pretoriji. Sa 17 godina je stupila u prvi brak, a 1950. godine godine rodila devojčicu. Njen pevački talenat je primećen mnogo ranije ali je tek tokom pedesetih profesionalno počela da peva. Bila je pod uticajem muzike koju je slušala njena porodica. Sa grupama je uglavnom izvodila mešavinu džeza, tradicionalne afričke muzike i zapadne pop muzike. Tokom nastupa sa grupom Braća Menhetna 1955. godine, upoznala je tada mladog advokata Nelsona Mendelu. 1959. godine Makeba je imala sporednu ulogu u filmu Vrati se Afriko. Tema filma je bio aparthejd pa je privukla pažnju u svetu, zbog čega je putovala u Veneciju, London i Njujork.

Izgnanstvo

Da li ne biste držali otpor ako nemate nikakva prava u sopstvenoj zemlji zbog toga što vaša boja kože nije ista kao boja kože onih koji vladaju i ako ste kažnjeni samo zato što tražite jednakost?

—Mirijam Makeba

Na filmskom festivalu u Veneciji je boravila na poziv američkog filmskog režisera Lajonela Rogozina. U Londonu je upoznala američkog pevača Hari Belafonte, koji joj je postao mentor. On joj je pomogao da izbaci prve singlove uključujući i jedan od najpoznatijih Pata pata. Nakon toga se seli se u SAD gde je prvi put nastupala 1. novembra 1959. godine u Los Anđelesu na televizijskoj audiciji. U Njujorku je objavila svoj prvi solo album 1960. godine. Od tada kreće njeno tridesetogodišnje izgnanstvo iz Južne Afrike. Te godine je pokušala da se vrati u Južnu Afriku na sahranu svoje majke, ali ju je sprečila Vlada u zemlji. Nakon toga je bila veoma zabrinuta za porodicu i ćerku koja je ostala u domovini. Neposredno pre smrti njene majke, 21. marta 1960. godine u gradiću Šerpvilu, desio se Šarpvilski masakr u kojem su stradala njena dva rođaka. Od tog trenutka postala je otvoreniji kritičar aparthejda i vlade bele manjine, dok je pre toga vodila računa da izbegne političke izjave o Južnoj Africi.

Makeba 1969. godine

Sa druge strane njena muzička karijera cveta. 1960. godine objavljuje svoj prvi album pod nazivom Mirijam Makeba. Ploča je izdata od strane RCA Viktora koji su otkupili prava od Galoton rekordsa, za 45.000 dolara, i pored saznanja da neće moći da nastupa u svojoj domovini. Prvi album nije imao veliki komercijalni uspeh, ali je njen glas dobio pozitivne kritike širom Amerike. Često je sa Belafonteom gostovala na TV stanicama čime je skrenula pažnju na sebe. Godine 1962. Makeba i Belafonte trebalo je da pevaju na rođendanskoj zabavi za američkog predsednika Džona Kenedija u Medison skver gardenu, ali Makeba zbog bolesti nije mogla da ide. Kenedi je ipak insistirao da se upozna sa njom, tako da je Belafonte poslao auto da je doveze. Dobila je Gremi nagradu za album "Veče sa Belafonteom i Makebom" iz 1966. godine. U SAD Makeba je izbacila još nekoliko albuma i pesama. 1967. godine izbacila je pesmu "Pata pata" u istoimenom albumu, koji postao svetski hit. Tokom snimanja ovog albuma posvađala se sa Belafonteom, i zbog toga prekinuli svoju saradnju. Makeba se družila sa ostalom afro-američkom populacijom u SAD. Tokom svog braka sa Hagom masakelom živeli su u Nju Džersiju pored Dizija Gilespija, a puno vremena provodili u Harlemu. Imala je priliku da upozna glumce Marlon Branda i Loren Bakola kao i muzičare Luja Amstronga i Rej Čarlsa. Održala je govor protiv Vlade Južne Afrike u Ujedinjenim nacijama, nakon čega joj je oduzeto državljanstvo. Posle toga je dobila 9 različitih pasoša, kao i još 10 pasoša država koji su joj dodelili počasno državljanstvo. Kasnije je bila učesnik afro-američkog pokreta za građanska prava. 1968. godine udala se za vođu Partije crnih pantera, Stokli Karmičela.

Dobrodošlica Makebi u Izraelu 1963. godine

Zbog toga je izgubila podršku među belim Amerikancima ali i od američke vlasti. Niko joj to nije neposredno rekao, niko joj nije uputio ni jednu reč, ali su svi njeni koncerti bili otkazani i sav muzički angažman blokiran. Shvatila je poruku i preselili su se u Gvineju. Nakon toga je nastupala po afričkim zemljama, i to uglavnom pevajući pesme protiv aparthejda. 1962. godine je posetila Keniju i podržala u borbi za nezavisnost. Na poziv Hajla Selasija, vladara Etiopije, pevala je na otvaranju Organizacije za Afričko ujedinjenje. Sve više je posećivala zemlje koje su sticale nezavisnost od evropskih kolonijalnih sila i pevala na svečanostima tim povodom kao u Keniji, Zambija, Angola i Mozambik. Bila je zvanični član delegacije Gane na zasedanju Ujedinjenih nacija 1975. godine. Koristila je svaku priliku da održava koncerte širom Evrope i Azije, s obzirom da je u SAD faktički bila bojkotovana. Tokom ovog perioda nastao je i sve češće se koristio njen novi pseudonim Mama Afrika.

Makebina ćerka Bongi umire tokom porođaja 1985. godine. ostavivši za sobom dvoje dece, i zbog toga je odlučila da ode iz Gvineje. Preselila se u belgijsku prestonicu Brisel. Tih godina počinje njena saradnja sa Pol Simonom sa kojim je imala svetsku turneju. Tokom te turneje napisala je autobiografiju pod nazivom Moja priča koja je prevedena u 5 jezika. Nakon turneje potpisuje ugovor sa Varner brosom sa kojim izbacuje album Songoma. 11. jula 1988. godine učestvovaće na proslavi 70. rođendana Nelsona Mendele. Koncert je održan na Lonsonskom stadionu Vembli i bio prenošen u 67 zemalja sveta, pokrivajući preko 600 miliona ljudi.

Povratak u domovinu

Makeba i Dizi Gilispi u Francuskoj 1991. godine

Nakon promena u Južnoj Africi 1990. godine, Makeba se vratila u rodnu zemlju. Vratila se 10. juna 1990. godine koristeći francuski pasoš. Nije ni tada mirovala i ostala je borac protiv side, droge, za pomoć deci i hendikepiranim osobama. Oformila je fondaciju sa svojim imenom i centar za rehabilitaciju zlostavljenih devojaka. Nastavila je sa nastupima i izbacivanju novih pesama. 1991. godine je snimila album sa Ninom Simone i Dizom Gelespi, a 1992. godine se pojavljuje u filmu Sarafina. Makeba je odigrala sporednu ulogu majke Angeline, za koju je Njujork tajms napisao da je odigrala sa ogromnim dostojanstvom. Novembra 1991. godine bila je gost u čuvenoj američkoj emisiji Kozbi šou. 16. novembra 1999. godine je proglašena za ambasadora dobre volje Ujedinjenih nacija. 2004. godine izbacuje svoju drugu autobiografiju pod nazivom Priča Mirijam Makebe. Iako je 2005. godine objavila kraj svoje pevačke karijere, neće prestati da nastupa kad god je imala prilike.

Umrla je od srčanog udara tokom koncerta 2008. godine u malom mestu Kastel Volturno u Italiji. Koncert je bio organizovan kao podrška piscu Robertu Savijanu koji se borio protiv kriminalne organizacije Kamora.

Zaostavština

Makeba je bila među prvim afričkim muzičarima koji su dobili priznanje širom sveta. Prezentirala je afričku muziku zapadnoj publici i popularizovala svetsku muziku i žanrove afropopa. Jedna je od najznačajnijih ličnosti u borbi afričkog naroda protiv aparthejda. Objavila nekoliko kritičkih pesama za aparthejd i postala simbol protivljenja sistemu. Makeba je takođe je bila pokretač borbe protiv kolonijalizma, u mnogim crnačkim pokretima u SAD. Pozivala je na jedinstvo ljudi afričkog porekla širom svieta: "Afrikanci treba da se bore svuda. Borba se ne razlikuje u Južnoj Africi, na ulicama Čikaga, Trinidada ili Kanade, jer su žrtve kapitalizma, rasizma i ugnjetavanja." Nakon njene smrti predsednik Nelson Mandela je rekao da je "njena muzika inspirisala moćan osećaj nade u svima nama".

Značajne pesme i albumi

Kada vidim mrava prepoznajem sebe: rođenog južnoafrikanca obdarenom snagom mnogo većom od moje veličine kako bi mogla da se nosim sa teretom rasizma koji drobi moj duh.

—Mirijam Makeba

Tokom svog rada Makeba je izbacila ogroman broj albuma i singlova. U nastavku je presek samo najznačajnijih:

Albumi

• Mirijam Makeba (1960)
• Mnogo glasova Mirijam Makebe (1963)
• Veče sa belfonteom i Makebom (1965)
• Kraljica Afričke muzike (1987)
• Songoma (1988)
• Velela (1989)
• Pogled u budućnost (1991)
• Domovina (2000)

Singlovi

• "Slatke laži" (1956)
• "Klik pesma" / "Mbuba" (1963)
• "Malkolm H" (1974).
• "Lumumba" (1970).
• "Pata pata" (1967)
• "Covjeto bluz" (1977)
• "Malaika"

Albumi sa nastupa

Njeni nastupi širom sveta bili su veoma posećeni, a naročito oni po afričkim gradovima tokom oslobađanja od kolonijalizma. Ipak samo nekoliko tih nastupa je objavljeno u albumima i to:

• Mirijam Makeba koncert (1967)
• Uživo u Tokiju (1968)
• Uživo u Konekriju (1974)
• Uživo u Parizu (1977) (1998)
• Uživo u Stokholmu (1966) (2003)

Literatura

• (jezik: engleski) Barlow, Sean; Eyre, Banning; Vartoogian, Jack (1995). Afropop!: An Illustrated Guide to Contemporary African Music. Edison, New Jersey: Chartwell Books. ISBN 978-0-7858-0443-7. OCLC 34018600. 
• (jezik: engleski) Lucia, Christine (2005). The World of South African Music: A Reader. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Press. ISBN 978-1-904303-36-7. OCLC 62531717. 
• (jezik: engleski) Pareles, Jon (8. 3. 1988). „Books of the Times; South African Singer's Life: Trials and Triumphs”. The New York Times. Pristupljeno 8. 11. 2010. 
• (jezik: engleski) Simone Schwarz-Bart; André Schwarz-Bart (2003). In Praise of Black Women: Modern African Women. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-17270-1. 

Spoljašnje veze

• Emisija sa muzikom Mirijam Makebe na Radio Besedi
• Mama Afrika - blog na B92
• Albumi i pesme Mirijam Makebe
• (jezik: engleski) Miriam Makeba