Википедија

Moderna književnost

KNjIŽEVNOST


Moderna književnost ili modernizam je zajednički naziv za sve pravce koji su se javljali u periodu od devedesetih godina 19. veka do Prvog svetskog rata, uglavnom u Evropi i Severnoj Americi, a karakteriše ga samosvesni raskid sa tradicionalnim načinima pisanja, kako u pisanju poezije tako i u prozi. Modernizam je eksperimentisao sa književnom formom i izrazom, kao što je ilustrovano maksimom Ezre Paunda „Učinite to novim“.[1] Ovaj književni pokret je bio vođen svesnom željom da se preokrenu tradicionalni načini predstavljanja i izraze novi senzibiliteti svog vremena.[2] Užasi Prvog svetskog rata doveli su do preispitivanja preovlađujućih pretpostavki o društvu,[3] i mnogo modernističkog pisanja bavi se tehnološkim napretkom i društvenim promenama modernosti koje se kreću u 20. vek.

Nastanak moderne uredi

Kao reakcija na pozitivizam i na realističko-naturalističku doktrinu u umetnosti, krajem 19. veka u Evropi se javljaju idealistička i metafizička filozofija i moderna umetnost neoromantičnog karaktera, što se iskazuje u više pokreta, škola i struja (simbolizam, impresionizam, neoromantizam, neoklasicizam i dr.). Doduše, moderne tendencije u književnosti javile su se još sredinom 19. veka, kada je, čuveni francuski pesnik, Šarl Bodler 1857. godine objavio svoju zbirku ''Cveće zla'', koja se smatra pretečom moderne. Međutim, javnost još uvek „nije bila spremna“ da prihvati tako nešto, pa je njegova zbirka oštro osuđena. Javnost ju je tek kasnije, krajem 19. veka, počela da prihvata, što je i označilo početak moderne.

Moderna nije jedinstven pokret; različito je idejno, estetski i nacionalno obeležena. Termin moderna prvi put je upotrebljen u Nemačkoj osamdesetih godina. U Austriji pesnici ustaju protiv naturalizma propagirajući individualizam i „umetnost duše“. U Francuskoj je modernizam dekadentno-simbolističkog smera, a u severnim zemljama naglašeni su psihologizam, unutrašnji svet i mistika.

Jedan od prekurzora modernizma je bio Fridrih Niče,[4] posebno njegova ideja da su psihološki nagoni, posebno „volja za moći“, važniji od činjenica ili stvari. Anri Bergson (1859–1941), s druge strane, naglašavao je razliku između naučnog vremena na satu i direktnog, subjektivnog, ljudskog iskustva vremena.[5] Njegov rad o vremenu i svesti „imao je veliki uticaj na romansijere dvadesetog veka“, posebno na one moderniste koji su koristili tehniku toka svesti, kao što su Doroti Ričardson za knjigu Šiljati krovovi (1915), Džejms Džojs za Uliks (1922) i Virdžinija Vulf (1882–1941) za Gospođa Dalovej (1925) i Do svetionika (1927).[6] Takođe je važna u Bergsonovoj filozofiji bila ideja élan vital, životne sile, koja „donosi kreativnu evoluciju svega“.[7] Njegova filozofija je takođe davala visoku vrednost intuiciji, iako ne odbacujući važnost intelekta.[7] Ove različite mislioce ujedinilo je nepoverenje u viktorijanski pozitivizam i izvesnost. Modernizam kao književni pokret može se posmatrati i kao reakcija na industrijalizaciju, urbanizaciju i nove tehnologije.

Važni književni prethodnici modernizma bili su Fjodor Dostojevski (1821–81) (Zločin i kazna (1866), Braća Karamazovi (1880)); Volt Vitmen (1819–92) (Lišće trave) (1855–91); Gistav Flober (1821-1880) (Madam Bovari (1856-57), Sentimentalno vaspitanje (1869), Iskušenje svetog Antonija (1874), Tri priče (1877), Bouvard et Pécuchet (1881)); Šarl Bodler (1821–67) (Les Fleurs du mal), Rembo (1854–91) (Iluminacije, 1874); Knut Hamsun (1859–1952) (Glad, 1890); Avgust Strindberg (1849–1912), posebno njegove kasnije drame, uključujući trilogiju U Damasku 1898–1901, Igra iz snova (1902), Sonata duhova (1907).

 
Naučnik modernističke književnosti Dejvid Torburn video je veze između književnog stila i impresionističkih slikara kao što je Klod Mone. Modernistički pisci, poput Moneovih slika lokvanja, sugerisali su svest o umetnosti kao umetnosti, odbacivali realistička tumačenja sveta i dramatizovali „težnju ka apstraktnom“.[8]

U početku, neki modernisti su negovali utopijski duh, podstaknut inovacijama u antropologiji, psihologiji, filozofiji, političkoj teoriji, fizici i psihoanalizi. Pesnici imažističkog pokreta, koji je osnovao Ezra Paund 1912. kao novi poetski stil, dali su modernizmu svoje početke u 20. veku,[9] i odlikovali su se poezijom koja je favorizovala preciznost slika, kratkoću i slobodan stih.[9] Ovaj idealizam je, međutim, okončan izbijanjem Prvog svetskog rata, a pisci su stvarali ciničnija dela koja su odražavala preovlađujući osećaj razočaranja. Mnogi modernistički pisci su takođe delili nepoverenje u institucije moći kao što su vlada i religija, i odbacivali su pojam apsolutnih istina.

Modernistička dela kao što je Pusta zemlja (1922) T. S. Eliota bila su sve više samosvesna, introspektivna i istraživala su mračnije aspekte ljudske prirode.[10]

Poetička obeležja moderne uredi

 
Šarl Bodler (Pariz 1821. -Pariz 1867), pesnik i kritičar - nezaobilazna figura modernizma

Iako modernizam predstavlja samo zajednički naziv za više potpravaca, oni ipak imaju neke zajedničke osobine. Te osobine su zapravo i osnovna načela modernizma kao pravca. To su:

  • subjektivizam
  • individualizam
  • uznemireni senzibilitet
  • duhovno klonuće
  • pesimizam
  • dekadencija
  • bežanje od stvarnosti
  • okretanje unutrašnjem čovekovom životu
  • muzikalnost i melodičnost
  • sugestivnost izraza.

Sva ova načela se stvaralački realizuju kao novo osećanje izraženo inovativnim umetničkim sredstvima i oblicima, inovativnim izražajnim formama i raznolikim motivsko-stilskim obeležjima.

Modernist literature after 1939 uredi

Though The Oxford Encyclopedia of British Literature sees Modernism ending by c.1939,[11] with regard to British and American literature, "When (if) Modernism petered out and postmodernism began has been contested almost as hotly as when the transition from Victorianism to Modernism occurred".[12] Clement Greenberg sees Modernism ending in the 1930s, with the exception of the visual and performing arts.[13] In fact, many literary modernists lived into the 1950s and 1960s, though generally speaking they were no longer producing major works.

Potpravci moderne uredi

Modernizam je, kao što je rečeno, zajedničko ime za više potpravaca koji su se razvijali u periodu od devedesetih godina 19. veka do Prvog svetskog rata. Neki od tih pravaca bili su značajniji, dok neki nisu imali skoro nikakvog značaja za istoriju književnosti. Ipak neki od tih pokreta prevazilaze granice regionalnog i imaju univerzalno značenje. Najznačajniji od njih su:

Predstavnici uredi

Francuska uredi

Nemačka, Austrija uredi

Rusija uredi

Srbija uredi

Glavni članak: Moderna u srpskoj književnosti

Reference uredi

  1. ^ Pound, Ezra, Make it New, Essays, London, 1935
  2. ^ Childs 2008, str. 4
  3. ^ Morley, Catherine (1. 3. 2012). Modern American Literature. EDINBURGH University Press. str. 4. ISBN 978-0-7486-2506-2. Pristupljeno 20. 4. 2013. 
  4. ^ Robert Gooding-Williams, "Nietzsche's Pursuit of Modernism" New German Critique, No. 41, Special Issue on the Critiques of the Enlightenment. (Spring – Summer, 1987), pp. 95–108.
  5. ^ Diané Collinson, Fifty Major Philosophers: A Reference Guide, pp. 131
  6. ^ The Bloomsbury Guides to English Literature: The Twentieth Century, ed. Linda R. Williams. London: Bloomsbury, 1992, pp. 108–9.
  7. ^ a b Collinson, str. 132
  8. ^ David Thorburn, MIT, The Great Courses, The Teaching Company, 2007, Masterworks of Early 20th-Century Literature, see p. 12 of guidebook Part I, Accessed August 24, 2013
  9. ^ a b Pratt, William. The Imagist Poem, Modern Poetry in Miniature (Story Line Press, 1963, expanded 2001). ISBN 1-58654-009-2
  10. ^ Modernism (1995). Merriam Webster's Encyclopedia of Literature. Springfield, MA: Merriam-Webster. str. 1236. 
  11. ^ J. H. Dettmar "Modernism" in The Oxford Encyclopedia of British Literature ed. by David Scott Kastan. Oxford University Press, 2006.
  12. ^ "modernism", The Oxford Companion to English Literature. Edited by Dinah Birch. Oxford University Press Inc. Oxford Reference Online. Oxford University Press.
  13. ^ Clement Greenberg: Modernism and Postmodernism Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. novembar 2020), William Dobell Memorial Lecture, Sydney, Australia, October 31, 1979, Arts 54, No.6 (February 1980). His final essay on modernism. Retrieved October 26, 2011

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Moderna književnost na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Модерна_књижевност&oldid=27556167”