Википедија

Momir Korunović

српски архитекта

Momir Korunović (Bogava kod Despotovca, 1. januar 1883 — Beograd, 17. april 1969) bio je srpski arhitekta. Ostao je upamćen kao začetnik savremenog srpsko-vizantijskog stila, jedinog originalnog stila u arhitekturi na Balkanu. Nazivan je srpski Gaudi. Iako je projektovao neke od najlepših beogradskih zgrada i bio vodeći graditelj sakralnih objekata u Jugoslaviji između dva svetska rata,[1] danas je nedovoljno poznat široj javnosti.[2] Više njegovih dela je srušeno ili suštinski izmenjeno tokom Drugog svetskog rata i perioda komunističke Jugoslavije.

Momir Korunović
Portret Momira Korunovića, rad dvorskog fotografa Milana Jovanovića
Lični podaci
Datum rođenja(1883-01-01)1. januar 1883.
Mesto rođenjaGlogovac, Kraljevina Srbija
Datum smrti17. april 1969.(1969-04-17) (86 god.)
Mesto smrtiBeograd, Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija
Umetnički rad
PoljeArhitektura

Biografija

uredi

Rođen je 1. januara 1883. godine u Bogavi kao i njegovi preci. Dosta vremena provodio je u selu Glogovac gde je njegov otac Prota Petar Korunović službovao.

Korunovićev otac bio je sveštenik[3] i on je odrastao u patrijarhalnom srpskom domu u seoskom okruženju.[4]

Završio je studije u Beogradu 1906. godine usavršavao se u Pragu, Rimu i Parizu. Gimnazijsko obrazovanje otpočeo je u Jagodini a nastavio u Beogradu.[4]

Tokom školske 1910/11. godine kao vanredni student završio specijalizaciju na Češkom tehničkom univerzitetu u Pragu. Bio je tada pitomac Ministarstva prosvete i crkvenih dela Kraljevine Srbije. Kada je kasnije postao inspektor Arhitektonskog odeljenja Ministarstva građevina Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca još jednom boravio u Pragu - na studijskom putovanju 1921. godine.[5] Još tokom studija formirao je osoben lični stil koji će nastaviti da razvija tokom čitave karijere.[4]

 
Fotografija Momira Korunovića

Po izbijanju Prvog balkanskog rata, mobilisan je i učestvuje u borbama protiv Turaka, za šta je dobio Zlatnu medalju za hrabrost. Iskustvo iz rata će uticati na Korunovićeva da zauzme autentično srpsko stanovište i pogled na arhitekturu.[4] Učestvovao je u nizu bitaka tokom Prvog svetskog rata i sa kraljevskom srpskom vojskom i narodom povlačio se preko Albanije. Tokom rata je nastavio da radi skice i nacrte za naredne projekte.

Korunović je uz rad u državnoj službi, bio i istaknuti član panslavenske organizacije Sokola i starešina beogradskog Sokolskog društva „Matica". Autor je tridesetak sokolskih domova u Srbiji.[5]

Godine 1926. bio je najmlađi član komisije za izgradnju Hrama Svetog Save.

Učestvovao je na izložbi „Salon arhitekture” 1929. Među mnogim vrsnim arhitektima toga doba, uglavnom stvaraocima modernizma, on je bio predstavnik tradicionalnog graditeljstva i romantizma.

Tokom okupacije Kraljevine Jugoslavije nastavio je da radi u ministarstvu. Penzionisan je 1942. godine.

 
Spomen ploča Momiru Korunoviću u selu Bogava

Po završetku Drugog svetskog rata radio je dve godine na obnovi zemlje. Većina projekata iz ovog perioda bili su ostvareni za potrebe Srpske pravoslavne crkve. Ni jedan od realizovanih projekata nije dosegao uspehe ili značaj poput zgrada iz zlatnog perioda Korunovićevog stvaralaštva.

Nakon oslobođenja u novoj državi penzionerske dane je provodio u svojoj kući na Vračaru gde je mahom pisao svoja sećanja i ilustrovao ranije publikacije.

On je arhitekta čija su dela najviše rušili tokom okupacije Jugoslavije i u socijalističkoj Jugoslaviji.[6]

Preminuo je 17. aprila 1969. godine u Beogradu.[7] Sahranjen je u selu Bogavi.[8]

Projekti

uredi

Prvi sportski objekat je bila vežbaonica u Drugoj muškoj gimnaziji u Makedonskoj ulici izgrađena 1924. godine. Sa ovim projektom počinje zrela faza u Korunovićevom stvaralaštvu. Zgrada je uništena u bombardovanju 1941. i na njenom mestu je podignuta zgrada „Politike”.[9]

Projektovao je i drveni stadion (“sokolsko sletište“) za Svesokolski slet 1930. godine u Beogradu. Sletište se nalazilo na mestu današnjeg Mašinskog fakulteta.[5] Vežbalište je primalo 3.500 vežbača i 40.000 gledalaca. Imalo je ulaze lučnog oblika, četiri za publiku i tri za vežbače. Na severnoj strani se nalazio muzički paviljon u obliku zasvedene tribine, sa kulama u pozadini, ukrašen simbolima sveslovenskog sokolskog pokreta. Na južnoj strani se nalazila kraljevska loža. Za ovaj projekat je nagrađen Ordenom Svetog Save III reda.[9] Sletište je uklonjeno nakon održavanja sleta.[5]

Isprojektovao je i 20 crkava širom zemlje, kao i monumentalne spomen-kosturnice na Zebrnjaku i Mačkovom kamenu.

Njegova dela su:

  • Sokolski dom u Beogradu - Stari DIF (1936)
  • Gradio je sokolske domove i vežbaonice u Beogradu, Bijeljini, Kumanovu, Jajcu, Loznici, Obrenovcu, Travniku, Prokuplju, Uroševcu, Staroj Pazovi i Visokom.
  • Palata Ministarstva pošta (1930) u Beogradu (nalazi se između ulica Kosovske i Majke Jevrosima, u kojoj je kasnije bila Uprava zajednice telefonije, telegrafije i pošta a danas PTT muzej u Beogradu) *Palata Pošte br. 2 (1927) kod železničke stanice[10][11] za koju mnogi kritičari tvrde da je to njegovo najbolje ostvarenje, ova palata je teško stradala tokom bombardovanja u Drugom svetskom ratu, ali nakon rata nije obnovljena po originalnom rešenju jer je fasada na njoj navodno za nove vlasti u državi bila u preskupom buržoaskom stilu.
  • Zgrada Maršalata Kraljevskog dvora koji je srušen 1957. godine, po nalogu arhitekata Dragiše Brašovana i Nikole Dobrovića.
  • Crkve u: Prilepu, u selu Pecka kaj Krupnja,[12] Celju,[13] Ljubljani, Mariboru (srušena 1941),[14] na Visu[6] 1933, (srušena 1970), zatim crkvu-pirg Svetog Jovana Vladimira u manastiru Svetog Nauma u Ohridu,[6] Ratkoviću, Deligradu (1933), Hram Svetog Lazara na Bulbuderu (1936), crkvu Svete Petke na Kalemegdanu 1937, Pokrova Presvete Bogorodice 1932, Crkva Svetog proroka Ilije u Brzanu (1926-28),[15] Crkvu Svetog Ilije u Miletićevom[16] i Hram Uspenja u Klenaku,[16] crkve u Grdelici, Sušaku, Negbini i Kovačevcu.
  • Eparhijski dom u Požarevcu
  • Bogojavljanska česma i prodavnica sveća u okviru kompleksa manastira Žiča
  • Kuća Matije Detlingera u Ljutice Bogdana 34, dve porodične kuće u Hadži-Milentijevoj ulici za svoju braću, sebi projektuje vikend letnju kuću na Dedinju.
  • Sokolski dom (Sokolana) u Užicu (1934)
  • Zgrada u ul. Maksima Gorkog 1 u Jagodini, tada poznata kao Dom jagodinskih trgovaca. Gotov sva fasadna plastika je uklonjena po završetku Drugog svetskog rata i jedan sprat je dozidan.
  • Gimnazija u Sremskoj Mitrovici iz 1930.
  • Spomen-obeležje na Zebrnjaku kod Kumanova koje je otvoreno 1937. godine, posvećeno kumanovskoj bici iz 1912. Ovu kosturnicu-mauzolej obelisk-svetionik visok 48,5 metara srušile su bugarske okupatorske trupe 1942. Spada u red najvažnijih Korunovićevih projekata.
  • Spomen-obeležje u Ramni, četvorougaoni obelisk od belog mermera, srušen 1941.
  • Spomen-česma „Kosovo“ u Prizrenu, visoka 11,5 metara
  • Spomen-kosturnica u Jagodini
  • Spomen-kapela u Kučkovu, kod Skoplja. Izgledom i dimenzijama podseća na Korunovićev spomenik na Mačkovom kamenu. Spomen-kapela je porušena tokom Drugog svetskog rata.
  • Nerealizovani projekti: Poljska gostionica (reprezentativna neoklasična palata), monumentalni Sokolski dom u Beogradu, Glavna pošta u Beogradu (planirana na mestu današnjeg Doma vojske, izgradnju je sprečio početak Drugog svetskog rata), Spomenik „Neumrlim velikanima“ ( Zamišljen kao ekspresivna i monumentalna zgrada piramidalnog oblika sa visokim tornjem i heraldičkim ukrasima), Spomen obeležje, Srpski panteon, Kapija pobedonosnih Šumadinaca,

Galerija

uredi

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ Mitrović 2016, str. 92.
  2. ^ Aleksić, Dejan (22. 4. 2018). „Zaboravljeni srpski Gaudi”. Politika. 
  3. ^ "Politika", 19. nov. 1940
  4. ^ a b v g „(PDF) Arhitekta Momir Korunovic i ratna 1912. godina”. ResearchGate (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-09-13. 
  5. ^ a b v g Katalog izložbe Češko-srpske veze u arhitekturi Beograda 1863-1941, mart 2014
  6. ^ a b v Mitrović 2016, str. 102.
  7. ^ Srpski biografski rečnik, tom 5, pp. 243, Matica srpska, Novi Sad, 2011. godine
  8. ^ Ćirković 2009, str. 269.
  9. ^ a b Blagojević 2003, str. 35.
  10. ^ „Sakrivena Korunovićeva lepotica od dvadeset leta”. Pristupljeno 13. 4. 2013. 
  11. ^ Pošta broj 2 nekada je bila ponos prestonice („Večernje novosti“, 14. septembar 2013)
  12. ^ Krupanj-među bistrim potocima
  13. ^ Crkva Sv. Save | Celje, Slovenija | 1929-31 - Momir Korunović
  14. ^ Maksimiljan Fras, Mariborski župan dr. Alojzij Juvan in njegov čas, Maribor. 2013. ISBN 978-961-93474-0-9.. (EPOS)
  15. ^ Srpski biografski rečnik, tom 5, pp. 244, Matica srpska, Novi Sad, 2011. godine
  16. ^ a b Mitrović 2016, str. 93.

Literatura

uredi
  • Mitrović, Vladimir (2016). Iz istorije kulture i arhitekture: zapisi jednog istraživača. Novi Sad: Muzej savremene umetnosti Vojvodine. 

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Момир_Коруновић&oldid=28817821”