Википедија

Narodni muzej Kraljevo

народни музеј који се налази у Краљеву

Narodni muzej Kraljevo osnovan je 1. maja 1950. godine pod nazivom Gradski muzej Rankovićevo, kao muzej zavičajnog tipa. Današnji naziv Narodni muzej u Kraljevu nosi od 1955. godine. Narodni muzej Kraljevo je teritorijalni muzej nadležan za gradove Kraljevo i Novi Pazar, i opštine Raška, Vrnjačka Banja i Tutin. Ovo je muzej kompleksnog tipa, a njegov celokupni fond razvrstan je u šest zbirki: Prirodnjačkoj, Arheološkoj, Numizmatičkoj, Istorijskoj, Etnološkoj i Umetničkoj, oko kojih su formirane istoimene grupe. Pored zgrade na Trgu Svetog Save, u sastavu Muzeja je i zgrada u Karađorđevoj ulici gde se nalazi Legat Olivere Radojković Čolović.

Narodni muzej Kraljevo
Zgrada Muzeja
Osnivanje1950.
LokacijaKraljevo
 Srbija
Vrstamuzej
KolekcijaArheologija,
numizmatika,
etnologija,
istorija,
umetnost,
paleontologija i geologija
DirektorDarko Gučanin
AdresaTrg Svetog Save br.2, Kraljevo
Veb-sajtZvanična prezentacija

Vlada Srbije je Narodni muzej Kraljevo dodelila status Ustanove kulture od nacionalnog značaja 2013. godine.[1]

Istorijat Muzeja uredi

Prvi pokušaj osnivanja muzeja u Kraljevu bio je u novembru 1942. godine, kada je sa profesorima Gimnazije održana konferencija i formiran je Odbor za osnivanje Muzeja u Kraljevu. Jedan od članova Odbora je bio i Milorad S. Jović, koji je kasnije postao i prvi direktor Muzeja.

Nova inicijativa je pokrenuta u maju 1948. godine, a Inicijativni odbor su činili Nikola Koča Jončić (prvoborac i bivši đak Gimnazije), Relja Novaković (direktor Gimnazije) i Milorad Jović. Prva muzejska izložba u Kraljevu održana je 1949. godine.[2] Ova obnovljena inicijativa je urodila plodom i Gradski muzej Rankovićevo je osnovan 1. maja 1950. godine. Tri godine kasnije, 1953, ustanova je preimenovana u Narodni muzej Rankovićevo, a 1955. godine, nakon odluke o vraćanju imena Kraljevo, naziv ustanove je promenjen u Narodni muzej Kraljevo.

Muzej je prvobitno bio smešten u Gospodar Vasinom konaku, podignutom 1831. godine za Vasu Popovića, kneza Požeške nahije. Nažalost, ova zgrada nije bila pogodna za čuvanje i izlaganje muzejskih eksponata. Zbog potrebe da se izvrši restauracija Gospodar Vasinog konaka, Narodni muzej Kraljevo je 1960. godine morao da privremeno obustavi svoju delatnost.

Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina 20. veka Muzej je primio veći broj stručnjaka, što se pozitivno odrazilo na njegov rad. Godine 1973. svoj rad u Muzeju je započeo i Milorad Mihailović, prvi istoričar umetnosti. On je pokrenuo Umetničko odeljenje, a naredne, 1974. godine, i Dečiji majski salon, izložbenu manifestaciju koja traje do danas. Osamdesetih godina je pokrenut i časopis Naša prošlost, koji nakon manjih prekida, Muzej izdaje i danas.[3]

Mihailović je bio direktor Narodnog muzeja Kraljevo od 1979. do 1995. godine, u vreme kada je problem traženja odgovarajućeg prostora za Muzej dostigao vrhunac. Muzeju je prvobitno 1981. godine bio dodeljen deo stare zgrade Osnovne škole „Četvrti kraljevački bataljon", dok je drugi deo zgrade dat Istorijskom arhivu. Međutim, naredne godine je Arhivu bila dodeljena zgrada na lokaciji Stari aerodrom, pa su započete pripreme na prilagođavanju celokupne zgrade za potrebe Muzeja. Odlukom Skupštine opštine Kraljevo 1985. godine Narodnom muzeju Kraljevo je dodeljena celokupna zgrada starog školskog zdanja na Trgu Svetog Save, u koju je Muzej premešten nakon njene adaptacije.[3][4][2]

Prva faza rekonstrukcije zgrade je trajala od 1991. do 1995. godine, i nju su finansirali Skupština opštine Kraljevo i Ministarstvo kulture Republike Srbije. Svečano otvaranje nove muzejske zgrade je održano 21. marta 1995. godine. Sama zgrada je podignuta 1873. godine i u njoj su pre Muzeja bili smešteni osnovna škola sa opštinskim čitaonicama (1873-1882), privatna Gimnazija (1874-1875), Ratarska škola (1882-1927), Gimnazija (1928-1952) i ponovo osnovna škola (1952-1976). Rekonstrukcija muzejske zgrade je završena u periodu od 2002. do 2005. godine. Stalna postavka u novoj muzejskoj zgradi svečano je otvorena 15. maja 2008. godine.

Muzej je 2008. godine dobio nagradu „Mihajlo Valtrović" Muzejskog društva Srbije za svoju stalnu postavku. Dve godine kasnije Skupština grada Kraljeva mu je dodelila Diplomu zaslužne organizacije grada Kraljeva. Godine 2013. Muzej je dobio još dva priznanja: Orden Svetog Cara Konstantina koji dodeljuje Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve, a Vlada Srbije mu je dodelila status Ustanove kulture od nacionalnog značaja. Nacionalni komitet IKOM Srbija dodelio je Muzeju dve nagrade: Nagradu za projekat godine za izložbu „Odrastanje u Kraljevu u XIX i XX veku“ 2014. godine i Nagradu „Muzej za 10“ 2018. godine za programe u okviru istoimene manifestacije u prethodnoj godini.[3][4]

Pored muzejske zgrade na Trgu Svetog Save, u nadležnosti Muzeja je i zgrada u Karađorđevoj ulici br. 98, koju je Muzeju darivala dr Olivera Radojković Čolović. Nakon adaptiranja, kuća je 2016. godine otvorena kao legat Narodnog muzeja Kraljevo.[4]

Muzej danas uredi

 
Uroš Predić - Portret muškarca, 1935.

Narodni muzej Kraljevo je kao regionalni muzej nadležan za tri opštine: Kraljevo, Raška i Vrnjačka Banja. Prema klasifikaciji muzejskih predmeta spada u muzeje kompleksnog tipa i sadrži šest zbirki i to za:

Oko zbirki su formirana istoimena odeljenja, kao i odeljenja za konzervaciju, dokumentaciju, pedagoško-propagandni rad i stručnu biblioteku. Muzej takođe redovno organizuje naučne skupove i okrugle stolove, promocije knjiga, razgovore i radionice. Pored toga, Muzej je zadužen i za objavljivanje naučnog časopisa Naša prošlost, čije je publikovanje obnovljeno 2005. godine. Muzej je često domaćin gostujućim izložbama, a ima ostvarenu saradnju sa brojnim naučnim i kulturnim institucijama. Izložbe Narodnog muzeja u Kraljevu su više puta gostovale u Beogradu (u Galeriji SANU i Muzeju istorije Jugoslavije), kao i u drugim gradovima u zemlji i u inostranstvu.[3][4]

Zbirke uredi

Arheološka zbirka uredi

Arheološka zbirka danas poseduje bogatu kolekciju sa preko 2000 eksponata. Zbirka je formirana terenskim istraživanjima Arheološkog odeljenja i ta istraživanja su bila osnovni izvor, osim izuzetno vrednog legata koji je poklonila gospođa Leposava Aleksić Zarić, rođena Kraljevčanka. Legat obuhvata vredan materijal iz helenističkog, rimskog i poznog srednjovekovnog perioda, kao i etnološki materijal.

 
Aplika u formi glave Silena (prvi vek p.n.e), lokalitet Crkvine u Konarevu pored Kraljeva (Arheološka zbirka Narodnog muzeja u Kraljevu)

Eksponati su svrstane u tri osnovne podzbirke: praistorijsku, antičku i srednjovekovnu.

Praistorija uredi

U praistorijskoj kolekciji najpotpunije su zastupljeni periodi neolita (lokaliteti Okruglica u Vitanovcu i Crkvine u Konarevu, starčevačka kultura, Divlje Polje u Ratini, vinčanska kultura) i gvozdenog doba (Kovanluk, starije gvozdeno doba, Crkvine u Konarevu i Divlje Polje u Ratini, mlađe gvozdeno doba), zatim bronzanog doba (Gorelo Polje u Miločaju, materijal iz nekropole sa spaljenim pokojnicima). Istraživanja paleolita u zadnje dve godine (lokalitet Vlaška Glava, Samaila, početak srednjeg paleolita) uvode u zbirku i najstariji materijal sa ovog područja, koji ujedno spada i u najstariji materijal pronađen na teritoriji Srbije. Među najznačajnijim eksponatima iz ove podzbirke je nalaz iz kneževskog groba iz sela Kruševice kod Raške, iz prve polovine 5. veka p.n.e.

Antika uredi

Antički deo zbirke najvećim delom se odnosi na period pozne antike i reprezentuje ga materijal sa utvrđenja Gradište (u selu Čukojevcu). U zbirci se nalazi niz predmeta iz svakodnevnog života, dok predmeti lične upotrebe i mode (fibule, ogrlice, naušnice, narukvice, ukrasne igle, pređice) najvećim delom su poreklom sa nekropole Lanište u Korlaću kod Baljevca. U ovu podzbirku spada i gema iz sela Vrbe sa predstavom legionarkog orla.

Srednji vek uredi

Srednjovekovni period je najpre reprezentovan nakitom pronađenim u nekropolama koje je sam Muzej istraživao (Rimsko groblje u Ratini, Turska crkva u Lascu, Džinovsko groblje u Lascu, Panjevac u Čukojevcu, uglavnom iz 13. veka). Pored toga, podzbriku čine i srednjovekovni mačevi tipa vukovac. Poseban značaj ima materijal koji potiče iz srednjovekovnih hodnika, pronađen tokom istraživanja na površinskom kopu aktivnog rudnika Kiževak.[5][6]

Numizmatička zbirka uredi

 
Denar rimskog cara Vespazijana (69-79) (Numizmatička zbirka Narodnog muzeja u Kraljevu)

Numizmatička zbirka formirana je odmah po osnivanju muzeja 1950. godine i većim delom je nabavljen putem poklona i otkupa. Tokom prve decenija postojanja Muzeja prikupljen je materijal koji potiče i van teritorije koju pokriva Narodni muzej Kraljevo. Materijal koji je poklonjen Muzeju uglavnom je sa područija Kraljeva i predstavlja uglavnom slučajne nalaze. Priliv materijala putem arheoloških iskopavanja svoje prve rezultate ima od 1971. godine kada je istražen lokalitet Stara Pavlica, sa koje potiče srednjovekovni novac. Kasnije je materijal prikupljen istraživanjima i sa drugih lokaliteta, kao što su na primer antički lokalitet Lanište, lokalitet Dobrinac-Lug, kasnoantički metalurški centar lokalitet Zajačak, lokalitet Gradište, lokalitet Crkvine.

Ovo je najbrojnija zbirka Muzeja, sa preko 3025 predmeta u inventaru i još 3455 predmeta u tzv. Studijskoj zbirci. Najobimniji deo zbrike čini moderni novac austrijskog, nemačko i turskog porekla, a pre svega srpski novac iz 19. i 20. veka. Numizmatičko odeljenje nema obimnu izložbenu delatnost s obzirom da je ono najmlađe odeljenje Muzeja i da je rad kustosa prvenstveno usmeren ka obradi obimnog materijala.[7][8]

Etnološka zbirka uredi

 
Narukvica sa kraja 19. veka (Etnološka zbirka Narodnog muzeja u Kraljevu)

Etnološka zbirka je osnovana 1950. godine. Pored predmeta koji potiču iz Kraljeva i njegove neposredne okolina, u sastav ove zbirke ulaze i predmeti sa Kosova i Metohije, Crne Gore i Makedonije. Političke prilike sa kraja prethodnog stoleća učinile su da mnoge raseljene porodice nađu novi dom u Kraljevu. Ove porodice su neke od svojih predmeta, koji su pripadali njihovim precima, poklonile Muzeju.

Etnološku zbirku čini preko 2400 inventarisanih i obrađenih predmeta. Prema funkciji i vrsti materijala od kog su predmeti izrađeni formirane su sledeće zbirke: zbirka predmeta koji se odnose na poljoprivredu i stočarstvo, lov i ribolov, zbirka alata starih zanata – kovačkog, opančarskog, voskarsko – liciderskog, krojačkog, zbirka alata za preradu vune, konoplje i lana, zbirka svećnjaka i lampi, zbirka metalnog, drvenog, tekstilnog i keramičkog pokućstva, zbirka seoske i gradske nošnje, zbirka ćilima, zbirka nakita, zbirka muzičkih instrumenata, zbirka seoskog i gradskog nameštaja.[9][10]

Istorijska zbirka uredi

 
Trg kralja Aleksandra I u Kraljevu 1938. godine (Istorijska zbirka Naronog muzeja u Kraljevu)

Istorijska zbirka sadrži brojna značajna svedočanstva o prošlosti ovog kraja i podeljena je na nekoliko podzbirki. Istorijska zbirka ima ukupno preko 3000 raznorodnih eksponata uz, još oko 3000 predmeta, koji se vode kao studijski materijal. Zbirka je sistematizovana u okviru dve hronološki celine: prva se odnosi na period od kraja srednjeg veka do 1918. godine, a druga, od navedene godine, obuhvata istoriju Jugoslavije i savremenu istoriju. Najraznovrsniju podzbirku čine Arhivalije, odnosno dokumenti nastali u različitim periodima istorije Kraljeva. Ostale podzbirke su:

  • Zbirka fotografija i razglednica,
  • Zbirka oružija i vojne opreme,
  • Zbirka ordenja, medalja i plaketa
  • Zbirka zastava
  • Zbirka karata, atlasa i planova
  • Zbirka privredno-tehničkog materijala fabričke proizvodnje
  • Zbirka realija i memorijalnih predmeta
  • Zbirka plakata i letaka
  • Zbirka starih i retkih knjiga
  • Zbirka predmeta streljanih talaca u Lageru oktobra 1941.[11][12]

Umetnička zbirka uredi

 
Uroš Predić, Portret dame (1917) (Umetnička zbirka Narodnog muzeja u Kraljevu)

Umetnička zbirka obuhvata preko 1200 predmeta. Prikupljanje materijala za ovu zbirku počelo je odmah nakon osnivanja Muzeja. Zbirka se uvećavala najviše zahvaljujući poklonima Narodnog muzeja u Beogradu, Saveta za prosvetu i kulturu NR Srbije i drugih ustanova. Formiranju zbirke doprineli su i slikari Vladislav Maržik i Čeda Pavlović. Muzej je kontinuiranim otkupom otkupom 1954. godine došao u posed 24 ikone poreklom sa Kosova i Metohije, Makedonije i Južne Srbije, koje čine Zbirku ikona 18. i 19. veka. Tokom šezdesetih godina velika pažnja je bila posvećena prikupljanju kopija fresaka iz srpskih srednjovekovnih manastira.

Za dalje organizovanje i uređenje ove zbirke ključna je bila 1973. godina, kada je njen kustos postao Milorad Mihailović, prvi profesionalni istoričar umetnosti. Zbirka tada dobija novu inventarnu knjigu i kartoteku, kataloška izdanja i organizovanu izložbenu delatnost. Aktivno su prikupljana dela savremene srpske umetnosti, kao i zavičajnih umetnika. Važnu ulogu u prikupljanju ove dela za Umetničku zbirku su odigrali i pojedinačni donatori, uključujući i same autore. Godine 2006. Umetnička zbirka je podeljena na dve celine: prvu čine dela nastala pre 1960. godine, a drugu dela nastala nakon ove godine. Umetnička zbirka takođe čuva i dečije radove nastale tokom skoro pola veka postojanja manifestacije Dečiji majski likovni salon.

Neki od umetnika čija se dela čuvaju u ovoj zbirci su: Paja Jovanović, Uroš Predić, Ivan Radović, Zora Petrović, Beta Vukanović, Milan Milovanović, Risto Stijović, Ante Abramović, Miodrag B. Protić, Ksenija Divjak, Mario Maskareli, Mića Popović, Momo Kapor, Danica Antić i mnogi drugi. Zbirka takođe sadrži dela lokalnih umetnika poput: Milana Đokića, Milorada Maravića, Branislava Milašinovića, Pavla Popovića, Đorđa Simića i drugih.[13][14][15]

Prirodnjačka zbirka uredi

 
Rog stepskog bizona poreklom iz fluvijalnih sedimenata Dunava (Prirodnjačka zbirka Narodnog muzeja u Kraljevu)

Prirodnjačka zbirka je formalno osnovana 2015. godine. Deo materijala je još 1950. godine prikupio prvi direktor Muzeja Milorad S. Jović. Predmeti su podeljeni na 3 podzbirke: paleontološki deo, zbirku stena i minerala i antropološki deo. Paleontološki deo obuhvata fosilizovane ostatke, pretežno neogenih i kvartarnih kičmenjaka i beskičmenjaka, poreklom iz Srbije. Zbirka stena i minerala sadrži primerke koji ilustruju geološku raznovrsnost ovog područja. U antropološkom delu se nalazi ljudski skeletni materijal poreklom sa praistorijskih (Gorelo polje u Miločaju), antičkih (Lanište kod Baljevca) i srednjovekovnih (Panjevac u Čukojevcu, Turska crkva u selu Gornji Lazac, Paklenje kod Baljevca) arheoloških lokaliteta, koje je istraživalo Arheološko odeljenje Narodnog muzeja Kraljevo.[16]

Direktori uredi

Galerija uredi

  •  
    Vitrine sa ženskim kostimom tokom 19. veka, Sala za etnologiju
  •  
    Radna soba sa kraja 19. i početka 20. veka, Sala za etnologiju
  •  
    Salon sa početka 20. veka
  •  
    Centralna vitrina u Sali za društvenu istoriju
  •  
    Vinčanska figurina u Sali za arheologiju
  •  
    Memorijalna soba za žrtve streljanja u Kraljevu
  •  
    Desni zid Sale za arheologiju
  •  
    Centralni zid Sale za arheologiju
  •  
    Vitrina sa ličnim dokumentima u Memorijalnoj sobi za žrtve streljanja u Kraljevu
  •  
    Sala za ratnu istoriju

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „Grad Kraljevo/Narodni muzej Kraljevo”. Arhivirano iz originala 08. 12. 2015. g. Pristupljeno 28. 11. 2015. 
  2. ^ a b Stamenović, Miroslav (1992). „Četrdeset godina rada Narodnog muzeja u Kraljevu”. Naša prošlost. Kraljevo (5): 7—11. 
  3. ^ a b v g Drašković, Dragan (2014). „Istorijat Muzeja”. Narodni muzej Kraljevo. Kraljevo: 15—37. 
  4. ^ a b v g „Istorijat | Narodni muzej Kraljevo” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-10-02. 
  5. ^ Mihailović, Tatjana (2014). „Odeljenje za arheologiju”. Narodni muzej Kraljevo. Kraljevo: 47—49. 
  6. ^ „Arheološka zbirka | Narodni muzej Kraljevo” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-10-03. 
  7. ^ „Numizmatička zbirka | Narodni muzej Kraljevo” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-10-02. 
  8. ^ Spasić, Slađana (2014). „Odeljenje za numizmatiku”. Narodni muzej Kraljevo. Kraljevo: 75—79. 
  9. ^ „Etnološka zbirka | Narodni muzej Kraljevo” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-10-02. 
  10. ^ Šibalić, Tijana (2014). „Etnološko odeljenje”. Narodni muzej Kraljevo. Kraljevo: 81—90. 
  11. ^ „Istorijska zbirka | Narodni muzej Kraljevo” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-10-02. 
  12. ^ Krejaković, Silvija (2014). „Istorijsko odeljenje”. Narodni muzej Kraljevo. Kraljevo: 59—73. 
  13. ^ „Umetnička zbirka | Narodni muzej Kraljevo” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-10-02. 
  14. ^ Novčić, Suzana (2014). „Umetničko odeljenje”. Narodni muzej Kraljevo. Kraljevo: 91—122. 
  15. ^ Romanov, Oleg (2017). „Muzej u Rankovićevu 1950-1955: izvod iz muzejske dokumentacije (prvi deo)”. Zbornik radova Narodnog muzeja. Čačak (47): 192. 
  16. ^ „Prirodnjačka zbirka | Narodni muzej Kraljevo” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-10-02. 
  17. ^ „Direktori | Narodni muzej Kraljevo” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-10-02. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Народни_музеј_Краљево&oldid=27618522”