Okeanija
Okeanija je ime koje se koristi za nekoliko grupa ostrva koja se nalaze u Tihom okeanu. Termin Okeanija smislio je francuski istraživač Žil Dimon d'Irvil.[2] Grupe ostrva se grubo mogu podeliti na: Polineziju (uključuje Novi Zeland), Melaneziju (uključuje Novu Gvineju), Mikroneziju i Australiju (sa Tasmanijom i drugim okolnim ostrvima). Australija se najčešće izdvaja kao zaseban kontinent i tada se ova geografska celina naziva Australija i Okeanija.[3] U Okeaniju se ponekad svrstava i Malajski arhipelag. Okeanija se prostire preko ogromne oblasti Tihog okeana ili Pacifika i sastoji se od „velikog ostrva” Australije (koja je kontinent za sebe), Novog Zelanda, Papue Nove Gvineje i hiljada malih pacifičkih ostrva. Prostirući se na istočnoj i zapadnoj hemisferi, Australija i Okeanija pokriva površinu od 8.525.989 km2 (3.291.903 sq mi) i ima populaciju od oko 40 miliona. Smeštena na jugoistoku Azijsko-Pacifičkog regiona, Okeanija je najmanja kontinentalna grupacija u pogledu kopnene površine i druga najmanja po veličini populacije nakon Antarktika.
.svg) | |
| Površina | 8.525.989 km2 (3.291.903 sq mi) |
|---|---|
| Stanovništvo | 40.117.432 (2016, 6th)[1] |
| Gustina stanov. | 4,19/km2 (10,9/sq mi) |
| Države | 15 (spisak) Pridružene (2) (sp.) |
| Zavisne zemlje |
|
| Jezici | 29
|
| Vremenske zone | UTC+14 (Kiribati) do UTC-11 (Američka Samoa i Nijue) (zapad do istoka) |
| Najveći gradovi |
|
Veliki deo Australije čine žarke, suve pustinje i travnate nizije koje se nazivaju autbek ili zabačene oblasti. Najveći broj ljudi živi u manjim i većim gradovima u blizini obala, naročito južne obale. Nasuprot tome, Papua Nova Gvineja je zemlja visokih planina i gustih prašuma. Mnoga domorodačka plemena žive u planinskim dolinama tako izdvojeno da su tek nedavno došla u vezu sa spoljnim svetom. Novi Zeland se sastoji od dva ostrva, severnog, koje je toplo i vulkansko, i južnog, na kome je svežije i ima planina i šuma. Travnate nizije su plodne i pogodne za poljoprivredu. Zbog udaljenosti Novog Zelanda, kao i Papue Nove Gvineje i Australije, na tom prostoru žive životinje koje se ne sreću nigde na svetu. Pacifička ostrva su proizvod vulkana koji su bili aktivni ispod površine okeana. Neka ostrva, na primer Havaji, još imaju aktivne vulkane. Ostrva su grupisana u države. Neke su nezavisne, a neka su, kao Nova Kaledonija, kolonije evropskih zemalja ili SAD. Mnoga pacifička ostrva veoma su lepa, s bujnim rastinjem i toplom klimom. Turisti ih stoga rado posećuju, a zbog obilja plodne zemlje pogodna su za uzgajanje useva.
Ostrva na geografskim ekstremima Okeanije su Boninska ostrva, politički integralni deo Japana; Havaji, država Sjedinjenih Država; ostrvo Kliperton i posedu Francuske; ostrva Huan Fernandez koja pripadaju Čileu; Kambelova ostrva koja pripadaju Novom Zelandu; i Kokosova Ostrva koja su deo Australije. Okeanija ima raznovrsnu mešavinu ekonomija od visoko razvijenih i globalno konkurentnih finansijskih tržišta Australije i Novog Zelanda, koje se visoko rangiraju u pogledu kvaliteta života i indeksa ljudskog razvoja,[4][5] do znatno manje razvijenih ekonomija zemalja kao što su Kiribati i Tuvalu,[6] dok su isto tako obuhvaćene ekonomije srednje veličine pacifičkih ostrva kao što su Palau, Fidži i Tonga.[7] Najveća i najnaseljenija zemlja Okeanije je Australija, pri čemu je Sidnej najveći grad Okeanije i Australije.[8]
Prvi naseljenici Australije, Nove Gvineje, i velikih ostrva su pristigli pre oko 50.000 i 30.000 godina. Okeaniju su počeli da istražuju Evropljani od 16. veka. Portugalski navigatori su između 1512. i 1526. dosegli do Tanimbarskih ostrva, dela Karolinskih ostrva i zapadne Papua Nove Gvineje. Na njegovom prvom putovanju u 18. veku, Džejms Kuk, koji je kasnije osnovao Havajska ostrva, otišao je na Tahite i sledio je istočnu obalu Australije po prvi put. Pacifički front je bio veoma aktivan tokom Drugog svetskog rata, uglavnom između Sjedinjenih Država i njihovog saveznika Australije, i Japana.[9]
Prispeće evropskih naseljenika je dovelo do znatne promene socijalnog i političkog pejzaža Okeanije. U bližoj prošlosti je bilo puno rasprava o nacionalnim zastavama i želji dela Okeanaca da pokažu svoj prepoznatljiv i individualistički identitet.[10] Kamena umetnost australijskih Aboridžina je najduža kontinuirano praktikovana umetnička tradicija na svetu.[11] Pankak Džaja na Papui se obično smatra najvišim vrhom u Okeaniji.[12] Većina zemalja Okeanije ima parlamentarni predstavničko demokratski višepartijski sistem, a turizam je najvažniji izvor prihoda nacija Tihookeanskih ostrva.[13]
Definicije uredi
Termin je skovao geograf Konrad Malte-Brun iz reči Océanie oko 1812.[14] Reč Océanie je francuskog porekla, a izvedena je iz latinske reči oceanus, i stoga iz grčke reči ὠκεανός (ōkeanós), okean. Domoroci i naseljenici ovog regiona se nazivaju Okeancima.[15] Termin Okeanija se koristi, zato što za razliku od drugih kontinentalnih grupacija, ovde je okean to što povezuje nacije.[16]
- Biogeografski, kao sinonim za Australazijsku ekozonu i Pacifičku ekozonu (Melanezija, Polinezija, i Mikronezija), sa Novim Zelandom koji formira jugozapadni ugao Polinezijskog trougla. Novi Zeland se isto tako može smatrati delom Australazije, mada je tradicionalno bio deo Polinezije.[17]
- Kao ekozona, Okeanija obuhvata celokupnu Mikroneziju, Fidži, i sve delove Polinezije izuzev Novog Zelanda. Novi Zeland, zajedno sa Novom Gvinejom i obližnjim ostrvima, delom Filipinskih ostrva, Australijom, Solomonovim Ostrvima, Vanuatuom, i Novom Kaledonijom, sačinjava zasebnu Australazijsku ekozonu.[18]
- U geopolitičkoj koncepciji koju koriste Ujedinjene nacije, Međunarodni olimpijski komitet, i mnogi atlasi, Okeanija obuhvata Australiju i nacije Pacifika istočno od Papua Nove Gvineje, ali ne i Indonezijsku Novu Gvineju.[19]
Istorija uredi
Australija uredi
.jpg)
Australijski starosedeoci su prvobitni stanovnici Australijskog kontinenta i okolnih ostrva, koji su migrirali iz Afrike i Azije pre oko 70.000 godina[20] i dospeli do Australije pre oko 50.000 godina.[21] Smatra se da su oni bili deo jedne od najranijih ljudskih migracija iz Afrike.[22] Mada su oni verovatno migrirali do Australije kroz jugoistočnu Aziju, oni nisu u znatnoj meri srodni sa bilo kojom poznatom azijskom ili polinežanskom populacijom.[23] Postoji evidencija za postojanje genetičke i lingvističke razmene između Australijanaca na dalekom severu i Austronezijskih naroda današnje Nove Gvineje i obližnjih ostrva, mada to može da bude rezultat nedavne trgovine i mešovitih brakova.[24]
Australijski starosedeoci su dosegli Tasmaniju pre oko 40.000 godina migracijom preko kopnenog mosta sa kontinenta, koji je postojao tokom zadnjeg ledenog doba.[25] Smatra se da je do prve rane ljudske migracije u Australiju došlo kad je ta kopnena masa formirala deo Sahulskog kontinenta, povezanog sa ostrvom Nova Gvineja putem kopnenog mosta.[26] Ostrvljani Toresovog moreuza su domoroci sa Ostrva Toresovog moreuza, koja su locirana na najsevernijem delu Kvinslenda u blizini Papua Nove Gvineje.[27] Najraniji ljudski ostaci pronađeni u Australiji su oni od Mungo ljudi, koji su datirani na pre oko 40.000 godina.[28]
Melanezija uredi
Originalni naseljenici grupe ostrva koja se u današnje vreme zovu Melanezija su verovatno bili preci današnjih naroda koji govore papuanske jezike. Postoje indikacije da su oni migrirajući iz jugoistočne Azije prvo nastanili ta ostrva koja su daleko na istoku, kao što su glavna Solomonska Ostrva, uključujući Makiru, a moguće je da su obitavali i na manjim ostrvima dalje na istoku.[29]
Duž severne obale Nove Gvineje i na ostrvima severno i istočno od Nove Gvineje, Austronezijski narodi, koji su migrirali u tu oblast pre nešto više od 3.000 godina, došli su u kontakt sa postojećim populacijama naroda koji govore papuanski. U kasnom 20. veku, deo naučne zajednice smatra da je postojao dug period interakcija, što je dovelo do mnoštva kompleksnih promena u pogledu genetike, jezika, i kulture među tim narodima.[30]
Države Australije i Okeanije uredi
| Država | Glavni grad | Državno uređenje | Gustina
naseljenosti (po km²) |
Površina
(km²) |
Stanovnika
(2002-07-01 pribl.) |
|---|---|---|---|---|---|
 Australija
|
Kanbera | Federalna republika | 2,5 | 7.686.850 | 19.546.792 |
 Vanuatu
|
Port Vila | Republika | 16 | 12.200 | 196.178 |
 Kiribati
|
Južna Tarava | Republika | 119 | 811 | 96.335 |
 Maršalska Ostrva
|
Madžuro | Parlamentarna demokratija | 407 | 181 | 73.630 |
 Mikronezija
|
Palikir | Federalna republika | 194 | 702 | 135.869 |
 Nauru
|
Jaren | Republika | 587 | 21 | 12.329 |
 Novi Zeland
|
Velington | Parlamentarna demokratija | 15 | 268.680 | 3.908.037 |
 Palau
|
Ngerulmud | Republika | 42 | 458 | 19.409 |
 Papua Nova Gvineja
|
Port Morzbi | Ustavna monarhija | 11 | 462.840 | 5.172.033 |
 Samoa
|
Apija | Parlamentarna monarhija | 61 | 2.944 | 178.631 |
 Solomonova Ostrva
|
Honijara | Parlamentarna monarhija | 17 | 28.450 | 494.786 |
 Tonga
|
Nukualofa | Ustavna monarhija | 142 | 748 | 106.137 |
 Tuvalu
|
Funafuti | Parlamentarna monarhija | 429 | 26 | 11.146 |
 Fidži
|
Suva | Republika | 47 | 18.270 | 856.346 |
| Zavisne teritorije | Gustina
naseljenosti (po km²) |
Površina
(km²) |
Stanovnika
(2002-07-01 pribl.) |
|---|---|---|---|
| Američka Samoa (SAD) | 345 | 199 | 68.688 |
| Valis i Futuna (Fr.) | 57 | 274 | 15.585 |
| Gvam (SAD) | 293 | 549 | 160.796 |
| Kokosova ostrva (Aus) | 45 | 14 | 632 |
| Kukova ostrva (N. Z.) | 87 | 240 | 20.811 |
| Nijue (N. Z.) | 8,2 | 260 | 2.134 |
| Nova Kaledonija (Fr.) | 11 | 19.060 | 207.858 |
| Ostrvo Norfok (Aus.) | 53 | 35 | 1.866 |
| Ostrva Pitkern (UK) | 1,0 | 47 | 47 |
| Severna Marijanska ostrva (SAD) | 162 | 477 | 77.311 |
| Tokelau (N. Z.) | 143 | 10 | 1.431 |
| Uskršnje ostrvo (Čile) | 23,1 | 164 | 3.791 |
| Francuska Polinezija (Fr.) | 62 | 4.167 | 257.847 |
Karta uredi
Reference uredi
- ^ „World Population Prospects: The 2017 Revision”. ESA.UN.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Pristupljeno 10. 9. 2017.
- ^ Douglas & Ballard (2008) Foreign bodies: Oceania and the science of race 1750–1940
- ^ BSЭ, statья «Okeaniя».
- ^ „Australia: World Audit Democracy Profile”. WorldAudit.org. Arhivirano iz originala 13. 12. 2007. g. Pristupljeno 5. 1. 2008.
- ^ „Rankings on Economic Freedom”. The Heritage Foundation. 2016. Arhivirano iz originala 16. 09. 2017. g. Pristupljeno 30. 11. 2016.
- ^ „Kiribati: 2011 Article IV Consultation-Staff Report, Informational Annexes, Debt Sustainability Analysis, Public Information Notice on the Executive Board Discussion, and Statement by the Executive Director for Kiribati”. International Monetary Fund Country Report No. 11/113. 24. 5. 2011. Pristupljeno 10. 9. 2011.
- ^ „2011 Human Development Report: Pacific Islands’ progress jeopardized by inequalities and environmental threats”. Arhivirano iz originala 21. 12. 2017. g. Pristupljeno 21. 02. 2018.
- ^ „Archived copy”. Arhivirano iz originala 20. 8. 2003. g. Pristupljeno 30. 8. 2010.
- ^ „Secret Instructions to Captain Cook, 30 June 1768” (PDF). National Archives of Australia. Pristupljeno 3. 9. 2011.
- ^ Dimensions of Australian Society, Ian McAllister –. 1994. str. 333.
- ^ "Oceanic art", The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition 2006.
- ^ MacKay (1864, 1885) Elements of Modern Geography. str. 283
- ^ Drage, Jean (1994). New Politics in the South pacific. Institute of Pacific Studies, University of the South Pacific. str. 162. ISBN 9789820201156. Pristupljeno 11. 4. 2010.
- ^ „Oceania”. Oxford English Dictionary (3rd izd.). Oxford University Press. septembar 2005. (Potrebna je pretplata ili članska kartica javne biblioteke UK.)
- ^ Adler 1986, str. 66.
- ^ Lyons 2006, str. 30
- ^ Udvardy. 1975. A classification of the biogeographical provinces of the world
- ^ Son, George Philip (2003). Philip's E.A.E.P Atlas. str. 79. ISBN 9789966251251. Pristupljeno 8. 3. 2014.
- ^ Lewis, Martin W.; Wigen, Kären E. (1997). The Myth of Continents: a Critique of Metageography. Berkeley: University of California Press. str. 32. ISBN 978-0-520-20742-4. „Interestingly enough, the answer [from a scholar who sought to calculate the number of continents] conformed almost precisely to the conventional list: North America, South America, Europe, Asia, Oceania (Australia plus New Zealand), Africa, and Antarctica.”
- ^ Rasmussen, Morten; Guo, Xiaosen; Wang, Yong; Lohmueller, Kirk E.; Rasmussen, Simon; Albrechtsen, Anders; Skotte, Line; Lindgreen, Stinus; Metspalu, Mait; Jombart, Thibaut; Kivisild, Toomas; Zhai, Weiwei; Eriksson, Anders; Manica, Andrea; Orlando, Ludovic; Vega, Francisco M. De La; Tridico, Silvana; Metspalu, Ene; Nielsen, Kasper; Ávila-Arcos, María C.; Moreno-Mayar, J. Víctor; Muller, Craig; Dortch, Joe; Gilbert, M. Thomas P.; Lund, Ole; Wesolowska, Agata; Karmin, Monika; Weinert, Lucy A.; Wang, Bo; Li, Jun; Tai, Shuaishuai; Xiao, Fei; Hanihara, Tsunehiko; Driem, George van; Jha, Aashish R.; Ricaut, François-Xavier; Knijff, Peter de; Migliano, Andrea B.; Romero, Irene Gallego; Kristiansen, Karsten; Lambert, David M.; Brunak, Søren; Forster, Peter; Brinkmann, Bernd; Nehlich, Olaf; Bunce, Michael; Richards, Michael; Gupta, Ramneek; Bustamante, Carlos D.; Krogh, Anders; Foley, Robert A.; Lahr, Marta M.; Balloux, Francois; Sicheritz-Pontén, Thomas; Villems, Richard; Nielsen, Rasmus; Wang, Jun; Willerslev, Eske (7. 10. 2011). „An Aboriginal Australian Genome Reveals Separate Human Dispersals into Asia”. Science. 334 (6052): 94—98. Bibcode:2011Sci...334...94R. PMC 3991479
. PMID 21940856. doi:10.1126/science.1211177 — preko www.sciencemag.org.
- ^ Rasmussen, Morten; Eske Willerslev (2012). „Sequencing Uncovers a 9,000 Mile Walkabout; A lock of hair and the HiSeq 2000 system identify a human migration wave that took more than 3,000 generations and 10,000 years to complete” (PDF). Community Newletter. Arhivirano iz originala (PDF) 21. 11. 2018. g. Pristupljeno 21. 02. 2018.
- ^ "Aboriginal Australians descend from the first humans to leave Africa, DNA sequence reveals", Biotechnology and Biological Sciences Research Council (BBSRC).
- ^ „About Australia:Our Country”. Australian Government. Arhivirano iz originala 27. 02. 2012. g. Pristupljeno 21. 02. 2018. „Australia's first inhabitants, the Aboriginal people, are believed to have migrated from some unknown point in Asia to Australia between 50,000 and 60,000 years ago.”
- ^ Jared Diamond. (1997). Guns, Germs, and Steel. Random House. London. str. 314–316
- ^ Mulvaney, J. and Kamminga, J., (1999), Prehistory of Australia. Smithsonian Institution Press, Washington.
- ^ Lourandos, H., Continent of Hunter-Gatherers: New Perspectives in Australian Prehistory (Cambridge University Press) (1997). str. 81.
- ^ "When did Australia's earliest inhabitants arrive?", University of Wollongong, 2004. Retrieved 6 June 2008.
- ^ Barbetti M, Allen H (1972). „Prehistoric man at Lake Mungo, Australia, by 32,000 years BP”. Nature. 240 (5375): 46—48. Bibcode:1972Natur.240...46B. PMID 4570638. doi:10.1038/240046a0.
- ^ Dunn, Michael; Terrill, Angela; Reesink, Ger; Foley, Robert A.; Levinson, Stephen C. (2005). „Structural Phylogenetics and the Reconstruction of Ancient Language History”. Science. 309 (5743): 2072—2075. Bibcode:2005Sci...309.2072D. PMID 16179483. doi:10.1126/science.1114615.
- ^ Spriggs, Matthew (1997). The Island Melanesians. Blackwell. ISBN 978-0-631-16727-3.
Literatura uredi
- Lyons, Paul (2006). American Pacificism: Oceania in the U.S. Imagination. str. 30.
- Son, George Philip (2003). Philip's E.A.E.P Atlas. str. 79. ISBN 9789966251251. Pristupljeno 8. 3. 2014.
- Adler, Jacob (1986). The fantastic life of Walter Murray Gibson: Hawaii's minister of everything. str. 66.
- Drage, Jean (1994). New Politics in the South pacific. Institute of Pacific Studies, University of the South Pacific. str. 162. ISBN 9789820201156. Pristupljeno 11. 4. 2010.
- Frank Harary & Per Hage (1991) Exchange in Oceania: A Graph Theoretic Analysis, Oxford Studies in Social and Cultural Anthropology, Oxford University Press.
- Frank Harary & Per Hage (2007) Island Networks: Communication, Kinship, and Classification Structures in Oceania, Structural Analysis in the Social Sciences, Cambridge University Press.
Spoljašnje veze uredi
- Okeanija i Open direktori program
- "Australia and Oceania" from National Geographic Архивирано на сајту Wayback Machine (3. октобар 2008)
