Park prirode Žumberak
Park prirode Žumberak je zaštićeno područje koje obuhvata brdsko područje žumberačkog i Samoborske gore, koje se nalazi na oko 30 kilometara jugozapadno od Zagreba.
| Žumberak | |
|---|---|
 Vodopad na Žumberku | |
| Geografske karakteristike | |
| Najviša tačka | 1178 metara Sveta Gera |
| Ndm. visina | 180-1178 m |
| Koordinate | 45° 45′ 06″ S; 15° 22′ 52″ I / 45.7516812° S; 15.3809916° I |
| Geografija | |
  Park prirode Žumberak | |
| Države |  Hrvatska |
| Oblast | Zagrebačka županija Karlovačka županija |
Karakteristike uredi
Park je površine 350 kilometara kvadratnih. Većim delom nalazi se u Zagrebačkoj županiji a manjim delom zahvata Karlovačku županiju.
Nalazi se na nadmorskoj visini 180-1178 metara. Najviši vrh je Sveta Gera - 1178 metara i Jepatić - 879 metara, kao najviši vrh Samoborskog gorja.
U pogledu geološkog sastava prevladavaju dolomiti trijaske starosti i kredne naslage.
Park prirode raspolaže sa 337 izvora, oko 260 vodotoka i nekoliko vodopada. Najveći vodotok je rečica Kupčina duga 20 kilometara, Slapnica, Sušica, Gradna i Bregana.[1]
Parkom prirode, Žuberak je proglašen 28. maja 1999. godine.
Opis uredi
Žumberak čini i prirodnu granicu Hrvatske sa Slovenijom.
Prema geološkoj starosti najstarije stene na području Parka datiraju iz perioda paleozoika (pre više od 250 miliona godina), a u građi prevladavaju dolomiti trijaske starosti, što je uslovilo nastanak krša koji prekriva čak 90 posto površine. Na ovom području nalaze se brojne površinske i dubinske uvale, pećine i jame.
Vegetacijski pokrov čine bukove, mešane hrastovo-bukove šume koje se smenjuju sa livadama i pašnjacima nastalim delovanjem čoveka.
Titulu zaštićenog područja parku je pomoglo i njegovo bogatstvo flore i faune. Šume i travnjaci su dva glavna ekosistema u kojima su nastanjene i neke od retkih i zaštićenih vrsta biljaka i životinja.
Vodno bogatstvo takođe je odlika ovog prostora, a ogleda se kroz brojnost izvora i vodotoka.
Područje je bilo naseljeno od praistorije do današnjih dana, o čemu svedoče arheološka nalazišta iz različitih perioda. Poznata arheološkog nalazišta su: Budinjak i Bratelji, na području kojem je zasnovan arheološki park u kome se nalaze ostatci srednjovjekovnih gradova Tuščaka, stari grad Žumberka i Okića. Okić se smatra najstarijom plemićkom tvrđavom u severozapadnoj Hrvatskoj.[2]
Biljni i životinjski svet uredi
Biljni svet odlikuje se raznolikošću i obiluje retkim zaštićenim biljnim vrstama kao što su: remenik (lat. Daphne blagayana), mekolisna veprina (lat. Ruscus hypoglossum), tridesetak vrsta kaćuna, božikovina (lat. llex aquifolium), planinski božur (lat. Paeonia mascula), hrvatska perunika (lat. Iris croatica) i mnogim drugima.[3]
Životinjski svet je raznolik i bogat. Čine ga brojni veliki i mali sisari, ptice, vodozemci, gmizavci, beskičmenjaci i insekti. Od većih grabljivaca izdvojaju se medvedi, vukovi, jastrebi, po kojem je i nazvan obližnji grad Jastrebarsko. Od zmija, zabeležen je pepeljasti poskok, belouška, smukulja, ribarica i riđovka.
Od ređih vrsta, izdvaja se pegavi daždevnjak (lat. Iris croatica).
Znamenitosti uredi
Naseljen još od praistorijskih dana ovaj kraj izuzetno je bogat arheološkim ostacima.
- Arheološki park u Budinjak - Staza kneževa - duga je 4,2 kilometara. Povezana je sa grobljem u Budinjaku, antičkim grobljem u selu Bratelji i drugim zanimljivostima iz kulturnog i prirodnog nasleđa ovog kraja.
- Stari grad Okić - srednjovekovni stari grad nedaleko od Samobora. Jedinstven je po svom položaju, visokom stepenu očuvanosti i po značaju koji ima s obzirom da njegove strukture pripadaju romaničkom periodu. Zajedno sa okolinom čini park šumu.
- Stari grad Žumberak - sagrađen u romaničko doba, u 13. veku.
- Zidani pil - u blizini mesta Žumberak i Novog grada Žumberka. Pred njim su kažnjavani raznovrsni prestupnici krajiškog doba.
- Jama Jazovka - duboka krška jama između Sošica i sela Sopote u kojoj je otkrivena masovna grobnica žrtava Drugog svetskog rata.
- Mlinovi - nekada ih je bilo više od 180, a danas ih je tek nekoliko: mlin na Sopotski slapu, Draganov mlin na Kalovki, Medvenov mlin na Kupčini i Jadekov mlin u Boiću.
- Samostan sestara Bazilijanki - u naselju Sošice u samostanu sestara Bazilijanki, osnovanom 1939, nalazi se bogata etnografska zbirka s mnoštvom vrednih predmeta koji svedoče o ruralnom životu Žumberka u prošlosti.
- Žumberački uskočki muzej - u Stojdragu, etnografskom zbirkom čuva uspomenu na petsto godišnju tradiciju života doseljenika na područje Žumberka.
- Kanjon Slapnica - rečica Slapnica u svom tipičnom toku za krška područja ponire, otapa dolomitne naslage i diči se dvama slapovima, Izvorišni deo je zaštićeni predeo.
- Sopotski slap - slap gornjeg toka Kupčine koji se niz stenu od 40 m u nekoliko kaskada ruši pokraj tajanstvenog starog mlina.
- Sveta Gera - najviši vrh Žumberačke gore i severozapadne Hrvatske, (1178 metara), sa Kapelom Svetog Ilije.
- Sveta Petka u Budinjaku - nalazi se u blizini današnje rimokatoličke crkve Svetog Petronila, koja je izgrađena 1827. godine, nalaze se temelji starije grkokatoličke kapele Svete Petke, koja je zbog dotrajalosti srušena 1841. godine.
Izgled kapele Svete Petke u potpunosti je bio nepoznat do arheoloških istraživanja koja su sprovedena 2006. godine. Vreme njenog nastanka je nepoznato.
- Sveti Lovro u Mrzlom Polju - nalazi se pedesetak metara od grkokatoličke crkve Svetog Petra i Pavla u Mrzlom Polju, gde su sačuvani temelji ranoromaničke crkve Svete Lovre.[4]
