Портал:Severna Amerika/Selected article

Usage

The layout design for these subpages is at Portal:Severna Amerika/Selected article/Layout.

1. Add a new Selected article to the next available subpage.
2. Update "max=" to new total for its {{Random portal component}} on the main page.

Nominations

Feel free to add related Featured articles to the list, using the above usage. Other articles may be nominated here.

Selected articles list

Portal:Severna Amerika/Selected article/1

Kanada (engl.  Canada, fr.  Canada) federalna je parlamentarna ustavna monarhija na sjevernom dijelu Sjeverne Amerike. To je zajednica deset pokrajina i tri teritorije koje se protežu od Atlantskog do Tihog okeana i na sjeveru prema Sjevernom ledenom okeanu, pokrivajući oko 9,98 miliona km², što Kanadu čini drugom najvećom zemlju na svijetu po ukupnoj površini, a četvrtom zemljom po površini kopna. Na jugu Kanada se graniči sa SAD-om, a njihova granica je najduža granica dvije države na svijetu.

Veći dio zemlje ima hladu ili jako hladnu zimsku klimu, ali su južna područja topla tokom ljeta. Kanada je rijetko naseljena zemlja, najvećim dijelom kopnene teritorije preovlađuju šume i tundre, kao i Stjenovite planine. Zemlja je visoko urbanizovana, 82% od preko 35 miliona stanovnika živi u većim ili srednjim gradovima, od kojih se mnogi nalaze u blizini južne granice. Glavni grad države je Otava, a najveće metropolitske oblasti su Toronto, Montreal i Vankuver.

Teritoriju današnje Kanade su, prije evropske kolonijacije, već nekoliko hiljada godina naseljavali brojni autohtoni narodi. Počevši od kraja 16. vijeka, uspostavljane su britanske i francuske kolonije, a prva je bila kolonija Kanada koju je Francuska uspostavila 1533. godine. Kao posljedica raznih oružanih sukoba, Britanska Sjeverna Amerika je sticala i gubila teritorije, sve do kraja 18. vijeka kada je kontrolisala većinu onoga što je danas Kanada. Dana 1. jula 1867. godine, kolonije tadašnje Kanade, Nju Bransvik i Nova Škotska su se ujedinile kako bi formirale poluautonomni federalni Dominion pod imenom Kanada. Nakon ovoga uslijedilo je okupljanje novih pokrajina i teritorija u sastav Dominiona, da bi danas taj broj iznosio: deset pokrajina i tri teritorije, koje čine savremenu Kanadu. Godine 1931, Kanada je postigla skoro potpunu nezavisnost Vestminsterskim statutom 1931, izuzev moći izmjene svog ustava. Sa Aktom o Kanadi iz 1982. godine, Kanada je preuzela i to ovlašćenje (kao zaključak Partijacije).

---

Portal:Severna Amerika/Selected article/2

Sjedinjene Američke Države — skraćeno SAD (engl. United States of America — USA), ponekad kratko Sjedinjene Države — SD (engl. United States — US) ili samo Amerika (engl. America), federalna je ustavna republika koju čini pedeset država i jedan federalni okrug. Država se uglavnom prostire u centralnom delu Severne Amerike, gde se, između Tihog i Atlantskog okeana, nalazi četrdeset osam saveznih država i federalni okrug sa glavnim gradom Vašingtonom. Ovaj kontinentalni deo se na severu graniči sa Kanadom, a na jugu s Meksikom. Savezna država Aljaska nalazi se na severozapadu kontinenta i graniči se sa Kanadom na istoku i Ruskom Federacijom na zapadu, preko Beringovog moreuza, dok se savezna država Havaji nalazi u Tihom okeanu. Sjedinjenim Državama takođe pripada nekoliko ostrvskih teritorija raštrkanih širom Kariba i Pacifika.

Sa 9,83 miliona km² i preko 300 miliona stanovnika, Sjedinjene Države su treća najveća zemlja na svetu po ukupnoj površini, a treća po veličini kopna i broju stanovnika. Sjedinjene Države su jedna od etnički najraznovrsnijih zemalja na svetu, što je posledica masovne imigracije iz mnogih zemalja. Američka privreda je najveća nacionalna privreda u svetu, sa nominalnim bruto domaćim proizvodom od 13 triliona dolara u 2006. godini (preko 25,5% ukupnog svetskog bruto proizvoda).

Naciju je osnovalo 13 bivših kolonija Velike Britanije koje su se prostirale duž atlantske obale. Proglasivši se „državama“ 4. jula 1776. godine usvojile su Deklaraciju nezavisnosti. Pobunjeničke države pobedile su Veliku Britaniju u Američkom ratu za nezavisnost, što je bio prvi uspešni rat neke kolonije za nezavisnost. Federalna konvencija je 17. septembra 1787. godine usvojila danas važeći Ustav Sjedinjenih Država, a ratifikujući ga naredne godine, države su postale delovi jedinstvene republike. Povelja o pravima, sastavljena od deset ustavnih amandmana, ratifikovana je 1791. godine.

---

Portal:Severna Amerika/Selected article/3

Meksiko (šp. México), ili zvanično Sjedinjene Meksičke Države (šp. Estados Unidos Mexicanos), država je u Severnoj Americi koja se na severu graniči sa SAD, na jugoistoku sa Gvatemalom i Belizeom, na zapadu sa Tihim okeanom, a na istoku sa Meksičkim zalivom i Karipskim morem. Površina Meksika iznosi 1.972.550 km² i po tome je 13. država u svetu. Glavni i najveći grad Meksika je Meksiko Siti, a drugi veći gradovi su Ekatepek de Morelos, Gvadalahara, Puebla, Sijudad Huarez, Tihuana, Monterej i Leon.

Broj stanovnika Meksika, prema podacima iz 2015. godine, iznosio je 125.280.000. U prekolumbovskom Meksiku postojale su mnoge indijanske kulture koje su stvorile napredne civilizacije kao što su Olmeci, Tolteci, Teotivakan, Zapoteci, Maje i Asteci.Španija je 1521. godine pokorila ovu teritoriju i organizovala je u Novu Španiju. Meksiko je stekao nezavisnost od Španije 1810. godine. Period posle sticanja nezavisnosti obeležile su privredne nestabilnosti, Američko-meksički rat i teritorijalni ustupci SAD, građanski rat, dva carstva i diktatura. Diktatura je 1910. godine dovela do Meksičke revolucije, što je dovelo do donošenja Ustava iz 1917. i uspostavljanja današnjeg političkog sistema. Prema Svetskoj turističkoj organizaciji, Meksiko privlači najviše stranih turista u Latinskoj Americi, dok je u svetskim razmerama na desetom mestu. Tome doprinose i kulturni i prirodni lokaliteti koje je Unesko uvrstio u Svetsku baštinu; ima ih 31, što Meskiko svrstava na prvo mesto u Americi i šesto u svetu.

---

Portal:Severna Amerika/Selected article/4

Kuba, zvanično Republika Kuba (šp. República de Cuba), država je i arhipelag u severnim Karibima koji se nalazi između Karipskog mora, Meksičkog zaliva i Atlantskog okeana. Kuba je najveće ostrvo na Karibima, a sa više od 11 miliona stanovnika je druga posle Hispaniole, mada sa manjom gustinom stanovništva od većine država u regionu. Državu čine glavno ostrvo Kuba, ostrvo Isla de Huventud i nekoliko arhipelaga. Glavni i najveći grad je Havana, a ostali veći gradovi su Santijago de Kuba, Kamagej, Olgin, Santa Klara i Gvantanamo. Severno od Kube se nalaze SAD i Bahami, na zapadu Meksiko, na jugu Kajmanska ostrva i Jamajka, a na jugoistoku Haiti.

Ostvo Kubu su naseljavala razna mezoamerička plemena pre iskrcavanja istraživača Kristofera Kolumba 1492. koji ju je prisvojio u ime Kraljevine Španije. Kuba je ostala španska kolonija sve do Špansko-američkog rata 1898, kada su njome kratko upravljale SAD sve do sticanja nominalne nezavisnosti 1902. Krhka republika je prošla kroz period društvene nestabilnosti, i uprkos pokušajima da se ojača njen demokratski sistem, Kuba je 1952. potpala pod diktaturu bivšeg predsednika Fulgensija Batiste. Sve veći nemiri i nestabilnost doveli su do Batistinog zbacivanja januara 1959. od strane Pokreta 26. jul, koji je posle toga uspostavio socijalističku vladu pod vođstvom Fidela Kastra. Od 1965. Kuba je jednopartijska država kojom uprava Komunistička partija Kube.

---

Portal:Severna Amerika/Selected article/5

Vankuver (engl. Vancouver, fr. Vancouver), grad je u Kanadi. Nalazi se u pokrajini Britanska Kolumbija i najveći je grad u zapadnom delu zemlje. Prema rezultatima popisa 2011. u gradu je živelo 603.502 stanovnika, a grad sa okolinom 2.116.581 stanovnika.

Osnovan je 1867. kada su u oblasti Gastaun podignute prve pilane, koje su ubrzo postale jezgro budućeg naselja. Vankuver je status grada dobio 1886. Produžetak transkontinentalne pruge koji je vodio do grada, bio je završen 1887. s ciljem da se što bolje iskoristi velika prirodna luka Vankuvera, koja će uskoro postati važna veza u trgovini između Dalekog istoka i istočnog dela Kanade. Ovo je takođe imalo uticaja na ubrzani razvoj trgovine sa Evropom. Vankuverska luka je danas najveća i najprometnija luka u Kanadi, kao i četvrta najveća luka (po tonaži) u Severnoj Americi. Drvna industrija je i dalje glavna privredna delatnost u gradu, dok je turizam, zahvaljujući očuvanoj prirodi u okolini grada, na drugom mestu. Vankuver je treći najveći filmski centar u Severnoj Americi (posle Los Anđelesa i Njujorka) čime je zaslužio nadimak Severni Holivud. U gradu je 1986. održana Svetska izložba, a u februaru 2010. Vankuver je, zajedno sa Vislerom, bio domaćin Zimskih olimpijskih igara.

---

---

---

---

---

---