Prostorno planiranje

Prostorno planiranje se bavi organizacijom, uređenjem i opremanjem nekog prostora kako bi stanovnici tog prostora kvalitetnije živeli.

Evropska povelja o prostornom planiranju iz 1983. godine sa Evropske konferencije ministara prostornog planiranja (CEMAT) [1] koja se te godine održavala u španskom gradu Toremolinos definiše prostorno planiranje na sledeći način:

Regionalno/prostorno planiranje je geografski izraz ekonomske, socijalne, kulturne i ekološke politike čitavog društva. Ono je istovremeno naučna disciplina, administrativna veština i politika zamišljena kao interdisciplinarni i globalni pristup koji teži održivom razvoju regiona i organizaciji prostora prema zamisli vodilji.

Tematske oblasti u prostornim planovima

Prostorno planiranje je interdisciplinarana naučna oblast i veština koja koristi integralni pristup uzimajući u obzir koncept održivog razvoja i njegove osnovne tri tematske celine - prirodu, društvo i privredu, koje se dele na mnogobrojne tematske oblasti i podoblasti. Cilj integralnog pristupa je povezivanje različitih tematskih oblasti čiji se interesi prepliću na određenom prostoru. Za tematske oblasti se često koristi naziv sektori. Da bi prostorni planovi bili kvalitetni potrebno je analizirati određeni prostor sa različitih gledišta. Osnovne tematske oblasti koje treba uzeti u obzir u procesu prostornog planiranja su: prirodni resursi, stanovništvo, urbana i ruralna naselja, privreda, infrastruktura, javne službe, životna sredina, prirodna i kulturna baština.

Nivoi planiranja

Prostorno planiranje se sprovodi na različitim prostornim nivoima i to su:

• lokalni,
• regionalni i
• državni.

Ova tri nivoa su regulisana nacionalnim zakonodavstvom.

Nadnacionalni nivo planiranja je strateškog karaktera. U Evropi se saradnjom iz oblasti prostornog planiranja bave Savet Evrope (CEMAT) i Evropska unija (Direkcija za regionalnu politiku Evropske komisije) [2]. Referentni dokumenti su PPREU iz 1999. godine i Teritorijalna agenda iz 2007, revidirana 2011. i 2020. godine. U okviru regionalne politike EU definisana su tri vida međunarodne teritorijalne saradnje: prekogranični, transnacionalni i interregionalni.

Institucije iz sistema Ujedinjenih nacija koje se bave problemima prostornog planiranja su UN Habitat [3], UNCRD [4], UNDP [5] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. februar 2009), UNESCO (programi Most i MaB). Najznačajnije međunarodno udruženje urbanista i prostornih planera je ISoCaRP - International Society of City and Regional Planners [6]. Svetska mreža asocijacija planerskih škola zove se GPEAN - Global Planning Education Association Network [7] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. septembar 2011) i okuplja kontinentalne asocijacije škola prostornog planiranja među kojima je i evropska asocijacija AESOP - Association of European Schools of Planning [8]. Referentni dokument su Međunarodne smernice za urbanističko i prostorno planiranje iz 2015. godine [9].

Prostorno planiranje u Republici Srbiji

Resorni zakon u Srbiji je Zakon o planiranju i izgradnji od 31. avgusta 2009. godine, Službeni glasnik Republike Srbije 72/09. Kao vrste planova su definisani sledeći planski dokumenti:

• prostorni plan Republike Srbije,
• regionalni prostorni planovi,
• prostorni planovi područja posebne namene,
• prostorni planovi opština i gradova i
• urbanistički planovi.

Prethodni zakon o prostornom planiranju iz 2003. godine je na republičkom nivou predvideo izradu Strategije prostornog razvoja Srbije koja je završena u julu 2009. godine i šema prostornog razvoja koje iako su bile predviđene zakonom nisu urađene. Izrada ove dve vrste planskih dokumenata nije predviđena zakonom iz 2009. godine.

Prostorno planiranje u Republici Srpskoj

Resorni zakon u Republici Srpskoj je Zakon o uređenju prostora i građenju od 8. maja 2013. godine, Službeni glasnik Republike Srpske 40/13. Strateški dokumenti prostornog uređenja definisani ovim zakonom su:

• prostorni plan Republike Srpske,
• prostorni plan područja posebne namjene i
• prostorni plan jedne ili više jedinica lokalne samouprave i
• urbanistički plan.

Odlukom Vlade Republike Srpske iz decembra 2011. godine Novi urbanistički zavod Republike Srpske iz Banjaluke [10] je postao naslednik Urbanističkog zavoda Republike Srpske koji je u februaru 1993. godine proglašen institucijom od nacionalnog značaja za prostorno planiranje.

Prostorno planiranje u Crnoj Gori

Resorni zakon u Crnoj Gori je Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata od 6. oktobra 2017. godine, Službeni list Crne Gore 64/17. Planski dokumenti definisani ovim zakonom su:

• Prostorni plan Crne Gore i
• plan generalne regulacije.

Reference

1. Branislav Piha, Osnove prostornog planiranja, PFV, Beograd, 1979.
3. Dimitrije Perišić, O prostornom planiranju, IAUS, Beograd, 1985.
5. Milan Vresk, Grad u regionalnom i urbanom planiranju, Školska knjiga, Zagreb 1990.
7. Borislav Stojkov, Metode prostornog planiranja, Geografski fakultet, Beograd 2000.
9. Ante Marinović-Uzelac, Prostorno planiranje, Dom i svijet, Zagreb 2001.
11. Dejan Đorđević, Uvod u teoriju planiranja, Geografski fakultet, Beograd 2004.

Spoljašnje veze

• Asocijacija prostornih planera Srbije [11]
• Republička agencija za prostorno planiranje [12]
• Inženjerska komora Srbije - sekcija planera [13]
• Cemat – Evropska konferencija ministara prostornog planiranja – Savet Evrope [14]
• Inforegio – regionalna politika Evropske unije [15]
• Espon – Evropska mreža za posmatranje prostornog planiranja [16]