Salcburg

Salcburg
*Salzburg*
Salcburg; Salzburg
	Salcburg - staro gradsko jezgro sa Alpima u pozadini
	Zastava
Administrativni podaci
Država	Austrija
Savezna država	Salcburg
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2020.	157.245
— gustina	2,39 st./km2
Aglomeracija	210.000
Geografske karakteristike
Koordinate	47° 47′ 56″ S; 13° 02′ 36″ I / 47.7988° S; 13.0433° I
Vremenska zona	UTC+1, leti UTC+2
Aps. visina	424 m
Površina	65.678 km2
	Salcburg Salcburg na karti Austrije
Ostali podaci
Gradonačelnik	Harald Preuner
Poštanski broj	5020
Pozivni broj	0662
Registarska oznaka	S
Veb-sajt
	www.stadt-salzburg.at

Salcburg (nem. Salzburg) je četvrti po veličini grad u Austriji, smešten u središnjem delu države. Salcburg je upravno, privredno i kulturno središte istoimene pokrajine Salcburg, gde čini zaseban gradski okrug.

Salcburg je poznat po baroknom starom gradskom jezgru, jednim od najočuvanijih u srednjoj Evropi. Zbog toga je gradsko jezgro Salcburga uvršteno na listu kulturne baštine Uneska. U saglasju je i druga posebnost Salcburga - poznat je i kao „grad klasične muzike“, najviše zahvaljujući tome što se tu rodio i odrastao Volfgang Amadeus Mocart.^[1]

Salcburg je poznat i po blizini Alpa i čuvenih alpskih zimskih centara, pa ga zovu i „Vratima Alpa“. Duboka povezanost grada sa rimokatoličkom crkvomogleda se u činjenici da je grad središte Salcburške nadbiskupije, kojom su kao samostalnom držovom u sastavu Svetog rimskog carstva upravljali kneževi-nadbiskupi sve do početka 19. veka. Salcburg je važno hodočasničko središte i turističko odredište ne samo u okvirima Austrije, već i Evrope.

Poreklo naziva

Reč Salcburg (nemački Salzburg) u prevodu znači „grad soli“ (salz+burg). Poreklo ovog naziva vezano je za srednji vek, kada je rekom Salcah prevožena so. Kao vredna roba tog doba ona je podlegala carini na mestu današnjeg grada. Zahvaljujući tome ovde se razvio dvorac (grad), iz koga se izrodilo današnje gradsko naselje.

Prirodne odlike

Reka Salcah u Salcburgu zimi

Salcburg se nalazi u središnjem delu Austrije, blizu nemačke granice (oko 15 km). Tako je Salcburgu najbliži veći grad nemački Minhen na 150 km udaljenosti zapadno od grada. Prestonica Beč udaljen je oko 300 km istočno ili 3 i po časa vožnje.

Reljef: Salcburg se smestio na strateški važnom mestu u severnom podgorju Alpa. Tu se dolina reke Salcah, dotle stešnjena među Alpima, širi u veliku kotlinu. Gradsko jezgro se upravo obrazovalo na prvim bregovima i brdima Alpa, sa kojih se lako mogla nadgledati severno razastrta ravnica.

Klima: Klima u gradu je umereno kontinentalna sa blagim uticajem planinske klime sa obližnjih Alpa (pravac duvanja vetrova, zimski sneg). Prosečna godišnja temperatura je 9 °C, a prosečna količina padavina je 1184 mm.

Vode: Kroz grad protiče reka Salcah, koja ovom mestu izlazi iz alpskih dolina u ravničarsko područje severno od grada.

Istorija

Srednjovekovni prikaz Salcburga

Gradska rimokatolička katedrala

Salcburški zamak

Stari grad noću

Palata Mirabel sa vrtom

Područje Salcburga bilo je naseljeno još u vreme praistorije od strane Kelta. U 1. vek p. n. e. Rimljani osvajaju ovo područje i osnivaju grad Juvavum (lat. Juvavum) na mestu današnjeg grada. Propašću starog Rima naselje je propalo i zapalo u ruševine.

U 7. veku episkop Rupert izabrao je ruševine rimskog grada za izgradnju nove bazilike i svog sedišta, iz kojeg će vršiti pokrštavanje germanskih pagana. Naselje tada dobija današnje ime - Salcburg. U 11. veku naselje se osigurava tvrđavom na brdu iznad naseljenog dela. Bogatstvo, razvoj i verski značaj grada doveli do osamostaljena kneževine-nadbiskupije Salcburg od Bavarske u 14. veku. Grad se održao značajnim i u sledećim vekovima.

Prvi značajni potres posle više vekova desio se krajem 1731. godine kada je knez-nadbiskup Salcburga Leopold Anton fon Firmijan obznanio ukaz o zabrani protestantizma, koji je tokom prethodna dva veka stekao više od 20.000 vernika u ovom kraju. Protestantima je data mogućnost preobraćanja u rimokatoličanstvo ili trajno napuštanje grada. Većina se sklonila na severoistok, u protestantsku Prusku, ili dalje, u kalvinistički Debrecin, London, čak i u Ameriku. Kako se ovo napuštanje grada i traženje novog doma desilo u zimsko doba, salcburški protestanti su doživeli veliko stradalništvo, koje je dugo ostalo tema u protestantskim krajevima nemačkih zemalja.

1803. francuske snage zauzimaju nadbiskupiju Salcburg koja biva preuređena kao izborništvo Salcburg i data na upravu nekadašnjem nadvojvodi Toskane, Ferdinandu III Habzburgu. Nakon Napoleonove pobede u bici kod Austerlica 1805. Salcburg biva pripojen Austrijskom carstvu. 1809. nakon austrijskog poraza u bici kod Vagrama, Salcburg ulazi u sastav kraljevine Bavarske. Nakon Bečkog kongresa 1815. i Minhenskog sporazuma 1816. Salcburg postaje deo Habzburške monarhije. 1849. Salcburg postaje središte Habzburške krunovine Vojvodstvo Salcburg, koja se približno poklapala sa prostorom nekadašnje kneževine-nadbiskupije.

Salcburg 1918. postaje deo novoosnovane Republike Austrije, koja je 1938. godine bila priključena Trećem rajhu. Tokom Drugog svetskog rata Salcburg je više puta bombardovan, ali bez većih posledica. 1945. g. američka vojska je ušla u grad. Posle rata ponovo je uspostavljena Republika Austrija, a grad je postao središte istoimene pokrajine.

Stanovništvo

Demografija
1981.	1991.	2001.	2011.
139.426	143.978	142.662	146.631

Po proceni iz 2016. u gradu je živelo 152.367 stanovnika.^[2] i po tome je to četvrti po veličini grad u državi. Gradska aglomeracija ima 210.000 stanovnika. Treba naglasiti i to da u gradu živi veliki broj radnika i studenata iz raznih zemalja sveta, a svakodnevno grad pohodi i više hiljada turista.

Turističke znamenitosti i kultura

Salcburg ima očuvano staro gradsko jezgro, mahom obrazovano u vreme baroka. Staro jezgro se smestilo ispod srednjovekovnog dvorca na brdu i sastavljeno je od niza trgova i uskih ulica. Kao važno središte rimokatoličke crkve grad ima mnogo crkava i kapela, koje su monumentalne i raskošne. Grad ima veliki broj palata i parkova.

Blizina Alpa, zaostavština Mocarta, okolna jezera čine Salcburg važnim turističkih odredištem. Zbog svojih znamenitosti, ali i velikih turističkih kapaciteta grad Salcburg se prijavio za organizovanje Zimske olimpijske igre 2014. g.

Jedan od najpoznatijih salcburških i austrijskih brendova i slatkiš bez koga se ni jedan turista ne vraća iz Austrije, svakako su čuvene Mocart kugle.^[3]

Partnerski gradovi

Poznate ličnosti

Rođeni u Salcburgu

Volfgang Amadeus Mocart (1756 - 1791), jedan je od najznačajnijih svetskih kompozitora.
Kristijan Dopler (1803 - 1853), austrijski matematičar i fizičar, najpoznatiji po hipotezi koja nosi ime Doplerov efekat.
Oto Grčki (1815 - 1867), bio je nemački princ iz bavarske dinastije Vitelsbah.
Teodor Hercl (1860 - 1904), pravnik i publicista, postaje poznat kao začetnik cionizma.
Herbert fon Karajan (1908 - 1989), bio je jedan od najistaknutijih dirigenata posleratnog perioda.