Tradicionalna izrada zidnih tepiha u Rumuniji i Moldaviji
Tradicionalna izrada zidnih tepiha u Rumuniji i Moldaviji predstavlja jedan od elemenata Uneskovog nematerijalnog nasleđa čovečanstva. Tradicionalna umetnost izrade tepiha tkanjem prepoznata je od strane UNESKO-a širom sveta (10 elemenata iz 11 zemalja) kao nematerijalno kulturno nasleđe. Izrada tepiha u Rumuniji i Moldaviji upisana je u registar 1. decembra 2016. godine (Dan nezavisnosti Rumunije).[1][2]
| Tradicionalna izrada zidnih tepiha u Rumuniji i Moldaviji | |
|---|---|
 Tepih, selo Sarata Veče, Falesti, Moldavija. | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Rumunija, Moldavija |
| Svetska baština Uneska | |
| Unesko oznaka | 01167 |
| Datum upisa | 2016 |
Tradicija uredi
U prošlosti su zidni tepisi koje su proizvodili tkači u Rumuniji i Moldaviji korišćeni ne samo kao ukrasni elementi i izvori izolacije, već i kao deo mladinog miraza. Za izradu komada sa impresivnim motivima bile su potrebne različite tehnike. Određeni obrasci takođe su ukazivali na oblast odakle potiče tkalja. Tepisi su imali i dodatnu ulogu u praksi zajednice, na primer na sahranama gde su simbolizovali prolaz duše u drugi svet. Izlagani su i na međunarodnim izložbama kao primeri nacionalnog identiteta. Ovih dana zidni tepisi uglavnom se cene kao umetnička dela za javne i privatne prostore i izlažu se na gradskim festivalima i svečanostima. U selima devojčice su učile tkanje od majke ili bake, dok u gradovima časove održavaju zanatski centri, udruženja i fakulteti, kao i muzeji. Izrada zidnih tepiha takođe se smatra i oruđem za ujedinjavanje grupa u društvu različitog uzrasta i socio-ekonomskog porekla.[3]
Sajam tepiha u Moldaviji uredi
Svake godine od 2014, održava se nacionalni sajam tepiha “Covorul Dorului”, a proslavu organizuje Ministarstvo prosvete, kulture i istraživanja Republike Moldavije. Na otvaranju 2018. godine ministarka Monica Babuc osvrnula se na simbolično značenje tradicionalnih tepiha:
._(28486200695).jpg)
„Kaže se da zanatima možemo spasiti duh tradicije, a tradicijom možemo spasiti dušu jednog naroda. U istoriji našeg naroda bilo je vremena kada je tepih koji se prenosio s kolena na koleno bio najdragocenije bogatstvo jedne porodice, njena plemićka heraldika. Rođen iz umetnosti i narodne tradicije, plod mašte i veštine zanatlija kojima je proces bio poput čarolije, tepih nije bio samo predmet, već pismo ili knjiga njihovih života i naše zajedničke sudbine. Nesumnjivo je da je sudbina našeg naroda tkana baš poput drevnog ćilima, sastavljena je kao narodna nošnja - žičana nit, motiv po motivu, komad po komad, od vune do prediva, do tkanine. Naše bake, naše majke, naše sestre slale su nam kroz tepih i kroz pretke poruke ljubavi i mudrosti, strpljenja i vere u dobro."
Tokom sajma održavaju se izložbe "Tradicija i modernost", "Čarolija starog tepiha", "Slika sveta utkana u vunu" i druge, koje predstavljaju su tradicionalne tepihe Moldavije i regiona i slave istoriju i običaje naroda regiona.[4]
Razvoj kroz istoriju uredi
U Rumuniji tkanje tepiha datira od pamtiveka. Primarna funkcija tkanja je trebalo da obezbedi toplotnu izolaciju drvenih kuća. Tepisi su izrađivani na horizontalnim ili vertikalnim razbojima prepletanjem niti vune. Pripremni koraci za tkanje bili su odabir i ručna obrada tekstilnih vlakana, nakon čega je usledilo motanje i tkanje. Između 1850. i 1950. konoplja se koristila kao osnova, a kasnije je zamenjena pamukom. Prve boje bile su biljni pigmenti; posle 1900. godine, hemijske boje su zamenile prirodne, određujući raznolikost u hromatskom rasponu ukrasnih motiva. Činjenica da su tepisi zapravo bili ženski miraz motivisala je tkalje u odabiru najboljih tehnika za osmišljavanje ukrasnih motiva, kako bi im se divili tokom venčanja. Kroz spor proces usavršavanja i kreativne kombinacije motiva, kompozicije tepiha su se postepeno menjale, kako bi zadovoljile kulturne zahteve i ukuse.
Najstariji su geometrijski motivi - kombinacije jednostavnih, izlomljenih, zakrivljenih linija povezanih sa trouglovima, kvadratima, pravougaonicima i dijamantima. Motivi su poređani u otvorenim ili uramljenim kompozicijama, što rezultira simetričnim, ponavljajućim efektom i hromatskim ritmom. Zatim slede cvetni motivi, stilizovani u skladu sa regionalnim tehnikama, ilustruju poseban svet rumunskog sela - poljsko, šumsko i vrtno cveće (detelina, bosiljak, ruža, božur, đurđevak, lala, narcis i slično), dolaze skladno, često u grozdovima, u celokupnom dizajnu. Među veoma stilizovanim zoomorfnim motivima, konj, uvek sa jahačem, bio je jedan od najčešćih motiva tepiha u Maramurešu, Moldaviji i Oltskoj zemlji u 19. veku. Ptice prikladno upotpunjuju ukrasni repertoar rumunskih tepiha, jer su integrisane, po svojoj simboličkoj vrednosti, u složene kompozicije. Ljudske siluete, ženske ili muške, ili jednostavno njihova fizionomija, stilizovane su do apstrakcija.
._(28838246736).jpg)
Važnu ulogu u ovekovečenju i razvoju ukrasnih repertoara tepiha držale su manastirske radionice i gradske radionice specijalizovane za obrazovanje žena tkalja. Iako je tkanje tepiha bilo zanat koji se prenosio u porodičnom okruženju, sa razvojem obrazovnog sistema, proces profesionalnog učenja više nije bio ograničen na porodice, već se razvio kroz školsko i neformalno/stručno obrazovanje, danas i kroz nevladine organizacije, univerzitetske programe i muzejske aktivnosti.[5]
Čak i u savremenim dizajnerskim rešenjima (koja kulturu tkanja tepiha i postavljanja na zid objašnjavaju nekadašnjom potrebom ѕa izolacijom od hladnoće i buke, kao i demonstracijom bogatstva i prestiža kuće), predlaže se kao inovativno i interesantno, postavljanje tkanih tepiha na zidove.[6]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Lists of Intangible Cultural Heritage and the Register of good safeguarding practices”. ich.unesco.org. Pristupljeno 3. 10. 2021.
- ^ „Romania’s traditional wall-carpet craftsmanship, on UNESCO’s Intangible Cultural Heritage list”. romania-insider.com. Pristupljeno 3. 10. 2021.
- ^ „Traditional wall-carpet craftsmanship in Romania and the Republic of Moldova”. ich.unesco.org. Pristupljeno 3. 10. 2021.
- ^ „Moldova Uncovers Its Intricate Tradition at the 5th National Carpet Fair”. europeanheritagedays.com. Pristupljeno 3. 10. 2021.
- ^ Ştiucă, Işfănoni, Dr. Narcisa Alexandra, Dr. Doina. „Traditional wall-carpet craftsmanship in Romania” (PDF). patrimoniu.ro. Arhivirano iz originala (PDF) 03. 10. 2021. g. Pristupljeno 3. 10. 2021.
- ^ „Rugs instead of paintings: passing fashion or new tradition?”. rugsociety.eu. Pristupljeno 3. 10. 2021.