Википедија

Trka na 5.000 metara

Атлетска дисциплина

Trka na 5.000 metara je atletska disciplina koja sa trkama na 3.000 i 10.000 metara spada u trčanje na duge staze. Trčanje u ovoj disciplini se održava na stadionima i iznosi 12 i po krugova. Start trke je u krivini 200 metara pre cilja, a startuje se visokim startom.

Start trke na 5.000 m na Svetskom prvenstvu u Osaki 2007.
Trka na 5.000 m u Osaki 2007.

Ova distance spada u veoma atraktivne, jer u sebi sadrži, brzinu, izdržljivost i taktičku trku koja ima ključnu ulogu u toku trke. Trka na 5.000 metara je olimpijska disciplina, koja se nalazi na programu Letnjih olimpijskih igara u muškoj konkurenciji od 1912. u Sktokholmu, a u ženskoj tek od Igara 1996. održanih u Atlanti.

Da bi se postiglo vreme od 12:40 minuta u muškoj konkurenciji treba trčati 6,57 m / s ili 23,68 kilometara na sat. Kod žena vreme od 14:30 minuta, odgovara brzini od 5,74 m / s ili 20,68 kilometara na sat.

Istorija uredi

Počeci ove discipline vode na XV Antičke olimpijske igre održane 270. p. n. e. pod nazivom delihos dromos trčanje na stazi od 25 stadija oko 4.600 metara.

U modernim vremenima, trčanje na duge staze je rasprostanjeno među profesionalni trkačima u Engleskoj sredinom 17. veka. Trčale su se trke sa različitim dužinama staze od ovih kraćih do dugih nekoliko stotina kilometara. Tako je 1771. F. Pauel pretrčao razdaljinu od Londona do Kenterberija od 180 kilometara za 24 časa, a kasnije od Londona do Jorka 645 km za 5 dana i 18 časova.[1]. U Sjedinjenim Američkim Državama trčanje na dugim prugama pojavljuje se u prvoj trećini 19. veka. Intereseantno je da je i Abraham Linkoln američki predsednik 1860.—1866. u mladosti bio dobar trkač[1].

Prva takmičenja su i u Americi kao u Engleskoj bila izazivačka u vidu trkačkih i pešačkih dvoboja. Oko 1900. čuven je bio engleski trkač Alfred Šrub (engl. Alfred Shrubb) koji je držao sve svetske amaterske rekorde svog vremena od 2.000 jardi do 11 engleskih milja.

Na Letnjim olimpijskim igrama 1908. u Londonu na programu je bila disciplina trčanja na 5 milja (8.047 metara). Posle više pomeranja u dužini staze trka je konačno dobila današnju dužinu od 5.000 metara.

Oko 1910. najbolji trkači bili su Finac Hanes Kolemainen i Francuz Žan Buen. Njihov dvoboj na 5.000 metara na Letnjim olimlijskim igrama 1912., kada je ova trka prvi put uvršćena u program, zabeležan je kao jedan od najdramatičnijh u istorije ove discipline sa rezultatima 14:36,6 i 14:36,7. Velike promene u treningu i tehnici trčanja u ovoj discilini uneo je Finac Pavo Nurmi kao jedan od najvećih predstavnika atletike, koji je u periodu od 1920. do 1930. držao sve svetske rekorde od 1.500 metara do maratona.

Prve ženske trke na dužim stazama u SAD i Ujedinjenom Kraljevstvu uvedene su 1953. godine nadužinu od 3.000 metara. Ta dužina staze u ženskoj konurenciji uvedena ja na 1983.u Helsinkiju i Olimpijskim igrama 1984.u Los Anđeles. Trka na 3.000 metara zamenjena je trkom na 5.000 metara na Svetskom prvenstvu 1995. u u, a Olimpijskim igrama 1996. u Atlanti iako je trka na duplo dužoj stazi od 10.000 metara bila na programu olimpijskih igara osam godina ranije.

Disciplina 5.000 metara u sali nije u programu svetskih i evropskim prvenstvima u dvorani, ali se trke održavaju na raznim mitinzima i vode se se svetski i evropski rekordi.

Svetski rekordi na otvorenom uredi

Prvi svetski rekord u trci na 5.000 metara IAAF (International Association of Athletics Federations – Međunarodna atletska federacija) je priznala 1912. godine. Trenutni rekord kod muškaraca je 12:35,36 minuta, a postigao ga je Džošua Čeptegei iz Ugande 13. avgusta 2020. u Monaku. Kod žena rekord drži Gudaf Cegaj iz Etiopije rezultatom 14:00.21, a postignut je 17. septembra 2023. u Judžinu.

Lista najboljih rezultata — 5.000 metara za muškarce uredi

 
Džošua Čeptegei (Uganda), svetski rekorder u trci na 5000 metara.

Ovo je lista 10 najbržih atletičara svih vremena na 5.000 metara, sa stanjem na dan 22. oktobra 2023. godine.[2] (Napomena: većina atletičara je po nekoliko puta istrčalo trku u prikazanom vremenskom rasponu. Prikazan je samo najbolji rezultat.)

Rang Vreme

(minuta:sekundi.stotinki)

Ime Država Mesto Datum
1. 12:35.36 Džošua Čeptegei   Uganda Monako 13. avgust 2020.
2. 12:37.35 Kenenisa Bekele   Etiopija Hengelo 31. maj 2004.
3. 12:39.36 Haile Gebrselasije   Etiopija Helsinki 31. jul 1998.
4. 12:39,74 Danijel Komen   Kenija Brisel 22. avgust 1997.
5. 12:40.45 Berihu Aregavi   Etiopija Lozana 30. jun 2023.
6. 12:41.73 Jomif Kejelča   Etiopija Oslo 15. jun 2023.
Džejkob Kiplimo   Uganda
8. 12:42.18 Hagos Gebrhivet   Etiopija Monako 21. jul 2023.
9. 12:42.70 Telahun Hale Bekele   Etiopija
10. 12:43.02 Selemon Barega   Etiopija Brisel 31. avgust 2018.

Muški rekordi na otvorenom uredi

(stanje 22. oktobar 2023)[2]

Vreme

(minuta:sekundi.stotinki)

Ime Država Mesto Datum
SR 12:35.36 Džošua Čeptegei   Uganda Monako 13. avgust 2020.
ER 12:45.01 Mohamed Katir   Španija Monako 21. jul 2023.
SAR 12:46.96 Grant Fišer   SAD Brisel 2. septembar 2022.
JAR 13:11.57 Federiko Bruno   Argentina Stanford, SAD 22. april 2023.
AFR 12:35.36 Džošua Čeptegei   Uganda Monako 13. avgust 2020.
AZR 12:51.98 Albert Kibiči Rop   Bahrein Monako 19. jul 2013.
OKR 12:55.76 Kreg Motram   Australija London 30. jul 2004.
RS 13:24.42 Elzan Bibić   Srbija
AK Novi Pazar, Novi Pazar		 Huelva, Španija 25. maj 2022.

Legenda:SR= svetski rekord, ER= evropski rekord, SAR= rekord Severne Amerike, JAR= rekord Južne Amerike, AFR= rekord Afrike, AZR= rekord Azije, OKR= rekord Okeanije, RS= rekord Srbije

Lista najboljih rezultata — 5.000 metara za žene uredi

 
Svetska rekorderka, Etiopljanka Gudaf Cegaj vodi u finalu trke na 5000 metara na Svetskom prvenstvu u Judžinu 2022. ispred Holanđanke Sifan Hasan i Kenijke Beatris Čebet.

Ovo je lista najbržih atletičarki svih vremna na 5.000 metara, sa stanjem na dan 22. oktobra 2023. godine.[3] (Napomena: većina atletičarki je po nekoliko puta ishodala u prikazanom vremenskom rasponu. Prikazan je samo najbolji rezultat.)

Rang Vreme

(minuta:sekundi.stotinki)

Ime Država Mesto Datum
1. 14:00.21 Gudaf Cegaj   Etiopija Judžin 17. septembar 2023.
2. 14:05.20 Fejt Kipjegon   Kenija Pariz 9. jun 2023.
3. 14:05.92 Beatris Čebet   Kenija Judžin 17. septembar 2023.
4. 14:06.62 Letesenbet Gidej   Etiopija Valensija 7. oktobar 2020.
5. 14:11.15 Tiruneš Dibaba   Etiopija Oslo 6. jun 2008.
6. 14:12.59 Almaz Ajana   Etiopija Rim 2. jun 2016.
7. 14:12.88 Meseret Defar   Etiopija Stokholm 22. jul 2008.
8. 14:12.98 Edžgajehu Taje   Etiopija Judžin 27. maj 2022.
9. 14:13.42 Sifan Hasan   Holandija London 23. jul 2023.
10. 14:15.24 Senbere Teferi   Etiopija Hengelo 8. jun 2021.

Ženski rekordi na otvorenom uredi

(stanje 22. oktobar 2023)[3]

Vreme

(minuta:sekundi.stotinki)

Ime Država Mesto Datum
SR 14:00.21 Gudaf Cegaj   Etiopija Judžin 17. septembar 2023.
ER 14:13.42 Sifan Hasan   Holandija London 23. jul 2023.
SAR 14:19.45 Ališa Monson   SAD London 23. jul 2023.
JAR 14:47.76 Džozelin Brea   Venecuela Volnat 6. maj 2023.
AFR 14:00.21 Gudaf Cegaj   Etiopija Judžin 17. septembar 2023.
AZR 14:28,09 Đijang Bo   Kina Šangaj 23. oktobar 1997.
OKR 14:43.80 Džesika Hal   Australija Monako 14. avgust 2020.
RS 15:11.25 Olivera Jevtić   SR Jugoslavija
AK Mladost, Užice		 Sidnej 22. septembar 2000.

Legenda:SR= svetski rekord, ER= evropski rekord, SAR= rekord Severne Amerike, JAR= rekord Južne Amerike, AFR= rekord Afrike, AZR= rekord Azije, OKR= rekord Okeanije, RS= rekord Srbije

Svetski rekordi u dvorani uredi

Iako ove discipline nema na programina svetskih i evropskih prvenstava u dvorani, vode se svetski rekordi. Svetski rekorder u dvorani je Etiopljanin Kenenisa Bekele sa rezultatrom 12:49,60 postignutim 20. februara 2004. u Birmingemu, a kod žena Meseret Defar iz Etiopije rezultatom 14:24,37, postignutim 18. februara 2009. u Stokholmu .

Muški rekordi u dvorani uredi

(stanje 22. oktobar 2023)[4]

Vreme

(minuta:sekundi.stotinki)

Ime Država Mesto Datum
SR 12:49.60 Kenenisa Bekele   Etiopija Birmingem 20. februar 2004.
ER 12:57.08 Mark Skot   Ujedinjeno Kraljevstvo Boston 12. februar 2022.
SAR 12:51.61 Vilijam Kinkejd   SAD Boston 27. januar 2023.
JAR 13:42.54 Antonio Silio   Argentina San Sebastijan 22. februar 1990.
AFR 12:49.60 Kenenisa Bekele   Etiopija Birmingem 20. februar 2004.
AZR 13:08.41 Kiran Tuntivate   Tajland Boston 12. februar 2022.
OKR 13:09.96 Oliver Hoar   Australija Boston 4. decembar 2021.
RS 14:01.36 Dušan Makević   Srbija Boston 30. januar 2016.

Legenda:SR= svetski rekord, ER= evropski rekord, SAR= rekord Severne Amerike, JAR= rekord Južne Amerike, AFR= rekord Afrike, AZR= rekord Azije, OKR= rekord Okeanije, RS= rekord Srbije

Ženski rekordi u dvorani uredi

(stanje 22. oktobar 2023)[5]

Vreme

(minuta:sekundi.stotinki)

Ime Država Mesto Datum
SR 14:18.86 Genzebe Dibaba   Etiopija Stokholm 19. februar 2015.
ER 14:30.79 Konstance Klosterhalfen   Nemačka Boston 27. februar 2020.
SAR 14:31.38 Gabriela Debuo-Staford   Kanada Boston 11. februar 2022.
JAR 16:12,58 Marija Elena Kale   Ekvador Fajetvil 10. mart 2000.
AFR 14:18.86 Genzebe Dibaba   Etiopija Stokholm 19. februar 2015.
AZR 15:23.87 Mikuni Jada   Japan Boston 27. februar 2022.
OKR 14:39,89 Kimberli Smit   Novi Zeland Njujork 27. februar 2009.
RS 16:25.53 Bogdana Mimić   Srbija Njujork 19. februar 2012.

Legenda:SR= svetski rekord, ER= evropski rekord, SAR= rekord Severne Amerike, JAR= rekord Južne Amerike, AFR= rekord Afrike, AZR= rekord Azije, OKR= rekord Okeanije, RS= rekord Srbije

Izvori uredi

  1. ^ a b Enciklopedija fizičke kulture JLZ Zagreb 1975. str. 72
  2. ^ a b „5000 Metres - men - senior - outdoor”. worldathletics.org. Pristupljeno 2023-10-22. 
  3. ^ a b „5000 Metres - women - senior - outdoor”. worldathletics.org. Pristupljeno 2023-10-22. 
  4. ^ „5000 Metres - men - senior - indoor”. worldathletics.org. Pristupljeno 2023-10-22. 
  5. ^ „5000 Metres - women - senior - indoor”. worldathletics.org. Pristupljeno 2023-10-22. 

Vidi još uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Трка_на_5.000_метара&oldid=27027105”