7. banijska divizija NOVJ
Sedma banijska udarna divizija bila je divizija Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, formirana 22. novembra 1942. naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ od Sedme i Osme banijske brigade i Trinaeste hrvatske brigade Josip Kraš. Prvi komandant divizije bio je Pavle Jakšić, politički komesar Đuro Kladarin, a načelnik Štaba Vojislav Đokić.[1]
| Sedma banijska udarna divizija | |
|---|---|
.svg) Jugoslovenska partizanska zastava | |
| Postojanje | od 22. novembra 1942. do kraja rata |
| Formacija | Sedma banijska brigada Osma banijska brigada Šesnaesta banijska brigada |
| Jačina | 2.539 boraca[a] |
| Deo |  Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije |
| Angažovanje | |
| Odlikovanja | septembra 1943. proglašena „udarnom“ |
| Komandanti | |
| Komandant | Pavle Jakšić[a] |
| Načelnik štaba | Vojislav Đokić[a] |
| Politički komesar | Đuro Kladarin[a] |
Pošto je Trinaesta brigada bila udaljena i operisala samostalno, umesto nje u sastav divizije je 26. decembra 1942. ušla Šesnaesta banijska brigada. Pod komandom divizije nalazio se i Banijski partizanski odred. Nalazila se u sastavu Prvog hrvatskog korpusa (kasnije Četvrti hrvatski korpus), a njeno osnovno operativno područje obuhvatalo je Baniju. Od januara do jula 1943. bila je u sastavu Operativne grupe divizija, pod komandom Vrhovnog štaba NOV i POJ, sa kojom je učestvovala u Četvrtoj i Petoj neprijateljskoj ofanzivi. Tokom 1944. dejstvovala je u Moslavini, a tokom završnih operacija 1945. u Cazinskoj krajini i Lici.[2][3]
Smatrala se jednom od elitnih jedinica NOVJ. Septembra 1943. za izvanredne uspehe dobila je naziv „udarna”, a njene tri brigade (Sedma, Osma i Šesnaesta banijska brigada) odlikovane su Ordenom narodnog heroja.[2][3]
Borbeni put Sedme divizije
urediPo osnivanju divizija je sadejstvovala operacijama Prvog bosanskog korpusa u donjem toku reke Une. Na početku operacije „Vajs I” divizija je uspešno ometala razvijanje i napredovanje 369. legionarske divizije preko Banije, ali se zbog bočnog prodora 7. SS divizije 24. januara 1943. morala prebaciti na desnu obalu Une radi zaprečavanja puta prema Bihaću.
Tokom operacije „Vajs II”, odnosno Bitke na Neretvi divizija je bila angažovana u iscrpljujućim odbrambenim borbama radi sprečavanja prodora nemačko-ustaške grupacije „Fogel” prema Prozoru.
Za vreme Bitke na Sutjesci divizija je od 3. juna 1943. godine bila u sastavu Južne grupe, sa zadatkom da, zajedno sa Trećom divizijom i Centralnom bolnicom prebaci preko Tare u Sandžak. Kako se to pokazalo nemogućim, diviziji je 8. juna naređeno da se hitno, usiljenim maršem, prebaci preko Sutjeske i poveže sa Severnom grupom. Divizija je Sutjesku prešla u poslednji čas, a napad nemačke borbene grupe „Gertler” kojim su Nemci konačno zatvorili obruč na Sutjesci, zahvatio je začelje divizijske kolone. Nemci su zarobili oko 200 ranjenika, članova bolničkog osoblja i obezbeđenja, i gotovo sve ih streljali na licu mesta. O ovom događaju je dao izjavu potporučnik Vildner Rajnhold (nem. Wildner Reinhold):
"Početkom juna 1943, za vrijeme operacije „Švarc“, (nem. Schwarz) zarobljeno je, kako mi je to pričao potporučnik Vik (nem. Wieck), na jednoj livadi između Sutjeske i visa Kikalo, oko 150 partizana. Kod raportiranja potporučnika o zarobljenim partizanima, komandant borbene grupe potpukovnik Tribukajt (nem. Tribukeit) je rekao: „Ne mogu da vidim ove pse“, te je dao naređenje jednom komandiru čete da zarobljene partizane pobije mitraljezima. Po naređenju potpukovnika Gertlera (nem. Görtler) koje mi je prenio kapetan Kelc (nem. Kelz), ja sam izvršio streljanje nad 13 ljudi i jednom ženom. Streljanje je izvršeno nekoliko stotina metara iza Košura. Za ovo sam uzeo sa sobom dvije grupe iz moje baterije. Na jednom rubu šume dao sam streljati prvu grupu od 7 ljudi. Streljanje su izvršili vojnici iz moje baterije. Pošto je jedan streljani još davao znake života, ja sam ispalio jedan hitac na njega iz mog pištolja. Druga grupa sa ženom streljana je takođe na istom mjestu. Zarobljenici nisu pred streljanje izrazili nikakve želje. Bili su potpuno mirni iako su po svemu mogli zaključiti da će biti streljani. Po mome naređenju, iskopan je veliki jarak u koji su zatim zatrpani streljani. Spolja to mjesto nije označeno kao grob..."
Nakon proboja preko Zelengore, divizija je do kraja avgusta vodila borbe u istočnoj i centralnoj Bosni pod neposrednom komandom Vrhovnog štaba. Početkom septembra 1943. vratila se na Baniju, gde je reorganizovana.
Kada je 1. septembra 1943. godine ponovo prešla preko Une, vraćajući se iz Bosne, Hercegovine, Sandžaka i Crne Gore — „kući“, od 4.100 boraca Sedme banijske divizije Baniju je ugledalo svega 550.
Sedma i Osma banijska brigada popunjene su i preimenovane u Prvu i Drugu, a Prva i Druga brigada Unske operativne grupe u Treću i Četvrtu brigadu Sedme divizije. U sastav divizije ušli su takođe i Jevrejski i Italijanski bataljon. Tada je divizija ušla u sastav Četvrtog hrvatskog korpusa.
Na ovom za vitalne komunikacije izuzetno važnom terenu Banije, divizija je u borbi protiv krupnih nimačkih i ustaških snaga postigla značajne uspehe. Učestalim krupnim divetrzijama i udarima na posade na zaštiti komunikacija divizija je nanela znatne gubitke i teškoće osovinskim snagama. Uspešne borbri imala je tokom operacije „Panter” tokom decembra 1943, a 11. januara 1944. godine oslobodila je Glinu. U maju se divizija našla na udaru nemačke operacije „Šah”.
Sredinom avgusta Štab Sedme divizije sa Trećom i Četvrtom brigadom prebacio se u Moslavinu, gde je sadejstvovao jedinicama Desetog zagrebačkog korpusa, dok su Prva i Druga brigada i Prvi i Drugi banijski partizanski odred nastavili dejstva u Baniji. Dve brigade Sedme divizije zajedno sa delovima Šestog slavonskog korpusa i Desetog zagrebačkog korpusa učestvovale su u napadu na ustaški garnizon u Koprivnici u oktobru 1944. godine.
U završnim operacijama Sedma banijska divizija bila je potčinjena Štabu Četvrte armije, u čijem sastavu je učestvovala u Tršćanskoj operaciji.
Ukazom Vrhovnog štaba septembra 1943. godine Sedma divizija proglašena je udarnom u znak priznanja za postignute uspehe i podnete žrtve.
Komandni sastav divizije
uredi- Komandanti divizije:
- Pavle Jakšić — od formiranja divizije do januara 1944.
- Milan Pavlović — od januara 1944. do kraja rata
- Politički komesari divizije:
- Đuro Kladarin — od formiranja divizije do jula 1943.
- Uroš Krunić — od polovine 1944. do januara 1945.
- Milan Knežević — od januara 1945. do kraja rata
- Načelnici Štaba divizije:
- Vojislav Đokić — od formiranja divizije do maja 1943.[b]
- Milan Pavlović — od maja 1943.
- Stanko Bjelajac
- Mihajlo Vojvodić — od polovine 1944. do kraja rata
Napomene
urediReference
uredi- ^ Zbornik NOR 1949, str. 200.
- ^ a b Vojna enciklopedija 8 1974, str. 488.
- ^ a b Leksikon NOR 2 1980, str. 1017.
- ^ Arhiv Vojnoistorijskog instituta, t. 10, dokument 37., navedeno prema Branko Cvrlje: Druga dalmatinska brigada
- ^ Đuro Kladarin, „Među prvencima narodnooslobodilačke vojske”, Sedma banijska divizija — knjiga sjećanja, Zagreb (1977). str. 15.
Literatura
uredi- Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda, tom II, knjiga I — Bilten Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojno-istorijski institut Jugoslovenske armije. 1949. COBISS.SR 58734343
- Vojna enciklopedija tom VIII. Beograd. 1974. COBISS.SR 72988167
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom II. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49300743
Spoljašnje veze
uredi- „7th Division”. vojska.net. n.d. (jezik: engleski)
