Википедија

Atanasije Puljo

Atanasije Puljo (1878—1944) bio je srpski lekar, stomatolog, naučnik širokog znanja iz različitih oblasti medicine, jedan od prvih ratnih stomatologa i jedan od najznačajnijih osnivača stomatologije u Srbiji.

Atanasije Puljo
Atanasije Puljo, insert sa spomen ploče na kući u kojoj je stanovao.
Lični podaci
Datum rođenja(1878-01-09)9. januar 1878.
Mesto rođenjaZemun,  Austrougarska
Datum smrti1. novembar 1944.(1944-11-01) (66 god.)
Mesto smrtiBeograd, Demokratska Federativna Jugoslavija DF Jugoslavija
Prebivalište Kraljevina Jugoslavija
 Kraljevina Srbija
NacionalnostSrbin
Naučni rad
PoljeStomatologija
Poznat poInovacijama u stomatologiji
Jedan od osnivača maksilofacijalne hirurgije u Srbiji

Kao dobrovoljac u Balkanskim ratovima i aktivni učesnik u Prvom svetskom ratu, Atanasije Puljo je na osnovu stečenih ratnih iskustava, prvi na Balkanu istakao važnost timskog rada zubara i hirurga u zbrinjavanju povreda vilice i lica. On je u stomatološku praksu, tri godine pre ostalih u svetu, uveo sopstveni metod lečenja zapuštenih preloma gornje vilice, nazvan „balkanska metoda“, koja je danas priznata u celom svetu.[1]

Atanasije Puljo bio je i „pionir“ stomatološke radiologije u Srbiji, osnivač odontološake klinike Medicinskog fakulteta, njen prvi upravnik, u rangu vanrednog profesora univerziteta za predmet Bolesti usta i zuba i jedan od glavnih zagovornika osnivanja Stomatološkog fakulteta u Beogradu, osnovanog 1948, četiri godine posle njegove smrti (1944).[2]

Prema rečima Branislava Dimitrijevića, eminentnog srpskog profesora maksilofacijalne hirurgije, za srpsko zubno lekarstvo (Puljo) beše što i Gogolj za svu potonju rusku književnost.[3]

Život i karijera uredi

 
Zemunska gimnazija - severozapadna fasada; na desnoj strani je zgrada iz 1879, u kojoj je nastavu pohađao, i 1894. maturirao Atanasije Puljo

Atanasije Puljo rođen je 9. januara 1878. godine u Zemunu, tada u sastavu Austrougarske, kao najstariji sin u uglednoj cincarskoj porodici. Nakon završene gimnazije u Zemunu (1894). godine,[4] kao izuzetno vredan i inteligentan đak, otišao je u Grac na studije medicine, koje je završio u najkraćem mogućem roku, 1901. godine.

Nakon završetka studija medicine, Atanasije Puljo je otišao u Pariz na specijalizaciju zubnog lekarstva, koju je iz materijalnih razloga, morao prekinuti, da bi se zaposlio u Zemunu kao sekundarni lekar u Bolnici milosrdnih sestra i ubrzo postao primarijus, pa kotarski lekar. Ali zubno lekarstvo Atanasije Puljo nije zapostavio i nastavio je započetu specijalizaciju o svom trošku u Berlinu, Beču, Cirihu 1904.

Nakon što je u 26. godini starosti, stekao diplomu specijaliste zubnog lekarstva, Puljo se vratio u rodni Zemun i jedno vreme je obavljao opštu lekarsku praksu u državnoj službi, koju je 1911. napustio da bi otvorio sopstvenu ordinaciju u kojoj se u potpunosti posvetio privatnoj zubno-lekarskoj praksi.[5]

Za vreme života u Zemunu Atanasije Puljo bio je izuzetno aktivan, ne samo u oblasti struke, već i u društvenom životu grada, i postao jedan od osnivača Zemunskog srpskog sokolskog društva 1905. godine.

Po otpočinjanju Prvog balkanskog rata, kao veliki srpski rodoljub, 13. oktobra (po starom kalendaru) 1912. godine, Puljo je tajno prešao iz Zemuna u Beograd, u kome se stavio na raspolaganje srpskom Crvenom krstu. Po odluci načelnika saniteta Srpske vojske, kao dobrovoljac raspoređen je u tek osnovanu Petu rezervnu bolnicu, smeštenu u osnovnoj školi u blizini Saborne crkve, kojom je upravljao dr Subotić, mlađi.[6]

  •  
    Kuća u Deligradskoj 2 u Beogradu kojoj je Atanasije Puljo od 1932. obavljao privatnu zubno-lekarsku praksu i živeo sa porodicom.
  •  
    Ispred ove kuće, na trgu Slavija, 1. novembra 1944. poginu je Atanasije Puljo kada je na njega iznenada naleteo sovjetski vojni kamion.

Prvog septembra (po Julijanskom kalendaru) 1914, u prvoj godini Prvog svetskog rata, Atanasije Puljo se odlučio na rizičan korak. Iskoristivši privremeno oslobađanje Zemuna od strane Prve srpske Armije, ponovo je prešao u Srbiju. Rizičan korak, jer kao austro-mađarski državljanin koji prelazi na stranu neprijatelja Puljo je lako mogao biti proglašen za veleizdajnika i streljan, u slučaju zarobljavanja ili kapitulacije srpske vojske.

 
Zgrada hirurškog odeljenja Moravske stalne vojne bolnice u Nišu u kome je Atanasuja Puljo osnovao „Odeljenje za lečenje izlomljenih i povređenih vilica“ u Velikom ratu 1914. godine

Odmah po prelasku u Srbiju Ministarstvo vojno postavilo je Atanasuja Pulja za šefa „Odeljenja za lečenje izlomljenih i povređenih vilica“ u Moravskoj stalnoj vojnoj bolnici u Nišu.[7] U Nišu je 1914. godine Atanasije Puljo, koji je kao i ostala njegova braća proganjan od strane Austrougara, konačno raskinuo sa svojim cincarskim poreklom i počeo slaviti Svetog Nikolu. Kasnije je i njegov mlađi brat Đorđe uzeo istu slavu, tako da, kako primećuje jedan od istoričara, „od svega im je ostalo samo grčko prezime – Puljo“.

Godine 1932. Puljo je doneo odluku da svoj stručni rad u privatnoj zubno-lekarskoj praksi, koju je obavljao u Zemunu, nastavi u Beogradu. Nakon što je Upravni odbor Lekarske komore, na osnovu rešenja ministra narodnog zdravlja, 1932. pozitivno odgovorio na njegov zahtev i odobrio mu da svoju privatnu zubno-lekarsku praksu prenese iz Zemuna u Beograd, na adresu Deligradska broj 2, cela porodica Puljo preselila se i dalji život nastavila na ovoj adresi.[8] Danas je to mesto u Beogradu, na Slaviji, u kome se nalazi Mekdonalds restoran, obeleženo prigodnom spomen-pločom.

Godine 1936. Atanasije Puljo je nakon osnivanja Odontostomatološka klinika Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Ukazom Ministarstva prosvete u Beogradu, izabran i postavljen za prvog upravnika, u rangu vanrednog profesora univerziteta za predmet Bolesti usta i zuba, koji su slušali i polagali studenti pete godine medicine.[9][10]

Početkom Drugog svetskog rata u Jugoslaviji (29. aprila 1941. godine) Atanasije Puljo postavljen je za šefa Odeljenja za bolesti usta i zuba u Glavnoj vojnoj bolnici u Beogradu.

Posle brzog sloma Kraljevine Jugoslavije u aprilu 1941. godine, i okupaciji Beograda od strane Nemaca zatvoren je Univerzitet u Beogradu. Deo Stomatološke Poliklinike stavljen je na raspolaganje Vermahtu; a manji njen deo preseljen je u Kumodraž, selo kraj Beograda, a Puljo je unajveće razmišljao o odlasu u penziju.[11]

Krajem leta 1944. godine Puljo saznaje za pogibiju svog mlađeg sina Miodraga, u redovima vojske đenerala Dragoljuba Mihailovića, a krajem oktobra za pogibiju starijeg sina Slobodana, na Sremskom frontu. Psihički jako potresen zbog gubitka sinova, Atanasije Puljo okončao je svoj život pogibijom u saobraćajnom udesu 1. novembra 1944. u Beogradu, ispred svoje kuće, u Nemanjinoj, kada je na njega, na sasvim opustelom trgu Slavija, iznenada naleteo sovjetski vojni kamion.[12][13]

Delo uredi

Početkom 20. veka u Srbiju dolaze prvi školovani zubne lekari, doktori medicine sa završenom specijalizacijom iz bolesti usta i zuba. Najpoznatiji među njima su bili Miloš Popović, Milivoje Petrović, Ilija Ranimir, i jedan od najznačajnijih među njima za razvoj zubnog lekarstva u Srbiji, Atanasije Puljo, koga danas istoričari medicine smatraju pionirom srpske stomatologije.

Atanasije Puljo, iz Zemuna, tada u Austrougarskoj, dva puta došao je u Srbiju i kao dobrovoljac u ratovima koja je Srbija vodila dvadesetih godina 20. veka.

Prvi put oktobra meseca 1912. godine, nakon početka Prvog balkanskog rata (srpsko-turski rat) kada je parešao u Beograd u kome se dobrovoljno stavio na raspolaganje srpskom sanitetu. U Beogradu je Puljo veliki broj ranjenike sa prelomima vilica zbrinjavao na njemu specifičan i jedinstven način koji se ogledao u tome: što je istovremeno sa obradom mekih tkiva koje je vršio hirurg, zubni lekar reponirao polomljene vilične fragmente, i udlagama ih spajao i fiksirao preko preostalih zuba. Na ovu originalnu ideju, o udruženom radu hirurga i stomatologa, i stvaranju nove specijalnosti, hirurgije vilica i lica, Atanasije Puljo je došao prvi, četiri godine pre zvaničnog osnivanja i početka rada maksilofacijalne hirurgije, koja se kao nova hirurška disciplina pojavila tek krajem Prvog svetskog rata. Zato s pravom Srpska stomatologija smatra Atanasija Pulja pionirom na polju maksilofacijalne hirurgije.

Drugi put u leto i ranu jesen 1914. godine, kada je Prvi svetski rat doneo „reku“ ranjenika koji su preplavili frontovske i rezervne bolnice širom Evrope. Među kojima su, zbog upotrebe savremenih ubojnih sredstav, najpotresnije delovali ranjenici pogođeni u lice-glavu.

Odmah po prelasku u Srbiju Ministarstvo vojno postavilo je Atanasija Pulja za šefa „Odeljenja za lečenje izlomljenih i povređenih vilica“ u Moravskoj stalnoj vojnoj bolnici u Nišu, u kome je prvi put uspostavio maksilofacijalnu hirurgiju i rendgensko snimanje zuba i vilica u Srbiji, čime je Srbija makar za pedalj isprednjačila u poređenju sa Saveznicima i Centralnim sila.[15]

Ratna iskustva Atanasija Pulja[16]

Dr Puljo se oštro suprotstavio doktrini japanskih lekara iz rusko-japanskog rata 1905. koja je glasila: prvo sačekati da rane mekog tkiva zarastu, pa se tek onda baviti kostolomima. On je dokazao obrnuto: da tek nameštanje prelomljenih kostiju omogućava korektnu obradu mekog tkiva.

Ovo načelo obrade „od unutra ka spolja”, koje je Puljo inicirao 1912., biće kasnije pripisano kao kapitalno otkriće američkom zubaru, „najvećem hirurgu plastičaru sveta”, „čudotvorcu Zapadnog fronta”, dr Varazmandu Ovanesu Kazanjianu, koji će tek u proleće 1915. početi da se bavi povredama lica i vilica.

U svetu su tih godina Formirani posebni timovi za obradu maksilofacijalnih povreda, sastavljeni od hirurga i stomatologa. Takve timove imali su tokom Prvog svetskog rata, od 1915. sve zaraćene strane.

Na primer, američki ekspedicioni korpus u Evropi tokom 1917. imao je 74 tima sa po dva hirurga i stomatologa u ustanovama za maksilofacijalnu hirurgiju.[17]

Puljo je u Nišu, ratnoj prestonici Srbije na početku Prvog svetskog rata, osim zbrinjavanja povreda lica i vilica, praktikovao i stomatologiju, o čemu dr Milan Petrović piše:

Posle prelaska Moravske stalne vojne bolnice preko Albanije i Crne Gore, Atanasiju Pulji nije omogućen nastavak dotadašnjeg uspešnog specijalističkog rada, te on napušta vojsku i odlazi u Francusku.[19][20] U Francusku Puljo je otišao sa željom da godinu dana provede na usavršavanju hirurških postupaka autoplastike i transplantacije kosti i hrskavice. Usavršavao se na hirurškom odeljenju bolnice Sen Luj i Šaptal u Parizu i američkoj bolnici u Nejiju kraj Pariza. U Francuskoj 1917. Atanasije Puljo otvara privatnu ordinaciju u Nici, i na brojnim stručnim skupovima objavljuje svoja istraživanja, zbog čega Francuzi žele da ga, zbog izuzetne stručnosti, zadrže na fakultetu u Nici, gde mu je tih godina rođen stariji sin. Međutim, Atanasije Puljo, kao veliki patriota doneo je odluku da se septembra 1919. godine s porodicom vrati u otadžbinu „da pomogne svom napaćenom narodu“.

U toku avgusta meseca 1923. godine na osnovu odluke Ministarstva narodnog zdravlja Kraljevine Jugoslavije Puljo je osnovao zubno odeljenje Opšte državne bolnice u Beogradu. Kako se na raspisani konkurs za šefa zubnog odeljenja na Opštoj Državnoj Bolnici u Beogradu, Puljo javio kao jedini kandidat, postavljen je na tu dužnost 10. novembra iste godine. Značajno je istaći da je na ovom odeljenju Atanasije Puljo omao izvestan broj bolesničkih kreveta za zbrinjavanje teških maksilofacijalnih bolesnika i primio 1925. godine prve doktore medicine koji su mogli da specijaliziraju bolesti usta i zuba u Kraljevini Jugoslaviji. Do tada svi su ovu specijalizaciju srpski lekari završavali u inostranstvu, najčešće u Gracu, Beču, Parizu i Berlinu.

Odontostomatološku kliniku Medicinskog fakulteta u Beogradu Atanasije Puljo osnovao je 1936. godine, kao njen prvi upravnik, koji je to bio sve do početka Drugog svetskog rata. Te godine izabran je za profesora na predmetu Bolesti usta i zuba, koji su slušali i polagali studenti pete godine medicine. Na njoj su lekari opšte medicine obavljali specijalistički staž, polagali specijalistički ispit i sticali zvanje specijaliste za bolesti usta i zuba. Kadrovi školovani u ovoj ustanovi, zahvaljujući Aleksandru Pulji, dvadesetak godina kasnije postali su nastavni kadar Stomatološkog fakulteta u Beogradu, koji je osnovan školske 1948/1949. godine.[21]

Priznanja uredi

  • Spomen ploča na kući Atanasija Pulje u Beogradu, danas Mekdonaldsovom restoranu na Slaviji, u kojoj je od 1923. do smrti 1944. radio i živeo sa porodicom. Ploča je otkrivena 26. oktobra 2001. godine.[a]
  • Jedna od ulica u Zemunu, u naselju Novi Grad, u kome je Atanasije Puljo rođen i započeo stomatološku praksu, nosi ime Atanasija Pulja od 2004. godine.
 
Ulica u Zemunu koja nosi ime Atanasija Pulje
 
Spomen ploča na kući Atanasija Pulje u Beogradu

Bibliografija uredi

  • Prelomi vilica u našim ratovima za oslobođenje od 1912-­1915. godine. Srp Arh Celok Lek. 1922; 24(4­5):157­68
  • Kostolomi vilice u srpsko­turskom i srpsko­bugarskom ratu. Srp Arh Celok Lek. 1914; 20(3):95­114.
  • Anodontia. Srp Arh Celok Lek. 1939; 41(10­11):442­7.
  • Organizacija zubno­lekarske pomoći u ratu. Srp Arh Celok Lek. 1939; 41(12):542­5.
  • Glavni osnovi lečenja preloma vilica. Srp Arh Celok Lek. 1940; 42(10):485­512.
  • Le traitement des fractures des maxillaires en Serbie (1914-­1915). L’odontologie. (1916):259­67.
  • La maxillotomie. L’odontologie. 1917; 12:459­66.
  • Vingt­trois cas de maxillotomie curettage alveolo­radiculaire. L’odontologie. 1919; 9:379­85.
  • Le courant electrique dans la bouche. L’odontologie. 1919; 3:99­103.
  • Nega zuba. Zemun: Izdavačka knjižara „Dimitrije Puljo”; 1923.
  • Maligni tumori u ustima. In: Šahović K, editor. O raku. I sveska. Beograd: Jugoslovensko društvo za izučavanje i suzbijanje raka; (1932):45­56.

Napomene uredi

  1. ^ Postoji, gotovo neobjašnjivo poklapanje datuma, što se ovom prilikom pominje uzgred. 26. oktobra 1912., po novom kalendaru, dr Atanasije Puljo, prešao je u Beograd „da pomogne braći“, a 26. oktobra 1914. oglašena je zločinačka naredba o progonu Srba iz Zemuna,[22] 26. oktobra 2001. godine Pulji je postavljena spomen ploča!

Izvori uredi

  1. ^ Puljo A. Prelomi vilica u našim ratovima za oslobođenje od 1912-­1915. godine. Srp Arh Celok Lek. 1922; 24(4­5):157­68
  2. ^ a b v Jovananović S, Milovanović S, Zagradjanin D, Milovanović N, Puzović D. Dr. Atanasije Puljo: pioneer of Serbian dentistry. Srp Arh Celok Lek. 2012 May-Jun;140(5–6):390-4.
  3. ^ Dimitrijević B. „Balkanska metoda”, radio drama. II program Radio Beograda, 26. 10. 1997.
  4. ^ Spomenica Zemunske gimnazije 1858-2008. Zemun: Zemunska gimnazija; 2008.
  5. ^ Svetlana Jovanović, Srđan Milovanović, Danica Zagrađanin, Nebojša Milovanović, Dragana Puzović, Dr Atanasije Puljo – pionir srpske stomatologije, u Istorija medicine, Srpskog arhiva za celokupno lekarstvo. (2012);140(5­6):390­394 UDC: 616.314:614.23(091)(497.11)
  6. ^ Maksimović P, Zagradjanin D. The Contribution of Atanasije Puljo to the World Medical Science during the Balkan Wars (1912­-1913). 73rd FDI Meeting of the Working Group on Hystory of Dentistry, Belgrade, 1982.
  7. ^ Prelomi vilica u našim ratovima za oslobođenje od 1912–1915. godine, Srpski Arhiv, 1 922, br. 4, 5, 6 i 7.
  8. ^ Dosije 392, Lekarska komora, Istorijski arhiv Beograda
  9. ^ Gavrilović V. Istorija stomatologije. Beograd – Zagreb: Medicinska knjiga; 1986.
  10. ^ Maksimović J. Doprinos lekara iz Vojvodine u uspostavljanju zdravstvene službe u Srbiji i osnivanju i radu Srpskog lekarskog društva. Med Pregl. 2008; 61(3­4):191­203.
  11. ^ Gavrilović V. i saradnici. 25 godina Stomatološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Beograd. BIGZ; 1973.
  12. ^ Savićević, M., ur. (2003) Profesori Medicinskog fakulteta u Beogradu - od osnivanja do pedesetih godina XX veka. Beograd: Medicinski fakultet
  13. ^ Stanojević, V. (1972) Likovi i dela istaknutih lekara od osnivanja Srpskog lekarskog društva do danas. u: Đurić D.S. (ur.) Spomenica Srpskog lekarskog društva 1872-1972, Beograd: Srpsko lekarsko društvo. str. 159–234
  14. ^ Barbi A.: Sa srpskom vojskom, Dečje novine, Gornji Milanovac, 1986.; 145–147.
  15. ^ Sreten Milenković, Milorad Dimić, 125 godina Vojne bolnice u Nišu, Monografija, Niš:Vojna bolnica;Zrenjanin Jugoremedija; Bečej:Proleter, 2004(Bečej Proleter).116 str. ISBN 978-86-84819-01-9.
  16. ^ Jovanović S, Milovanović S, Zagrađanin D, Milovanović N, Puzović D. Dr Atanasije Puljo - pionir srpske stomatologije. Srpski arhiv za celokupno lekarstvo. 2012; 140(5–6):390-394.[1]
  17. ^ Maksimović P, Zagradjanin D. The Contribution of Atanasije Puljo to the World Medical Science during the Balkan Wars (1912­-1913). 73rd FDI Meeting of the Working Group on Hystory of Dentistry, Belgrade, 1982
  18. ^ а б Димић Љ.: Културна политика Краљевине Југославије, Стубови културе; 1996, књ. I; 71
  19. ^ Dimitrijević B. Atanasije Puljo, “Danica 2003.“ (166–76).
  20. ^ Dimitrijević B. Atanasije Puljo – osnivač stomatologije u Srbiji, “Bratstvo” 1991-2000 (Društva „Sveti Sava“), Beograd, br. III-IV, 59-74.
  21. ^ (1998) Stomatološki fakultet Univerziteta u Beogradu - pet decenija postojanja 1948-1998. Beograd: Stomatološki fakultet
  22. ^ Плакат о прогону Срба из Земуна из 1914.

Спољашње везе uredi

  Медији везани за чланак Атанасије Пуљо на Викимедијиној остави

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Атанасије_Пуљо&oldid=27679325”