Breme (naselje)
Breme[1] (mađ. Beremend) je selo u Mađarskoj, u južnom delu države. Selo upravo pripada Šikloškom srezu Baranjske županije, sa sedištem u Pečuju.
| Breme mađ. Beremend | |
|---|---|
 Ulazak u Breme | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Mađarska |
| Region | Južna prekodunavska regija |
| Županija | Baranja |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 2.509 |
| — gustina | 51,99 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 47′ 05″ S; 18° 26′ 07″ I / 45.78481° S; 18.43519° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 48,26 km2 |
  Breme Breme na karti Mađarske | |
| Poštanski broj | 7827 |
| Pozivni broj | 72 |
| Veb-sajt | |
| www.beremend.hu | |
Breme je jedno od 20-ak naselja u današnjoj Mađarskoj u kojoj i danas postoji živa srpska zajednica.
Prirodne odlike
urediNaselje Breme se nalazi u južnoj Mađarskoj, u istorijskoj oblasti Baranja. Granica sa Hrvatskom se nalazi neposredno južno od sela. Najbliži veći grad je Šikloš.
Selo je smešteno u zapadnoj Baranji i relativno je blizu Drave. Položaj naselja u ravnici, na približno 90 metara nadmorske visine.
Stanovništvo
urediPrema podacima iz 2013. godine Breme je imalo 2.509 stanovnika. Poslednjih godina broj stanovnika opada.[2]
Pretežno stanovništvo u naselju čine Mađari rimokatoličke veroispovesti, a značajnije manjine su Nemci i Cigani.
| Breme[3] | |
|---|---|
| Jezik | Vera |
ukupno: 2.575 Rimokatol. 1.697 (65,90%) Pravoslavci 509 (19,76%) Kalvinisti 255 (9,90%) Jevreji 66 (2,56%) Luterani 34 (1,32%) ostali 14 (0,54%)
| |
Napomena: U rubrici ostalih jezika najveći broj osoba iskazao je šokački, a manji deo romski jezik.
Srbi u Bremenu
urediOvaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. Problem: Potrebno je srediti nabacan sadržaj, tako da bude pisan enciklopedijskim stilom; odeljak sadrži mnogo nerelevantnih informacija; treba ispraviti reference. (decembar 2019) |
Srbi u selu su danas malobrojni, ali i dalje prisutni.
U Bremenu je prvobitna srpska pravoslavna crkva brvnara podignuta neposredno posle seobe. Sadašnji pravoslavni hram posvećen prazniku Vaznesenju Hristovom, građen 1755. godine, je obnovljen u 19. veku.[4]
Bilo je 1731. godine u mestu „Bremja” 34 pravosavna srpska doma. Sveštenik mesni pop Simeon je o uskršnjem postu 1735. godine pričestio ukupno 128 pravoslavnih žitelja. Tada se pominju prezimena domaćina bremenskih: Pairić, Radojčin, Dragosavljev, Novakov, kuzmanov, Stanisavljev, Talijanov, Tankosavin, Gačin, Ilbadić, Stole, Marin, Radanović, Vuičić, Vukobrat, Todorović, Savardinov, Ibavić, Kučnaš, Bošnjak, Živkov, Živković i Ilić. Broj stanovnika je 1796. godine iznosio 444, a vek kasnije 1890. godine ima ih 409 pravoslavnih duša.[5] Godine 1885. Breme je sa parohijskom filijalom Iločac u sastavu Mohačkog izbornog sreza za crkveno-narodni sabor. U Bremenu je popisano 424 duše, a u Iločcu još 227.[6]
Godine 1826. zapisan je kao mesni pravoslavni paroh, pop Stojan Jakovljac.[7] Jerej Milan Kostović je paroh u Bremenu 1892-1902. godine.
U selu i danas stoji srpska pravoslavna crkva, posvećena prazniku Vaznesenju Gospodnjem.[8] Mesno pravoslavno parohijsko zvanje je osnovano 1752. godine. Matrikule kršteih i umrlih beleže se od 1754. godine, a venčanih od 1760. godine. Hram je podignut 1755. godine, a templo je oslikao Sabljicki iz Beča 1897. godine. Bio je u dobrom stanju početkom 20. veka.[9]
U selu je rođen Adam Dragosavljević, poznati poslenik Srba u Ugarskoj. Skupili su Srbi iz Bremena 1886. godine 20 f. 30 novčića za „srpske ranjenike”. Prilog su predali „Dobrotvornoj zadruzi Srpkinja Novosadkinja”.[10]
Opština bremenska je 1745. godine izdvajala godišnje po 15 f. za izdržavanje srpske škole.[11] Andrej Adamović je srpski učitelj 1808. godine. Oko 1810. godine došao je u Bremen iz Donje Nane, učitelj Ignjat Romić. Učitelj Sava Milić je 1816. godine kupio jednu korisnu knjigu za njegov posao.[12] Knjigu o pčelama kupio je 1860. godine mesni učitelj Jovan Milić, u društvu sa pop Savom Gojkovićem. Bio je i 1868. godine učitelj u mestu pomenuti Jovan Milić. Školski referent Popović je februara 1884. godine svratio u osnovnu školu u Bremenu. Našao je u njoj učitelja Jovana Despotovića da radi sa 40 učenika.[13] Škola u mestu 1896. godine nije po propisu bila uređena. Po otvorenom stečaju za upražnjeno mesto učitelja u mesnoj školi vidi se da je ponuđena osnovna plata iznosila 115 f. godišnje sa drugim primanjima.[14] Bio je 1899. godine u Bremenu privremeni učitelj Petar Parabak. Osnovna škola je srpska narodna sa jednim zdanjem sazidanim 1887. godine. Učitelj je Đorđe Petrović. Školski uptavitelj je paroh a staratelj Živko Drenovac. Školu pohađa na redovnoj nastavi 41 dete, a u nedeljnu školu ide 15 đaka starijeg uzrasta.[9] U Bremenskoj osnovnoj školi radi 1907. godine učitelj Jovan Kockar.
Godine 1905. Bremen je mala opština u Šikloškom srezu. Tu živi 2128 stanovnika u 354 doma. Nemci i Mađari dominiraju. Srba je malo; ima 352 pravoslavne duše (ili 16%) sa 83 kuće. Od srpskih javnih zdanja tu je pravoslavna crkva i narodna škola. u naselju se nalazi poštanski ured. Početkom 20. veka u mestu je srpska crkvena opština, skupština je redovna pod predsedništvom Živka Petrovića. Postoji srpsko pravoslavno groblje, a crkveno-opštinski posed je od 47 kj. zemlje. Pravoslavna parohija je šeste platežne klase, tu pripada i parohijska filijala Racboja (Srpska Boja). U filijali Racboji bilo je 216 pravoslavnih duša, od kojih su Srbi - 100. PTT komunikacije su u obližnjoj Mađarboji, a samo mesto pripada političkoj opštini Bremenu. Ima crkvena opština u Bremenu parohijski dom i parohijsku sesiju sa 38 kj. zemlje. Paroh je 1905. godine pop Milan Kostović, rodom iz Borjada.[9]
Postojala je u mestu 1905. Srpska zemljoradnička zadruga sa kapitalom 4.712 k. Vodili su je: predsednik Đoka Radanović i poslovođa Stojan Đelanović.[15] Srbi su u naselju prisutni još od srednjeg veka, ali je njihov broj posebno narastao posle Velike seobe.
Posle Prvog svetskog rata i podele Baranje na dva dela — danas mađarski (severni, veći) i jugoslovenski (južni, manji), Breme se našlo u sasvim drugačijem, nepovoljnijem položaju. Nova granica između Republike Mađarske i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, našla se uz samo naselje. U sledećim godinama ogromna većina Srba (blizu 400 duša) se iselila u srpske delove novoosnovane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.[16]
Početkom 21. veka u Bremenu je opstala srpska Vaznesenjska crkva u centru naselja. Na njenoj spoljašnoj fasada su tri uzidana spomenika, sa epitafima, porodica sa cincarskim poreklom: Popović, Đurković i Georgijević. Srpska grobljanska parcela je u okviru katoličkog groblja. Na mestu starog srpskog groblja posle sanacije osamdeseteih godina 20. veka, napravljen je mali park sa bistom Adama Dragosavljevića. Samo tri stara spomenika (porodica Vučić i Petrović) su preneta na katoličko groblje, za ostale se ne zna. U grobljanskoj pomenutoj parceli je sad sedam spomenika, a tu su sahranjeni porodice Vučić, Petrović, Vemenac i Marić.[17]
Reference
uredi- ^ Optiranje i iseljavanje Srba u Mađarskoj 1920-1931. - Poreklo
- ^ Baranya (Hungary): County, Towns and Villages - Population Statistics in Maps and Charts
- ^ „Jezički i verski sastav stanovništva Kraljevine Ugarske po naseljima, Popis 1910. godine”. Arhivirano iz originala 13. 01. 2018. g. Pristupljeno 13. 03. 2019.
- ^ Nin”, specijalni dodatak, Dinko Davidov, Beograd 1990. godine
- ^ „Srpski sion”, Karlovci 1895. godine
- ^ „Zastava”, Novi Sad 1885. godine
- ^ „Serbski letopisi”, Budim 1826. godine
- ^ Magyarországi ortodox templomok | Szakrális építészet
- ^ a b v Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ „Zastava”, Novi Sad 1886. godine
- ^ „Prosvetni glasnik”, Beograd 1886. godine
- ^ Jovan Berić: „Pedagogija i metodika za učitelja”, Budim 1816. godine
- ^ „Školski list”, Sombor 1884. godine
- ^ „Srpski sion”, Karlovci 1898. godine
- ^ Mata Kosovac: Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine!, Karlovci 1910. godine
- ^ Optiranje i iseljavanje Srba u Mađarskoj 1920-1931. - Poreklo
- ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta
