Vojna istorija Italije u Drugom svetskom ratu
| Italija u Drugom svetskom ratu | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Drugog svetskog rata | |||||||||||
 Italijanska tanketa L3/33, jedan od najslabijih tenkova korišćenih u Drugom svetskom ratu, činila je osnovu italijanskih oklopnih jedinica. | |||||||||||
| |||||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||||
 Kraljevina Italija |
Antihitlerovska koalicija (do 1943) Treći rajh (posle 1943) | ||||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||||
|
Benito Musolini Pjetro Badoljo |
 Vinston Čerčil Josif Staljin Frenklin Ruzvelt | ||||||||||
| Jačina | |||||||||||
|
1.634.950 ljudi 2.950 aviona 270 ratnih brodova[1][a] | snage višestruko veće od italijanskih | ||||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||||
|
1.173.000 poginulih (330.000 vojnika)[2] | znatni | ||||||||||
Italijanski imperijalizam (1919—1939) uredi
Neposredno posle okončanja Prvog svetskog rata, Italija je preživljavala ozbiljnu ekonomsku i političku krizu. Italijanska buržoazija i veliki zemljoposednici, u želji da izbegnu revoluciju, pomagali su fašistički pokret čiji su prvi borbeni odredi formirani već 1919. Fašisti, pod vođstvom Benita Musolinija, izvršili su u oktobru 1922. državni udar (pohod na Rim) i preuzeli vlast u zemlji. Odmah potom zabranjene su radničke organizacije i Komunistička partija Italije. Sva vlast u zemlji prešla je u ruke fašista, koji su zaveli diktaturu.[1]
Diplomatski uspesi uredi
Spoljna politika Italije, nezadovoljne versajskim mirovnim sistemom (obećanja data Italiji Londonskim sporazumom iz 1915. ispunjena su samo delimično) koji joj je dodelio drugorazrednu ulogu (iza Velike Britanije i Francuske), između dve rata bila je izrazito imperijalistička. Musolini je pred spoljnu politiku postavio zadatak obnove Rimske Imperije. Neposredni ciljevi bili su:
- borba za prevlast u Sredozemnom moru;
- obezbeđenje dominantne uloge na Balkanu;
- sticanje prava na nove kolonije (zbog pustinjskog karaktera poseda u Africi i prenaseljenosti i odsustva sirovina u metropoli).[1]
Fašistička spoljna politika bila je naročito usmerena prema Balkanu (Jugoslavija, Albanija i Grčka), francuskim posedima u Africi (Tunis) i delovima francuske metropole (Korzika, Savoja, Nica). Do učvršćenja Hitlerove vlasti u Nemačkoj, fašistička Italija je pretežno podržavala Veliku Britaniju, koja je zauzvrat povremeno podržavala Italiju tamo gde njeni vlastiti interesi nisu bili bitnije ugroženi; to je činila i Francuska u težnji da bar delimično zadovolji italijanske zahteve na račun drugih država. U takvim uslovima Italija je uspela da ostvari deo svog imperijalističkog programa diplomatskim putem: 1919. okupirala je Rijeku (anektirana 1924), avgusta 1921. anektirala je albansko ostrvo Sezan, Lozanskim ugovorom (21. juna 1923) dobila je Dodekaneze, avgusta 1923. okupirala je Krf (povukla se nakon britanskog ultimatuma). Tiranskim paktom (27. novembra 1926) Italija je dobila pravo da razmesti trupe u Albaniji, a sporazumom o regulisanju ineresnih sfera u Africi (7. januara 1935) Francuska joj je ustupila Tibesti u Sahari i Dumejru u Somaliji.[1]
Okupacija Etiopije i Albanije uredi
Godine 1935, fašistička Italija je izvršila agresiju na Etiopiju, a 1936-1939. neposredno je intervenisala na strani Franka u španskom građanskom ratu. Ohrabrena britanskim i francuskim priznanjem aneksije Etiopije 1938, fašistička Italija je 7. aprila izvršila iznenadni napad na Albaniju. Pošto su italijanski instruktori u jedinicama i ustanovama albanske armije paralisali otpor Albanaca, okupacija je završena do 13. aprila; tri dana kasnije italijanski kralj proglašen je za kralja Albanije.[1]
Sile Osovine uredi
Od juna 1934. kada su se u Veneciji prvi put sastali Hitler i Musolini, započelo je povezivanje fašističke Italije sa nacističkom Nemačkom. Protokolom od 25. oktobra 1936. obrazovana je osovina Rim-Berlin. Sledeće godine Italija je 6. februara pristupila Antikominterna paktu i, po ugledu na Nemačku i Japan, istupila 11. decembra 1937. iz Društva naroda, koje je Musolini proglasio glavnim nacionalnim neprijateljem Italije. Pakt o savezu potpisan je sa Nemačkom 22. maja 1939. (tzv. Čelični pakt), a Trojni pakt sa Nemačkom i Japanom 27. septembra 1940.[1]
Oružane snage uredi
Uporedo sa diplomatskim i političkim pripremama za rat, tekle su i vojne pripreme. Od 325.800 ljudi 1927. italijanske oružane snage porasle su 1935. na 621.600. U isto vreme ubrzano je izgrađivana moderna ratna flota i RV koje je sa 1.860 aviona, sredinom 1934, predstavljalo jednu od najjačih vazdušnih flota u Evropi.[1] U toku agresije na Etiopiju (1935—36) i intervencije u Španiji (1936—39) oružane snage rasle su iz godine u godinu. Na dan stupanja Italije u Drugi svetski rat (10. juna 1940) KoV imala je 1.634.950 ljudi, a ratno vazduhoplovstvo imalo je 2.950 aviona (oko 2.000 prve borbene linije). Ratna mornarica je zauzimala treće mesto u Evropi: imala je oko 270 ratnih brodova (6 bojnih brodova, 19 krstarica, 61 razarač i 115 podmornica). Oružane snage sastojale su se od nacionalnih i kolonijalnih trupa. Na čelu Vrhovne komande sva tri vida oružanih snaga od početka 1940. bio je Musolini. [3]
Kopnena vojska uredi
Neposredno pred rat KoV je imala 72 divizije (45 pešadijskih, 5 alpskih, 12 auto-transportnih, 3 oklopne, 3 brze, 2 motorizovane i 2 libijske). Ove snage bile su podeljene u tri grupe armija (9 armija sa 24 korpusa).[3]
- pešadijske divizije (12.979 ljudi) imale su 2 pešadijska puka (od po 3 bataljona), 1 artiljerijski puk (3 diviziona sa 12 haubica 100 mm, 24 topa 75 mm i 8 PV topova 20 mm), 1 minobacački bataljon (sa 126 lakih (45 mm) i 30 srednjih (81 mm) minobacača) i 1 legion fašističke milicije (od 2 bataljona).[3]
- alpske divizije (14.786 ljudi): 2 planinska puka (po 3 bataljona) i jedan artiljerijski puk (od 2 haubička diviziona-24 haubice 75 mm, 54 laka i 24 srednja minobacača).[3]
- brze divizije (7.300 ljudi): 2 konjička puka, jedan bersaljerski puk (1 bataljon motociklista i dva bataljona motorizovane pešadije), 1 artiljerijski puk (24 topa 75 mm, 8 PT topova 47 mm i 16 PV topova 20 mm) i 1 bataljon lakih tenkova (61 laki tenk, 418 automobila, 539 motocikala, 2.500 bicikala).[3]
- motorizovane divizije (10. 500 ljudi): dva pešadijska puka (po 2 bataljona), 1 bersaljerski puk i 1 artiljerijski puk (3 diviziona) sa mehaničkom vučom (1.170 motocikala, 531 automobil i 48 traktora).[3]
- oklopne divizije (7.439 ljudi): 1 oklopni puk (4 bataljona), 1 bersaljerski puk i 1 artiljerijski puk (2 diviziona) sa mehaničkom vučom (184 većinom laka tenka, 581 automobil i 48 traktora).[3]
- auto-transportne divizije (10.400 ljudi) bile su slične pešadijskim, ali im je artiljerija imala motorizovanu vuču.
- libijske divizije (7.224 vojnika): 2 pešadijska puka i dva artiljerijska diviziona.[3]
- fašistička milicija (ital. Milizia volontaria per la sicurezza nazionale) bila je sastavljena od dobrovoljaca fašista, tzv. crnih košulja (ital. camicie nere), organizovanih u 120 legiona.[3]
Ojačana su i modernizovana utvrđenja na granici sa Francuskom i Jugoslavijom. Zadarski mostobran, dug 10 km, imao je 22 baterije u kupolama, 31 kazamat u steni, 39 betonskih bunkera sa čeličnim kupolama, 4 podzemna skloništa i 23 utvrđene karaule.[3]
Strategija i taktika uredi
Pod uticajem nemačke doktrine (Munjeviti rat) i teorije generala Dueta, italijanski Generalštab prihvatio je ofanzivu na bazi oklopnih, mehanizovanih i vazduhoplovnih snaga, kao osnovni vid borbe. Ali, ta doktrina nije imala materijalne osnove ni u vazduhoplovstvu, koje je posle forsiranog naoružavanja evropskih sila relativno zaostalo, ni u oklopnim i mehanizovanim jedinicama koje uopšte nisu imale teških tenkova, dok je srednjih tenkova bilo malo, a nedostajala su i transportna motorna vozila. Uopšte, doktrina munjevitog rata bila je u oštrom neskladu sa ekonomskim mogućnostima zemlje (nedostatak strategijskih sirovina), opremljenošću armije i moralom trupa i nacije uopšte, koju fašizam većinom nije uspeo da oduševi i pripremi za ozbiljniji ratni napor u službi Musolinijevih ciljeva. To se potvrdilo ubrzo po stupanju fašističke Italije u Drugi svetski rat.[3]
Ratne operacije uredi
Čim je hitlerovska Nemačka počela Drugi svetski rat napadom na Poljsku, Veliko fašističko veće objavilo je da Italija zauzima stav nezaraćene, ali ne i neutralne sile. U stvari, Musolini je nameravao da stupi u rat tek kada pobeda Osovine postane očigledna. Pošto su krajem maja i početkom juna 1940. Britanci potisnuti sa kontinenta (Bitka kod Denkerka), a ostaci francuske armije potučeni na Somi i Eni, Italija je 10. juna 1940. objavila rat već pobeđenoj Francuskoj, kao i Velikoj Britaniji.[3]
Na dan stupanja Italije u rat, njene oružane snage bile su raspoređene:
- u metropoli 7 armija i 2 korpusa;
- u Albaniji 1 korpus;
- na ostrvima u Egejskom moru 1 divizija;
- u severnoj Africi (Libija) 2 armije;
- u istočnoj Africi (Eritreja) 2 divizije, 29 kolonijalnih brigada i 17 samostalnih bataljona.[3]
Napad na Francusku uredi
Prema Francuskoj bile su orijentisane 4 armije jačine oko 35 divizija, ali one nisu zabeležile gotovo nikakav uspeh. Uprkos tome Italija je zahtevala da joj se prepusti okupacija Francuske istočno od Rone, ustupe Korzika, Alžir, Tunis i Francuska Somalija, izruči francuska flota i pomorske baze Oran i Kazablanka. Ali, ugovorom o primirju sa Francuskom od 24. juna 1940. morala se zadovoljiti sa nekoliko opština u Alpima i pograničnim mestom Mentonom, a u Francuskoj Somaliji lukom Džibuti.[3]
Rat na Balkanu uredi
U želji za dominacijom na Balkanu, Italija je 28. oktobra 1940. napala Grčku, ali su njene snage, iako jače, trpele poraze sve do intervencije Nemaca u aprilu 1941. (Operacija Marita). Zajedno sa Nemačkom Italija je 6. aprila 1941. napala Jugoslaviju sa 2. armijom iz Istre, snagama 9. armije iz Albanije i jednim združenim odredom iz zadarskog mostobrana (Aprilski rat). Italijanske trupe su okupirale veliki deo Jugoslavije, i u zauzetim područjima sve do kapitulacije Italije (septembra 1943) sprovodile teror kaznenim ekspedicijama, streljanjima i deportacijama rodoljuba. Za borbu protiv NOVJ Italijani su morali da stalno drže na teritoriji Jugoslavije čitavu 2. armiju i 1-2 korpusa 9. armije. Tim italijanskim snagama NOVJ je nanosila teške gubitke.[3]
Rat u Africi uredi
Na afričkom ratištu italijanske snage nizale su, takođe, poraz za porazom. Akcijom brojno slabijih britanskih snaga od 18. januara do 27. novembra 1941. Italijani su izbačeni iz istočne Afrike (Etiopija). U severnoj Africi, uprkos angažovanju nemačkih snaga pod Ervinom Romelom, Italijani su posle bitke kod El Alamejna krajem 1942. izgubili Kirenajku i Libiju, da bi posle poraza snaga Osovine u Tunisu (maja 1943) konačno bili izbačeni iz severne Afrike.[3]
Mediteran uredi
U međuvremenu teške poraze od Britanaca pretrpela je i italijanska flota, naročito u sidrištu Taranto (novembra 1940) i u bici kod Matapana (marta 1941).[3]
Istočni front uredi
Početkom 1942. upućena na Istočni front italijanska 8. armija (10 divizija), koja je pretrpela teške gubitke u bici za Staljingrad, a uništena je na Donu krajem godine.[3]
Kapitulacija uredi
Pod uticajem poraza na svim frontovima i nezadovoljstva masa ratom i fašističkim režimom, ubrzo posle savezničkog iskrcavanja na Siciliju (10. jula 1943) došlo je do sloma fažizma i ispadanja Italije iz rata. Odlukom Velikog fašističkog veća od 24/25. jula 1943. komanda nad oružanim snagama predata je kralju i ponovo je uspostavljena ustavna monarhija, a Musolini je uhapšen i interniran. Nova vlada maršala Pjetra Badolja, predstavnika monarhista, potpisala je 3. septembra sporazum o primirju i kapitulaciju, koja je stupila na snagu 8. septembra 1943.[3]
Napomene uredi
- ^ Ratna mornarica: 6 bojnih brodova, 19 krstarica, 61 razarač i 115 podmornica[1]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (tom 3). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 698.
- ^ Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (tom 3). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 700.
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (tom 3). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 699.
Literatura uredi
- Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija (tom 3). Beograd: Vojnoizdavački zavod.
