Википедија

Karolinško carstvo

Karolinško carstvo (franc. Empire carolingien, nem. Karolingisches Reich, ital. Impero carolingio) je naziv za franačku državu u periodu od 800. do 888. godine tj. od krunisanja Karla Velikog za cara do smrti Karla Debelog. Karlo Veliki je 800. godine postao prvi zapadnoevropski car posle pada Zapadnog rimskog carstva. Time je otpočelo postojanje Svetog rimskog carstva. Godine 843. carstvo je podeljeno između trojice sinova Ludviga Pobožnog, Karlovog sina i naslednika. Jedinstvo je nakratko obnovljeno 884. godine na čelu sa Karlom Debelim. Nakon njegove smrti je obnovljen rascep između istočnog i zapadnog dela carstva.

Karolinško carstvo 843. godine nakon podele u Verdenu.

Teritorija Karolinškog carstva oko 800. godine obuhvatala je 1.112.000 km², a na njoj je živelo između 10 i 20 miliona ljudi[1].

Ratovi Karla Velikog uredi

 
Karlova pobeda nad Vidukindom, vođom Sasa

Nakon smrti Pipina Malog, vlast u Franačkoj preuzimaju dvojica njegovih sinova - Karlo i Karloman[2]. Karloman je pod nepoznatim okolnostima umro 771. godine, a Karlo je, bez obzira na nasledno pravo Karlomanovih sinova, preuzeo vlast nad celokupnom državom[3][4]. Intervenišući u korist pape Hadrijana, Karlo je u periodu od 772. do 774. godine osvojio državu Langobarda proglasivši se langobardskim kraljem[5]. Istovremeno je proširio uticaj Franačke i na Italiju formirajući mreže franačkih vojnih poseda i postavljajući grofove u severnoj Italiji[6]. Godine 780. proglasio je Kraljevinu Italiju koja je obuhvatala područje Apeninskog poluostrva sem Napulja, Kalabrije, istočnog dela Apulije, Sicilije i Beneventa[7]. Sedam godina kasnije Benevent se nalazi u sastavu Italijanske kraljevine[8].

U periodu od 772. do 804. godine Karlo je ratovao sa Sasima koji su, posle iseljenja jednog dela svoga stanovništva u Britaniju, vladali područjem reka Ems i Labe[9]. Delili su se u četiri skupine: Vestfalci, Ostfalci, Nordalbinzi i Angarijci. Šlezija je pokorena 776. godine, a dve godine kasnije cela teritorija Saksonije. Sasi dižu ustanak pod vođstvom Vidukinda. Ustanak je ugušen 785. godine. U periodu od 794. do 797. godine Karlo je protiv Sasa vodio četiri vojna pohoda. Poslednji, najuporniji otpor, Sasi su pružili u periodu od 798. do 804. godine. Ustanak je ugušen, Sasi su deportovani, a njihova područja preuzeli su Bodrići[10].

Karlo se morao boriti i protiv Bavarske koja se 743. ili 744. godine odvojila od Franačke. Pad države Karantanije (jednog dela Samove slovenske države) ojačao je Bavarce. Do 788. godine Karlo je pokorio Bavarce, a sa njihovom teritorijom preuzeo i teritoriju Karantije[11]. Time je došao u kontakt sa državom Avara. Franačko-avarski ratovi vođeni su do 795. godine i završeni su uništenjem države Avara. Poslednji avarski otpori ugušeni su 803. godine. Nakon ovih osvajačkih dostignuća, Karlo je područje od srednjeg Dunava do Jadrana podelio u dve upravne oblasti: Furlandsku marku (Donja Panonija, Donja Štajerska, Kranjska i Hrvatska) i Istočna marka (zemlje uz Dunav od Ensa do Rabe, sa Karantijom i Bavarskom)[12].

 
Evropa 814. godine

Karlo je preduzeo pohode i protiv mavarsko-arapskog vladara Abdurahmana[13], člana dinastije Omejada koji se odmetnuo od zvaničnih vlasti u Damasku i proglasio se samostalnim vladarem. Jedan od njegovih protivnika zatražio je pomoć od Karla što je ovome poslužilo kao povod za objavu rata. Nakon bezuspešne opsade Barselone, jedan franački odred uništen je od strane Arapa. Vođa odreda bio je Roland, junak kasnije nastalog epa o Rolandu. U periodu od 795. do 812. Karlo je uporno napadao Pirinejsko poluostrvo ovladavši prostorom do reke Ebro. Ova teritorija priključena je Akvitaniji kao Španska marka[13].

Karlo je vodio rat i protiv Bretonaca kojima je nametnuo plaćanje danka. Godine 805. pokrenuo je pohod na Češku čije je stanovništvo pobilo vojni odred Franaka koji se od 791. godine (tj. prvih ratova sa Avarima) nalazio tamo. Češka nije pripojena Franačkoj, ali joj je nametnut danak. Sledeće godine Karlo vodi rat protiv Lužičkih Srba kojima je takođe nametnuo danak. Rat sa Danskom takođe nije doveo do teritorijalnog proširenja. Neprijateljstvo sa omejadskim emirom u Španiji donelo je Karlu prijateljstvo sa Bagdadskim kalifatom i zaštitu hrišćanskog stanovništva i hodočasnika u Svetoj zemlji[14][15].

Krunisanje Karla Velikog uredi

 
Krunisanje Karla Velikog za cara na Božić 800. godine u crkvi Svetog Petra u Rimu.

Godine 795. umro je papa Hadrijan, a na njegovo mesto je došao papa Lav III. Papa Lav je bio poznat po razuzdanom životu i prodavanju crkvenih dostojanstava. Karlo mu je već sledeće godine uputio pismo sa naredbom da se drži kanonskih propisa. Opozicija protiv pape bila je prejaka te je 799. godine podignuta pobuna, papa je bačen na zemlju i izgažen, a od ubistva ga je spasao vojvoda od Spoleta. Istupajući kao arbitar, Karlo ga je primorao da mu se pokori. On 800. godine lično dolazi u Rim gde je na Božić krunisan od strane pape. Krunisanje je, prema Ajnhardovoj biografiji Karla Velikog, pripremljeno bez Karlovog znanja. On je toga dana došao u crkvu Svetog Petra da se pomoli pred oltarom. Dok je klečao, papa mu je stavio na glavu krunu, a okupljeni narod ga je proslavio kao avgusta i rimskog cara. Potom se papa bacio na kolena pred Karlom u skladu sa običajem proskineze koga je još u 3. veku uveo rimski car Dioklecijan[16].

Vizantijsko carstvo odbilo je da Karlu prizna carsku titulu te je od 806. do 812. godine vođen franačko-vizantijski rat. Završen je pobedom Karla Velikog. Vizantijski car je povratio kontrolu nad Venecijom, ali je Franačkoj ostala Istra i obe hrvatske kneževine, a vizantijski car je priznato Karlovu carsku titulu[17].

Karlo je 813. godine imenovao sina Ludviga za naslednika. Sledeće godine je umro u starosti od 71 godine[18].

Građanski ratovi i podela carstva uredi

 
Ludvig Pobožni

Ludvig nije ni izbliza bio sposoban kao njegov otac. U prvom periodu svoje vladavine oslanjao se na crkvu. Papa Lav je odbio da mu položi podaničku zakletvu te su pristalice Karlove stroge politike prema papi vojnim putem primorali crkvu 824. godine da od franačkog cara traži potvrdu pri izboru papa[19]. Godine 822. Ludvig je ugušio ustanak Ljudevita Posavskog u Hrvatskoj[20]. Bugari su pružili pomoć Ljudevitu strahujući od moćnog suseda te je franačka vlast u ovoj oblasti u potpunosti obnovljena tek 845. godine. Saraceni istovremeno ugrožavaju jug Apeninskog poluostrva. Godine 825. Arapi formiraju Kritski emirat[21], a ubrzo zauzimaju i Siciliju koji su Vizantinci povratili tek krajem 11. veka. Saraceni osvajaju Tarent i Bari.

Ludvigu se 823. godine rodio sin Karlo Ćelavi kome je 829. godine otac prepisao teritorije Alamaniju, Alzas, Reciju i deo Burgundije[22]. Ove oblasti su do tada bile namenjene starijem Ludvigovom sinu Lotaru koji, u savezu sa ostalim starijim Ludvigovim sinovima, ga primorava da 830. godine poništi odluku iz 829. godine. Faktičku vlast preuzima Lotar, a Ludvig je živeo gotovo kao zarobljenik. To nije odgovaralo starijim Ludvigovim sinovima, Ludvigu Nemačkom i Pipinu Akvitanskom, koji ga vraćaju na vlast 831. godine. Njihove baštine su nakon toga uvećane. Međutim, Pipin i Ludvig prelaze dve godine kasnije na Lotarovu stranu i primoravaju Ludviga da se odrekne prestola. U novoj podeli carstva, Karlo je ostao bez ikakva udela, a Lotar je proglašen carem. Početkom 835. godine nemačka vojska prisilila je Lotara na napuštanje Ahena i povratak u Italiju, a Ludvig je ponovo vraćen na presto. Znatno povećanje Karlovog poseda dovelo je do sukoba sa Ludvigom Nemačkim i do nove, šeste podele carstva, a nakon smrti Pipina Akvitanskog došlo je i do sedme podele. Ludvig je izvršio osmu podelu 839. godine podelivši carstvo između Lotara i Karla. Nakon njegove smrti (840. godine), Ludvig Nemački i Karlo udružili su se protiv Lotara. Primorali su ga da se povuče u Italiju, a posede su podelili među sobom (deveta podela izvršena 842. godine). Sve žešći napadi Normana doveli su do izmirenja braće i konačne podele koja je avgusta 843. godine izvršena u Verdenu. U skladu sa Verdenskim sporazumom, Lotaru je, sem Italije, dato i usko područje od Frigije do Provanse. Karlu su pripale zemlje na zapadu, a Ludvigu na istoku[23].

Raspad Karolinškog carstva uredi

 
Evropa od 843. do 870. godine

Verdenskim sporazumom napuštena je zamisao o jedinstvu Karlove države. Najteže prilike nakon 843. godine bile su u Zapadnofranačkom kraljevstvu Karla Ćelavog protiv koga su se pobunile Bretanja i Akvitanija, a država je neprestano trpela od napada Normana. Nešto sređenije prilike bile su u Ludvigovom kraljevstvu u kome je moć feudalaca bila slabija, a kralj je uživao i poverenje crkve. Lotarovo kraljevstvo je na severu trpelo od napada Normana, a na jugu od Saracena. Nakon smrti Ludviga II (Lotarovog naslednika, 875. godine), Karlo Ćelavi preuzima vlast u Rimu. Ludvig je na to krenuo sa vojskom u Italiju, ali je u međuvremenu umro. Njegovu državu su podelila trojica sinova. Godine 877. umro je Karlo Ćelavi, a dve godine kasnije i Luj II, njegov naslednik[24]. Iste godine se od Zapadnofranačkog kraljevstva odcepila država Arelat, prva država u zapadnoj evropi koja nije bila pod upravom člana dinastije Karoling. Papa je 877. godine primoran na plaćanje danka Saracenima (25.000 zlatnika). Na papin poziv, u Italiju dolazi mlađi brat nemačkog kralja Ludviga II, Karlo Debeli koji je 881. godine krunisan za kralja. Iduće godine je umro Ludvig II, a Karlo Debeli postaje vladar Italije i Nemačke (sem Karantanije u kojoj je vladao Arnulf Karantanski).

Nakon smrti zapadnofranačkog kralja, Karlo Debeli postaje i vladar zapadnog kraljevstva čime je nakratko ponovo ujedinjeno nekadašnje carstvo Karla Velikog. Međutim, pošto je Karlo Debeli bio nesposoban vladar, istočnofranački velikaši ubrzo za novog kralja postavljaju Arnulfa Karantanskog čime je rascep obnovljen. Karlo Debeli umire 888. godine, a zapadnofranački vazali za novog kralja postavljaju Oda, pariskog grofa. Njegova vlast nije obuhvatala Akvitaniju, Severnu Burgundiju, Južnu Burgundiju sa Provanskom ni Bretanju. Tako se Karlovo carstvo raspalo na 5 kraljevina (Francuska, Nemačka, Italija, Severna Burgundija i Arelat) i još dva nezavisna vojvodstva (Akvitanija i Bretanja)[25].

Moderne države koje su bile u sastavu Karolinškog carstva uredi

Celokupna teritorija uredi

Delovi teritorije uredi

Reference uredi

  1. ^ Henning 2007, str. 50.
  2. ^ Gobry, Ivan (2001). Pépin le Bref. Paris: Pygmalion. ISBN 978-2-85704-717-9. 
  3. ^ Chamberlin, Russell, The Emperor Charlemagne. pp. 70
  4. ^ Story, Joanna, "Cathwulf, Kingship, and the Royal Abbey of Saint-Denis", Speculum 74.1 (January 1999:1–21)
  5. ^ Kohn 2006, str. 125.
  6. ^ Charlemagne, Encyclopædia Britannica
  7. ^ Einhard 1999, 6. Lombard War
  8. ^ Hartmann: Geschichte Italiens im Mittelalter Bd. II Teil 2, Perthes, Gotha 1903. pp. 285ff
  9. ^ Barbero 2004, str. 46.
  10. ^ Leszek Moszyński: Słownik starożytności słowiańskich. T. 3. s. 67.
  11. ^ Historical Atlas of Knights and Castles, Cartographica, Dr Ian Barnes, 2007 pp. 30&31
  12. ^ Clifford J. Rogers; Bernard S. Bachrach; DeVries, Kelly (2003). The Journal of Medieval Military History. Boydell Press. str. 58—59. ISBN 978-0-85115-909-6. 
  13. ^ a b David Levering Lewis. God's Crucible Islam and the Making of Europe, 570-1215 W.W. Norton. 2008. ISBN 978-0-393-06472-8.
  14. ^ Gene W. Heck (2007). When worlds collide: exploring the ideological and political foundations of the clash of civilizations. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7425-5856-4. 
  15. ^ Goody, Jack (2004). Islam in Europe. Polity Press. ISBN 978-0-7456-3193-6. 
  16. ^ James Bryce, 1st Viscount Bryce, The Holy Roman Empire, 1864, pg 62–64
  17. ^ Cf. Monumenta Germaniae Historica, Diplomata Karolinorum I, 77ff.; title used from 801 onward.
  18. ^ Einhard, Life. pp. 59
  19. ^ Church Architecture and Liturgy in the Carolingian Era, Michael S. Driscoll, A Companion to the Eucharist in the Middle Ages, 195
  20. ^ Ajnhartovi anali
  21. ^ Makrypoulias, Christos G. (2000). Byzantine Expeditions against the Emirate of Crete c. 825–949. Graeco-Arabica 7–8. pp. 347–362
  22. ^ Karl F. Morrison, "The Gold Medallions of Louis the Pious and Lothaire I and the Synod of Paris (825)" Speculum 36.4 (October 1961:592–599)
  23. ^ Eric Joseph Goldberg (2006). Struggle for Empire: Kingship and Conflict Under Louis the German, 817–876. Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-3890-5. 
  24. ^ Pierre Riche, The Carolingians:The Family who forged Europe, 204.
  25. ^ Smith, Julia M. H. Province and Empire: Brittany and the Carolingians. Cambridge University Press: 1992

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Karolinško carstvo na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Каролиншко_царство&oldid=26433251”