Kać
Kać je naselje u gradskoj opštini Novi Sad grada Novog Sada u Južnobačkom okrugu. Naselje se nalazi u Šajkaškoj oblasti. Prema popisu iz 2022. bilo je 11.067 stanovnika.[1]
Kać | |
|---|---|
 Svetosavski dom i pravoslavna crkva | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Južnobački |
| Grad | Novi Sad |
| Stanovništvo | |
| — 2022. |  11.067 |
| — gustina | 153/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 18′ 09″ S; 19° 56′ 19″ I / 45.3025° S; 19.9385° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 86 m |
| Površina | 73,0 km2 |
.svg)  Kać Kać na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 21241 |
| Pozivni broj | 021 |
| Registarska oznaka | NS |
Istorija
urediPrvi pomen naselja datira iz 13. veka, tačnije 1232. godine u spisku Papskog desetka. Smatra se da ime mesta potiče od keltske reči Katy što znači „nasip“, „utvrđenje“ jer Kać gledan s južne strane deluje kao da je na nasipu. U okolini Kaća pre nekoliko stoleća bila su još dva sela, Bikač, između Kaća i Novog Sada, i Kuždin, između Kaća i Đurđeva.
Po završetku građanskog rata 1848-1849. godine u Ugarskoj je tokom leta 1850. godine procenjivana materijalna šteta po šajkaškim pravoslavnim crkvama. Opština Kaćka je potraživala 16.646. f. 44 novčića kao obeštećenje. Poverenstvo je predstavilo svoju procenu, koja se drastično razlikovala. Za crkvene utvari nudili su 810 f. a za opravu i unutrašnji raspored u hramu još 8.136 f. što je predstavljalo polovinu odštetnog zahteva ili 8.946 f. Sa tim se složilo i Ministarstvo ratno u Beču.[2]
U drugoj polovini 19. veka raste broj stanovnika u mestu. Po popisu iz 1880. godine tu ima 3681 stanovnik, od kojih je najviše Srba - 2588. Od drugih nacija tu su Mađari sa 167, Nemci sa 766, Slovaka 6, i 154 "ostalih". Za deceniju, beleži se 1890. godine veliki porast broja Srba i Nemaca. Tako je zapisano u to vreme 2691 Srba, 181 Mađar, 1012 Nemaca, 5 Slovaka, 1 Ruten. Ukupan broj stanovnika popeo se na 3890 duša.[3]
Prema pravoslavnoj parohijskoj statistici bilo je krajem 1891. godine u mestu: jedan pravoslavni sveštenik, 2774 pravoslavca i 534 pravoslavnih domova.[4]
Prema popisu iz 2002. godine, u Kaću živi 11.151 stanovnika, mada je broj znatno veći, jer u selu živi mnogo izbeglica iz ratom zahvaćenih krajeva bivše Jugoslavije, koje nisu evidentirane. U etničkom pogledu, u mestu veliku većinu čine Srbi. Pre Drugog svetskog rata u Kaću je živeo veliki broj Nemaca.
Obrazovanje, vera i kultura
urediU Kaću od 1783. godine postoji osnovna škola, njen naslednik je današnja OŠ "Đura Jakšić". Krajem 1891. godine bilo je u mestu 250 učenika i četiri osnovne škole (zgrade).[4] Postoje dve predškolske ustanove, kao i nekoliko privatnih škola stranih jezika.
Današnja Pravoslavna Crkva u Kaću podignuta je između 1840. i 1844. godine i posvećena je u slavu Svetog Nikole (letnjeg). Osveštao je tu bogomolju žabaljski prota Maksim Papić 1844. godine. Pre ovog hrama postojao je jedan manji, građen od cigle (postojala je 1783) a daskama pokriven, za koji se ne zna kada je podignut.[3] Smatra se da je ikonostas rezbario majstor iz Neština, a ikone nepoznati majstor iz Novog Sada.
Smatra se da je prvo pravoslavno groblje u Kaću bilo u porti stare crkve, koja je bila sagrađena od drveta i nalazila se 30 metara jugozapadno od današnje crkve.
Na osnovu najstarijih spomenika može se utvrditi da je groblje nastalo u drugoj polovini 19. veka. Na ovom groblju je sahranjen Đorđe Stefanović, književnik i saradnik Vuka Stefanovića Karadžića. Pre ovog groblja postojalo je staro groblje koje pamte stari Kaćani. Ono se nalazi na mestu današnjih kuća na početku Ulice Žarka Jovića i u Ulici Save Maleševa od broja 40-60.
Krajem 2012. godine, podignut je ženski manastir, posvećen prazniku Vaskrsenja Hristova. Već sâm naziv tog dêla Kaća, Sunčani breg, i nehotice ukazuje na duhovnu dimenziju praznika kojem je manastir Vaskrsenja Hristova posvećen: na Sunce pravde, na svetlost Vaskrsloga Gospoda Hrista, večnog Pobednika nad svakom tamom, grehom i smrću. U poodmakloj fazi je zidanje sabornog hrama koji će proslavljati praznik Vaskrsenja Hristova, manastirsku slavu. Neposredna blizina Novog Sada i međunarodnog autoputa čini manastir izuzetno pristupačnim.
U centru mesta se nalazi objekat sportsko, poslovno, kulturne i društvene namene Svetosavski dom, na čijem se mestu, do 1999. nalazio Dom kulture. 01.10.2000. godine, pred prepunim tribinama dvorane "Hram", svečano je otvoren "Svetosavski dom".
Već dugi niz godina postoje tri kulturno-umetnička društva: Stevan Mokranjac, Sveti Sava i Petefi Šandor.
U sklopu zgrade mesne kancelarije se nalazi ogranak Gradske biblioteke.
Infrastruktura i saobraćaj
urediKać je elektrificiran 1953. godine, a automatska telefonska centrala je montirana u zgradu mesne kancelarije 15. januara 1971.
U Kaću radi nekoliko operatera ADSL interneta, kao i kablovske televizije.
Kroz Kać prolazi regionalni put Novi Sad — Titel, a mesto se nadovezuje na magistralni put Novi Sad — Zrenjanin, dok, paralelno sa Partizanskom ulicom prolazi železnička pruga.
Prvi voz kroz kaćku železničku stanicu prošao je 1899. godine.
2.Jula 1899. god. puštaju se u saobraćaj linije Novi Sad - Rimski Šančevi - Kać - Titel i Rimski Šančevi - Temerin -Žabalj - Bečej.(Vicinalne pruge - sporedne pruge koje su povezivale manje ali privredno značajne varošice sa prugom Budimpešta - Subotica - Novi Sad - Zemun).
Kać je sa Novi Sadom povezan linijama javnog prevoza br. 22, 23 i 24. Kać je, takođe, redovnim autobuskim linijama povezan i sa Budisavom, Koviljem, Šajkašom, Mošorinom, Titelom, Pančevom i mnogim manjim mestima.
U celom Kaću postoji kanalizaciona mreža.
Sport
urediRukometni klub Jugović iz Kaća se takmiči u Super ligi Srbije od 1984, a 2001, godine osvojio je EHF Čelendž kup. OFK Jugović iz Kaća osnovan je daleke 1912. godine i jedan je od najstarijih sportskih kolektiva u Srbiji. U Kaću se nalaze šahovski klub, kao i nekoliko privatnih fitnes i plesnih klubova.
Sportski objekti
urediU Kaću se nalazi Sportski centar Siget, koji čine:
- Stadion OFK Jugović
- Pomoćni fudbalski teren
- Rukometni stadion
U Kaću se nalaze i dve sportske dvorane. Prvu, čiji je kapacitet 1000 gledalaca i koju sada koristi osnovna škola, je koristio RK Jugović, sve dok nije prešao u novu, dvoranu „Hram“ koja se nalazi u okviru Svetosavskog doma. Nova hala može da primi više od 2000 gledalaca, računajući i vip-lože.
2010. i 2011. godine, napravljeni su i košarkaški tereni u Vinogradarskoj ulici, Ulici Boška Buhe, i u Petrovdanskom naselju.
Mediji
urediOd 1994. godine redovno izlaze Kaćke novine. U Kaću, takođe, postoji i Radio „Jugović“ (88.2 MHz). Od leta 2010. postoji i internet-portal Kać-info, koji prati i najavljuje aktuelnosti u mestu.
Spomenici
uredi- Spomenik palim borcima u NOR — u centru mesta
- Spomenik poginulim fudbalerima u NOR — na Sigetu
- Bista Mileve Marić — ispred Osnovne škole
- Krst — na ulazu u Petrovdansko naselje
- Česma Svete Petke — u naselju Vinogradi
- Česma Živka Kondića — na Sigetu
Manifestacije
urediSvake godine, 22. maja u Kaću se okupi na desetine hiljada ljudi kako bi obeležili Kaćku slavu. Pored tog spektakla, Kać je poznat i po privredno-zabavnoj manifestaciji Čvarak festu. Čvarak fest se uglavnom održava krajem prve nedelje novembra. Godine 2017. u Kaću je održan osmi po redu Čvarak fest, i po prvi put Sajam čvaraka, na kom su učestvovale ekipe iz okoline Kaća ali i iz inostranstva (Bosne, Makedonije itd.).
Pored zabavnih, Kać je poznat i po sportskim manifestacijama. Najveća od njih je međunarodni fudbalski turnir za omladince i kadete, koji nosi ime legende OFK Jugovića, Živka Kondića.
Kać je svake godine jedan od domaćina i međunarodnog rukometnog turnira „Trofej grada Novog Sada“, koji okuplja rukometaše i rukometašice iz nekoliko zemalja ovog dela Evrope.
Trgovina i privreda
urediKać ima ogroman privredni i industrijski potencijal, zbog svog fenomenalnog položaja-nalazi se na raskršću puteva Novi Sad-Titel i Novi Sad-Zrenjanin, tako da se formirao čitav niz preduzeća koji prave proizvodne hale, skladišta, kao i upravne zgrade. Takođe, u Kaću postoje dva supermarketa, kao i ogroman broj prodavnica, pekara, mesara, apoteka, butika, hamburgerija, picerija, poslastičarnica, internet-kafea, prodavnica auto-delova, prodavnica sportske opreme, prodavnica računara i mobilnih telefona, itd. U Kaću se nalazi ogroman pokriven pijačni prostor, a pijačni dani su sreda i subota.
Naselja
urediSunčani breg
urediSunčani breg je četvrt u Kaću. Nalazi se na krajnjem istoku Kaća, na putu prema Budisavi. U njemu se nalazi manastir Vaskrsenja Hristova. Prema podacima iz 2008. godine, u ovom naselju ima 139 stanova, a u planu je još 136.
Petrovdansko naselje
urediPetrovdansko naselje se nalazi na oko kilometar i po, severno, od najužeg centra Kaća. U njemu, prema nezvaničnim podacima živi nešto manje od 500 ljudi. Naselje je osnovano 1997. godine, mada su neke kuće sagrađene i 1996. Stanovništvo je pretežno poreklom iz Slavonije, Baranje i Republike Srpske. Naselje ima i svoju slavu — Petrovdan (12. jul) koja se slavi od 1998. godine. Petrovdansko naselje pruža pun komfor svojim stanovnicima, jer poseduje priključke za struju, vodu, gas, Internet i kanalizacija.
U Petrovdanskom naselju se nalaze i sportski tereni, okruženi zelenom površinom i parkom za decu.
Vinogradi
urediVinogradi su najveće kaćko naselje i nalaze se na jugo-zapadu Kaća.Udaljeni su oko 2 kilometra od centra Kaća.Ime je dobilo po nekadašnjim vinogradima koji su se nekad tu nalazili.Gledajući sa južne strane, Vinogradi su na uzvišenju.U Vinogradima se nalazi ogranak Osnovne Škole „Đura Jakšić" koja se pohađa do drugog razreda.U okolini škole se nalazi i rekreativni prostor sa košarkaškim terenom.
Demografija
urediU naselju Kać živi 8771 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 37,2 godina (36,3 kod muškaraca i 38,2 kod žena). U naselju ima 3350 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,33.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
 |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 19 | 7 | ||
| 80+ | 57 | 103 | ||
| 75—79 | 75 | 134 | ||
| 70—74 | 162 | 195 | ||
| 65—69 | 233 | 280 | ||
| 60—64 | 291 | 316 | ||
| 55—59 | 269 | 268 | ||
| 50—54 | 420 | 407 | ||
| 45—49 | 528 | 519 | ||
| 40—44 | 430 | 438 | ||
| 35—39 | 396 | 381 | ||
| 30—34 | 372 | 385 | ||
| 25—29 | 422 | 405 | ||
| 20—24 | 463 | 441 | ||
| 15—19 | 414 | 411 | ||
| 10—14 | 346 | 337 | ||
| 5—9 | 334 | 279 | ||
| 0—4 | 329 | 300 | ||
| Prosek : | 36,3 | 38,2 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 4.551 | 1.430 | 2.831 | 165 | 124 | 1 |
| Ženski | 4.690 | 1.051 | 2.855 | 640 | 143 | 1 |
| UKUPNO | 9.241 | 2.481 | 5.686 | 805 | 267 | 2 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 2.326 | 292 | 1 | 5 | 752 |
| Ženski | 1.727 | 160 | 1 | 1 | 448 |
| UKUPNO | 4.053 | 452 | 2 | 6 | 1.200 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 60 | 272 | 367 | 41 | 203 |
| Ženski | 17 | 49 | 328 | 66 | 48 |
| UKUPNO | 77 | 321 | 695 | 107 | 251 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 18 | 60 | 66 | 34 | 35 |
| Ženski | 44 | 90 | 51 | 105 | 242 |
| UKUPNO | 62 | 150 | 117 | 139 | 277 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 81 | 0 | 0 | 39 | |
| Ženski | 65 | 1 | 0 | 11 | |
| UKUPNO | 146 | 1 | 0 | 50 | |
Galerija
uredi-
Zgrada Mesne zajednica Kać -
Crkva Sv. Nikolaja -
OŠ Đura Jakšić -
Dvorana „Hram“ -
Pogled na RTV toranj u centru Kaća -
Spomenik poginulim fudbalerima u NOR — na Sigetu -
Krst — na ulazu u Petrovdansko naselje -
Koncert grupe Vatrena voda na Čvarak festu -
Koncert grupe Riblja čorba na Čvarak festu -
Koncert Miroslava Ilića na Čvarak festu -
Market plac Kać — Pijaca -
Lokali u Svetosavskom domu -
Petrovdansko naselje Kać, ulaz -
Pogled na naselje -
Krst na ulazu u naselje
Vidi još
urediReference
uredi
- ^ Aralica, Vesna; Kovačević, Miladin (2023). Starost i pol : podaci po naseljima (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. str. 108. ISBN 978-86-6161-230-5.
- ^ Srpski sion", Karlovci 1893. godine
- ^ a b "Srpski sion", Karlovci 1893. godine
- ^ a b "Srpski sion", Karlovci 1892. godine
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura
uredi- Kać kroz vekove — Radivoj Mališa Poljakov
