Википедија

Leon Geršković

Prof. dr Leon Geršković (Bučje kod Pleternice, 2. februar 1910 – Zagreb, 1. april 1992) je bio istaknuti jugoslovenski pravnik, učesnik Narodnooslobodilačke borbe, jedan od autora sva četiri ustava SFR Jugoslavije i suosnivač Slobodne Dalmacije.[1][2][3]

leon geršković
Leon Geršković
Lični podaci
Datum rođenja(1910-02-02)2. februar 1910.
Mesto rođenjaBučje, kod Pleternice, Austrougarska
Datum smrti1. april 1992.(1992-04-01) (82 god.)
Mesto smrtiZagreb, Hrvatska
Profesijapravnik, političar
Porodica
DecaMarin Geršković i Maja Geršković
Delovanje
Član KPJ od1935.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba
Odlikovanja
Partizanska spomenica 1941.

Biografija uredi

Leon Geršković je rođen 2. februara 1910. u selu Bučje kod Pleternice (Slavonska Požega). Jevrejskog je porekla.[1][2] U Zagrebu je pohađao i doktorirao pravo na Pravnom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu. Krajem 1933. (početkom 1934) zaposlio se kao pravni savetnik u zagrebačkoj ciglani jevrejskih industrijalaca Alfreda i Lea Milera.[4] Revolucionarnom omladinskom pokretu pristupio je u gimnaziji, a 1935. postao je član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Te iste godine bio je uhapšen od policije Kraljevine Jugoslavije kao komunista, ali je posle izvesnog vremena oslobođen zbog nedostatka dokaza.[2] Od ranije je bio veoma aktivan u sindikalnom Savezu bankovnih i trgovačkih činovnika (SBOTIČ), a od 1939. delovao je u rukovodstvu SBOTIČ-a za Kraljevinu Jugoslaviju. Bio je aktivno vezan uz partijsku organizaciju u zagrebačkoj podružnici bečke tekstilne firme „Herman Polak i sinovi“. Godine 1940. otvorio je sopstvenu advokatsku kancelariju.[4]

Narodnooslobodilačka borba uredi

Po kapitulaciji Jugoslavije upućen je od Centralnog komiteta Komunističke partije Hrvatske (KPH) u Split radi učešća u organizovanju ustanka. Godine 1941. aktivno se priključio Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije (NOVJ). Od juna do septembra 1941, rukovodio je SKOJ-evskim kursevima u Splitu, a koje je organizovao Pokrajinski komitet KPH za centralnu Dalmaciju. Od juna 1941. uređivao je ilegalan list „Naš izvještaj“. U februaru 1942. bio je imenovan za sekretara Mesnog komiteta KPH Split, a zatim za sekretara Agitpropa pri PK KPH za centralnu Dalmaciju. U julu 1942, Leon je po zadatku KPJ učestvovao u organizovanju žetve u Dalmaciji, a u avgustu 1942. je bio predavač na SKOJ-evskom kursu koji je organizovao Oblasni komitet SKOJ-a. U septembru 1942. bio je postavljen za referenta za vojnopozadinsku službu pri Štabu Četvrte operativne zone NOVJ. Godine 1943, bio je predavač na partijskom kursu u Livnu.[2] Iste godine bio je jedan od osnivača i urednik partizanskog lista Slobodna Dalmacija.[2][3] U junu 1944. učestvovao je u organizovanju Prvog kongresa kulturnih radnika Hrvatske u Topuskom. U avgustu iste godine, učestvovao je sa referatom na Kongresu pravnika antifašista Hrvatske. Bio je postavljen za člana Agitpropa pri CK KPH, a zatim za pročelnika Upravnog odeljenja pri Zemaljskom antifašističkom vijeću narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH).[2] Od 1944, bio je rukovodilac odeljenja za upravu ZAVNOH-a.[2][5] Nakon rata dodeljena mu je Partizanska spomenica 1941.[2]

Posleratna karijera uredi

Nakon rata, radio je na izgradnji pravnog i društvenog sistema FNR Jugoslavije. Bio načelnik u Ministarstvu za konstituantu. Više puta je bio biran za poslanika u Skupštini SFR Jugoslavije i saboru SR Hrvatske. Bio je Savezni sekretar za zakonodavstvo pri Saveznom izvršnom veću SFR Jugoslavije. Bio je jedan od osnivača (1962) i prvi dekan Fakulteta političkih znanosti Sveučilišta u Zagrebu do 1965. godine. Isto tako je bio istaknuti profesor na Pravnom fakultetu Univerziteta u Beogradu gde je 1946. utemeljio i predavao predmet „Istorija narodne vlasti“. Za nastavne potrebe je štampao prvi izbor dokumenata (1946) i napisao prvi udžbenik toga predmeta (1950). Neko je vreme kao redoviti profesor predavao ustavno pravo i komunalni sistem na istom fakultetu. Osnivač je lista „Politička Misao“. Učestvovao je u pisanju svih ustava Jugoslavije od 1946. do 1974. godine. Neposredno je sarađivao u izradi ustava FNR Jugoslavije od 1946, ustavnog zakona od 1953, zakona o narodnim odborima, o nacionalizaciji, o komunalnom sistemu, a posle i o udruženom radu. Kao član ustavne komisije Savezne skupštine radio je na ustavnim amandmanima iz 1968. i 1971. godine, te na ustavu SFR Jugoslavije iz 1974, o čemu je napisao knjigu „Ustavne teme“ 1976. godine. Predajući o političkom sistemu Jugoslavije, razvijao je teoriju samoupravnog socijalizma. Autor je nekoliko stotina radova i članaka u naučnim i stručnim časopisima, te dnevnoj štampi. Bio je predsednik Društva politologa Hrvatske, član Slovenačke akademije nauka i umetnosti (SAZU), te 1979. dobitnik Nagrade AVNOJ-a za društvene nauke.[5][2][6][7] Preminuo je u Zagrebu 1. aprila 1992. godine, te je sahranjen na zagrebačkom groblju Mirogoj.[8]

Dela uredi

  • Dokumenti o razvoju narodne vlasti (1946)
  • Historija narodne vlasti (1950)
  • Nauka o administraciji (1951)
  • Društveno upravljanje u Jugoslaviji (1957)
  • Polazne osnove pravnog sistema u udruženom radu (1972)
  • Ustavne teme (1976)
  • Socijalistička zajednica rada (1976)

Reference uredi

  1. ^ a b Ivo Goldstein, 2005. pp. 28
  2. ^ a b v g d đ e ž z Jaša Romano, 1980. pp. 373
  3. ^ a b Duško Čizmić Marović. „Marin Geršković”. Slobodna Dalmacija. „Leon Geršković, Požežanin, jedan od autora svih ustava SFRJ, jedan je i od osnivača Slobodne Dalmacije, štoviše, i prvi njezin odgovorni urednik.”  Nepoznati parametar |preuzeto= ignorisan (pomoć)
  4. ^ a b Emil Ivanc, 1985, str 367, 368
  5. ^ a b August Kovačec, 2002. pp. 175
  6. ^ „Geršković, Leon”. Leksikografski zavod Miroslav Krleža.  Nepoznati parametar |preuzeto= ignorisan (pomoć)
  7. ^ „Geršković, Leon”. Proleksis enciklopedija. 2013.  Nepoznati parametar |preuzeto= ignorisan (pomoć)
  8. ^ Gradska groblja Zagreb: Leon Geršković, Mirogoj mjesto ukopa RKT-7-I-43

Literatura uredi

  • Goldstein, Ivo (2005). Židovi u Zagrebu 1918—1941. Zagreb: Novi Liber. ISBN 978-953-6045-23-5. 
  • Romano, Jaša (1980). Jevreji Jugoslavije 1941-1945: žrtve genocida i učesnici narodnooslobodilačkog rata. Beograd: Jevrejski Istorijski Muzej, Saveza jevrejskih opština Jugoslavije. 
  • Ivanc, Emil (1985). Črnomerec u narodnooslobodilačkoj borbi. Zagreb: ITRO August Cesarec, OOUR izdavačka djelatnost. 
  • Kovačec, August (2002). Hrvatska opća enciklopedija 4. Zagreb: Leksikografski Zavod Miroslav Krleža. ISBN 978-953-6036-34-9. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Леон_Гершковић&oldid=26916958”