Marko S. Marković

Marko Srboljubov Marković (Beograd, 30. novembar 1924 — Orlean, 27. april 2012) bio je srpski politikolog, istoričar, teolog, filozof. Jedan je od najznačajnijih pisaca srpske političke emigracije i diplomac Sorbone. Bio je učesnik rata, pripadnik Ravnogorskog pokreta generala Dragoljuba Mihailovića, u čijim je jedinicama bio podsekretar Versko-ideološkog odseka.

Marko S. Marković
Marko S. Marković u mladosti
Lični podaci
Puno ime	Marko Srboljubov Marković
Datum rođenja	(1924-11-30)30. novembar 1924.
Mesto rođenja	Beograd, Kraljevina SHS
Datum smrti	27. april 2012.(2012-04-27) (87 god.)
Mesto smrti	Orlean, Francuska
Obrazovanje	doktorat, Sorbona

Arhiva i biblioteka Marka S. Markovića nalaze se u Udruženju za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat" u Beogradu.

Biografija

Detinjstvo, mladost i porodica

Marko S. Marković rođen je od oca dr Srboljuba Markovića (1885–1951), pravnika i diplomca sa Sorbone, i majke Branke Marković (1895–1971), rođene Jovanović, ćerke dr Đorđa Jovanovića. Ime Marko dobio je po dedi sa očeve strane, dvorskom knjižaru u vreme dinastije Karađorđević. Markov deda sa majčine strane, Đorđe, takođe diplomac sa Sorbone, bio je lični lekar kralja Aleksandra Obrenovića, profesor Velike škole i jedan od osnivača Vrnjačke Banje. Po dedi Đorđu, Marko vodi poreklo od čuvenog Karađorđevog vojvode Janka Katića.

Odrastao je u Beogradu, a mladost i detinjstvo proveo je u ulicama Kneza Miloša i Skadarskoj. Markovi roditelji razveli su se kada mu je bilo pet godina, nakon čega je on ostao da živi sa ocem Srboljubom. Uz njega je u ranoj mladosti počeo da upoznaje kulturnu elitu predratnog Beograda. Među njima je bila i Ksenija Atanasijević, prva žena docent na Beogradskom univerzitetu, kao i književnica Jelena Dimitrijević i popularni operski pevač Žarko Cvejić. Najveći utisak iz očeve boemske okoline u Skadarliji, po Markovim rečima, ostavili su pesnik Sima Pandurović i glumac Dobrica Milutinović.

Osnovnu i srednju školu Marko je završio u Beogradu. Drugu mušku gimnaziju pohađao je u jeku Drugog svetskog rata, od 1939. do 1943. godine, kada je maturirao. Dalje Markovo školovanje bilo je odloženo do okončanja ratnog stanja.

Ratni period

Odmah po maturiranju, zajedno sa većinom svojih vršnjaka, Marko se pridružio jedinicama Vrhovne komande Jugoslovenske vojske u Otadžbini, u okviru kojih je bio u Versko-ideološkom odseku. Ideološki zadatak njegovog odseka, na čijem je čelu bio jeromonah Jovan Rapajić, učenik vladike Nikolaja Velimirovića, bio je demontiranje totalitarnih pokreta – nacizma, fašizma i komunizma. Iako mu je bilo samo devetnaest godina, odmah mu je poverena vrlo odgovorna dužnost podsekretara odseka.

U proleće i jesen 1944. godine, nakon anglo-američkog bombardovanja Beograda i drugih velikih srpskih gradova, ulaska sovjetskih trupa na teritoriju Srbije i vojnog sloma JVuO, Marko se sa jedinacama Srpskog dobrovoljačkog korpusa povlači preko Bosne i Slovenije, boreći se u Istri do kraja rata. Po okončanju rata, dve godine proveo je u Italiji, po logorima i kasarnama za raseljena lica. Boravio je u logorima u Forliju i Eboliju, gde će 1946. godine objaviti svoj prvi štampani rad „Mladi Sava” u broju 3–4 časopisa Hrišćanska misao, u kome je bio član uredništva. Nakon toga pridružio se jedinacama Dinarske četničke divizije popa Đujića u vojnom logoru Čezene. Ovde mu je izdata Vojnička ravnogorska knjižica, u kojoj službeni zapis navodi da je Marko „Karaktera čvrstog i postojanog. Otvoren, miran, skroman, tih, ponosan, društven, druželjubiv, savestan i pouzdan. Dobar borac […] Stalno radi na usavršavanju […] Jedan od vrednih, valjanih i inteligentnih omladinaca koji se nepoštedno zalagao za nacionalnu stvar. Svaku preporuku zaslužuje.”.

Život u Parizu

Studije

Godine 1947. Marko iz italijanskih vojnih logora odlazi u Pariz i odmah po dolasku upisuje teologiju na Pravoslavnom bogoslovskom institutu Svetog Sergija Radonješkog, gde je predavao i slavni ruski religijski i politički filozof Nikolaj Berđajev. Diplomirao je 1952. godine, a po završetku studija upisuje i 1955. diplomira na ruskoj sekciji Škole za orijentalne jezike. Tokom ovih godina, od 1951. do 1953, radio je kao sekretar Srpske pravoslavne parohije u Parizu.

Pravničku licencu stekao je 1965. godine na Univerzitetu za ekonomiju i socijalne nauke, a specijalizaciju iz političkih nauka obavio je tokom 1972–1973. i iz istorijskih ustanova tokom 1974–1975. godine.

Na Đurđevdan 1975. godine doktorirao je na Sorboni, odbranivši rad na temu „Filozofija nejednakosti i poltičke ideje Nikola Berđajeva“. Komisijom je predsedavao sam predsednik univerziteta Sorbone, a Marko je za doktorat dobio nagradu Univerziteta u Parizu i državnu subvenciju za štampanje doktorske teze 1976. godine. Francuska akademija nauka je tezu odlikovala nagradom od 18. maja 1980. godine. Sticanjem doktorskog zvanja iz političkih nauka na Sorboni, dr Marko S. Marković je postao treća generacija u svojoj porodici koja je doktorat stekla na ovom univerzitetu.

Radovi

Prve radove dr Marko S. Marković počeo je da objavljuje još tokom boravka u italijanskim logorima za raseljena lica, 1946. godine. Nakon toga otpočinje saradnja sa skoro svim najznačajnijim listovima i časopisima posleratne srpske emigracije, kako rodoljubivim tako i crkvenim. Pisao je za Iskru i Svečanik iz Minhena, za Kalendar Srpske pravoslavne crkve u Americi i Kanadi i Amerikanski srbobran sa sedištem u Pitsburgu, za Glas kanadskih Srba iz Vindzora i Srbiju iz Vinone, ali i za Hilandar na Svetoj Gori i Lazaricu iz Birmingema u Velikoj Britaniji i brojne druge. Glavni urednik Slobodne Jugoslavije sa sedištem u Minhenu bio je od 1955. do 1957. godine.

Svoju prvu knjigu „Jugoslovenski pisci”, Marko S. Marković objavio je u emigraciji u Parizu 1966. godine, godinu dana nakon što je stekao pravničku licencu. Knjiga je takođe štampana i u Minhenu. Nakon toga, tokom specijalizacije iz političkih nauka u Parizu, 1972. objavljuje „Personalizam ranih slovenofila”, a sledeće godine i „Politiku Juraja Križanića” na francuskom jeziku. Takođe na francuskom, 1974. objavljuje „Bračno pravo Pravoslavne crkve po Nikodimu Milašu”, a 1975. godine piše i objavljuje doktorski rad „Filozofiju nejednakosti i političke ideje Nikolaja Berđajeva”. Nakon završenog doktorata, u Birmingemu izlaze po dva izdanja na srpskom jeziku iz oblasti filozofije istorije: „Sveti Sava – svetitelj i prosvetitelj” (1975. i 1985) i „Tajna Kosova” (1976. i 1989). Ova dva dela predstavljaju dva temeljna stuba na kojima počiva čitava filozofija Marka S. Markovića. U njima on opominje srpski narod da su „Srbi [...] bez Svetoga Save i bez kosovskog duha [...] bez ta dva najvažnija stuba na kojima počiva srpsko narodno biće [...] kopisti i prosjaci, koji poput bezlične rulje tumaraju samo stranputicama istorije.". Marković je cvetosavlje nazivao srpskom „filozofijom stvaranja”, a Kocovo „filozofijom stpadanja”.

Napisao je pogovor za knjigu „Narodni ustanak“ (povodom 150-godišnjice Prvog srpskog ustanka, Minhen, 1954) i predgovor zbirci pesama „Bela grobnica“ Dušana Petrovića (Sautport Kvinslend, Australija, 1989).

U Birmingemu je 1977. godine štampano i delo „Marksizam u teoriji i praksi po ruskim misliocima”.

Privatni život

Godine 1953. Marko S. Marković oženio je dr Nikol Miren, doktorku medicine i ćerku francuskog generala Mirena. Zajedno su dobili troje dece, Svetlanu, Srboljuba i Đorđa, koji imena dobijaju po precima sa Markove, srpske strane. Od njih je dr Marko S. Marković dobio devetoro unučadi.

O svojoj tazbini i životu u Francuskoj, Marković je rekao: „Verovao sam da sam u [tazbini] našao svoju drugu porodicu. Posle ženine smrti, pokazalo se da sam godinama živeo u zabludi. Prekonoć sam bio ’opatuljen’ […] Za vreme rata protiv Srba, nijedan član francuske porodice nije se našao da mi izrazi simpatije ili da za moj narod pokaže ma i najmanje razumevanje. Ukoliko nisu ponavljali propagandnu krilaticu o ’srpskoj agresiji’, jedino bi me očekivalo učtivo ćutanje.”

Njegov rad i život bili su pod ucitacjem učenja pravoslavnog hrišćanstva.

Prvi povratak u Srbiju

Iz emigracije, Marko se prvi put vratio u Srbiju januara 1997. godine, kada mu je bilo sedamdeset tri godine. Tom prilikom posetio je Patrijaršiju SPC u Beogradu, gde ga je dočekao patrijarh srpski Pavle, a potom mu je u Kragujevcu dobrodošlicu poželeo i episkop Sava Šumadijski. Posetio je i manastir Kalenić, odakle je 1944. godine krenuo u povlačenje i emigraciju, simbolično zatvorivši krug svog prvog povratka u Srbiju. Institut za geopolitičke studije u Beogradu i Petrovaradinu takođe je Markoviću priredio doček.

Ipak, njegov prvi dolazak u Srbiju, nakon pedeset tri godine provedene u emigraciji, medijski je protekao skoro nezapaženo.

Objavljivanje radova u Srbiji

Kao pripadnik srpske ravnogorske kulturne elite dr Marko S. Marković bio je u nemilosti komunističkih vlasti SFR Jugoslavije, te njegova dela u Srbiji nisu bila štampana sve do kraja osamdesetih godina. Nakon toga, oglašavao se u Teološkim pogledima (Beograd, 1986–1987. i 1990–1991. pod uredništvom episkopa Danila Krstića), Glasu Crkve (Valjevo, 1988–1992), Pravoslavlju (Beograd, 1990–1991), Obrazu (Beograd, 1995–1996), Književnim novinama (Beograd, 2001. pod uredništvom Predraga Dragića Kijuka, 1945–2012), Javnosti iz Republike Srpske, Geopolitici (Beograd), Evropi nacija (Beograd), Ogledalu (Beograd), Crkvenom životu (Beograd) i Dverima srpskim (Čačak).

Prve knjige dr Marka S. Markovića štampane u Srbiji bile su „Istina o Francuskoj revoluciji”, „Naličje jedne utopije” i „Pola veka srpske golgote 1941–1991”. Štampane su 1995. godine u izdanju Izdavačke kuće Obraz, pod uredništvom Nebojše Krstića.

Poslednje objavljeno delo u Srbiji je „Bog i čovek – zajedno u ratu“ (2010), za koje je uvod i recenziju napisao pravoslavni publicista Vladimir Dimitrijević.

Arhiva i biblioteka dr Marka S. Markovića

Biblioteka Marka S. Markovića u Udruženju Adligat

Markovićeva arhiva i biblioteka danas se nalaze u Udruženju za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat" u Beogradu. Pokloni su njegove ćerke, prof. Svetlane Marković. Biblioteka sadrži veoma retke i do sada nepoznate primerke knjiga koje su srpski vojnici štampali u vojnim logorima u Italiji, ali i obimnu emigrantsku štampu. U arhivi Marka S. Markovića i njegovih predaka pronađeni su originalni meniji za svečane ručkove na dvoru kralja Aleksandra Obrenovića i kraljice Drage, originalni dokument iz kancelarije kneza Miloša Obrenovića, original jednog od prvih srpskih telegrama poslat pre 1882. godine, pisma Velimira Valožića koji je 1854. godine otvorio izdavačku knjižaru, dokumenta o bugarskim zarobljenicima pod srpskom komandom 1917. godine i mnoga druga arhivska građa od prvorazrednog značaja za proučavanje srpske istorije.

Nagrade

Matica iseljenika Srbije i Udruženje književnika Srbije 2000. godine dodelile su dr Marku S. Markoviću nagradu „Rastko Petrović”. Godine 2007. od Matice iseljenika Srbije primio je i nagradu „Dragiša Kašiković”.

Dr Marko Srboljubov Marković preminuo je 27. aprila 2012. godine u Orleanu kraj Pariza, gde je i sahranjen.

Dela

Izdanja štampana u emigraciji

• „Jugoslovenski pisci“ (knjiga 1, Pariz/Minhen, 1966),
• „Personalizam ranih Slovenofila“ (diplomski rad za teološku kandidaturu, Pariz, 1972),
• „Politika Jurija Križanića“ (na francuskom, Pariz, 1973),
• „Filozofija nejednakosti i političke ideje Nikolaja Berđajeva“ (na francuskom, Pariz, 1975),
• „Sveti Sava – svetitelj i prosvetitelj“ (Birmingem, 1975, 1985),
• „Bračno pravo Pravoslavne Crkve po Nikodimu Milašu“ (na francuskom, Pariz, 1976),
• „Tajna Kosova“ (Birmingem 1976, 1989) i
• „Marksizam u teoriji i praksi po ruskim misliocima“ (Birmingem, 1977).

Izdanja štampana u Srbiji

• „Istina o Francuskoj revoluciji“ (Obraz, 1995),
• „Naličje jedne utopije“ (Obraz, 1995),
• „Pola veka srpske golgote 1941-1991“ (Obraz, 1995)
• „Stopama Hristovim” (Manastir Hilandar, 1996),
• „Tajna Kosova” (Hrišćanska misao, 1998),
• „Srpska apologija Rusije” (prva knjiga, 1998),
• „Srpska apologija Rusije” (druga knjiga, 1999),
• „Pravoslavlje i novi svetski poredak” (1999),
• „Smrt i vaskrsenje” (Hrišćanska misao, 2002),
• „Marksizam u teoriji i praksi po Nikolaju Berđajevu” (Hrišćanska misao, 2003),
• „Na smrt osuđeni: srpski narod od kralja Aleksandra do Brozovog dolaska na vlast” (Hrišćanska misao, 2004),
• „Kosovo u ranama” (Hrišćanska misao, 2005),
• „Na razvalinama jutopije – Srbi od stvaranja Jugoslavije do Srebrenice i Kosova” (Legenda, 2007),
• „Srbi i Srebrenica kroz prizmu Silvije Maton” (Hrišćanska misao, 2007),
• „Ateizam u prošlosti i danas” (Luča, 2007),
• „Evolucija bez Darvina” (Hrišćanska misao, 2009) i
• „Bog i Čovek zajedno u ratu” (Lio, Gornji Milanovac, 2010).

Spoljašnje veze

• Marko S. Marković o Francuskoj i Srbima (Standard, 30.12.2018)
• Duhovni preobražaj Srba je pitanje opstanka (Srbin.info, 23.08.2016)
• Politika prema Srbima nema časti (Intervju, Politika, 22.04.2007)
• Tema: Marko S. Marković (Borba za veru)