Patrijarh srpski Dimitrije
Patrijarh srpski Dimitrije (svetovno ime Dimitrije Pavlović; Požarevac, 28. oktobar 1846 — Beograd, 6. april 1930) je bio srpski patrijarh i 39. vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve, od 1920. do 1930. godine,[1] pre toga je bio beogradski mitropolit od 1905. do 1920. godine.
| Patrijarh srpski Dimitrije | |
|---|---|
.jpg) | |
| Osnovni podaci | |
| Pomesna crkva | Srpska pravoslavna crkva |
| Čin | patrijarh |
| Titula | arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpski |
| Sedište | Beograd |
| Posljednja eparhija | Arhiepiskopija beogradsko-karlovačka |
| Godine službe | 12. septembar 1920 — 6. aprila 1930. |
| Prethodnik | Obnovljena patrijaršija |
| Naslednik | Patrijarh srpski Varnava |
| Prethodna eparhija | mitropolit Srbije |
| Godine službe | 1905—1920. |
| Prethodnik | Inokentije |
| Naslednik | uzdignut u rang patrijarha |
| Prethodna eparhija | episkop šabački |
| Godine službe | 1898—1905. |
| Prethodnik | Samuilo (Pantelić) |
| Naslednik | Sergije (Georgijević) |
| Lični podaci | |
| Svetovno ime | Dimitrije Pavlović |
| Datum rođenja | 28. oktobar 1846. |
| Mesto rođenja | Požarevac, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 6. april 1930. (83 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina Jugoslavija |
Njegovo puno ime i titula glasili su Njegova svetost arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpski gospodin g. Dimitrije.
Biografija uredi
Rođen je 16/28. oktobra 1846. godine u Brežanu kraj Požarevca. Poreklom je sa Kosova.[2] U velikoj porodici gdje je vječito vladala oskudica jedva je uspio da se iškoluje i ta potom brine o svojoj braći i sestrama.[3] Školovao se u Požarevcu, potom u Velikom Selu i u Beogradu gdje je završio peti razred gimnazije.[3] Završio je Bogosloviju u Beogradu 1868. Potom je jedno vreme radio kao učitelj u Brzanu. Rukopoložen je u čin đakona i prezvitera 1870. Kao sveštenik službovao je u crkvi u Lapovu. Bio je oženjen Jelicom, ćerke sveštenika iz Lapova Luke Radovanovića i Kate.[4] Ostao je udovac sveštenik 1873. godine i 1874. upisao studije na Velikoj školi u Beogradu.[3] Profesor beogradske Bogoslovije postao je 1882. godine. Sa tog položaja izabran je za episkopa niškog 8. novembra 1884. Na tom položaju ostaje do 1889, tada po povratku mitropolita srpskog Mihaila u Srbiju, povlači se sa položaja i odlazi u Francusku. U Francuskoj je nastavio studije književnosti i filozofije.
Posle smrti mitropolita Mihaila, ponovo se vraća u Srbiju i postaje episkop šabački, na ovom položaju bio je u periodu 1898—1905. Posle smrti mitropolita srpskog Inokentija (1905) izabran je za novog mitropolita srpskog. Njegova puna titula je bila arhiepiskop beogradski i mitropolit Srbije.
Za vreme Prvog svetskog rata prošao je stradanja sa srpskim narodom i vojskom, i preko Albanije stigao na Krf.
Posle završetka Prvog svetskog rata i stvaranja Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, sve srpske eparhije su se našle u ovoj državi. U maju 1919. u Beogradu su se sastali episkopi svih delova nekadašnje Pećke patrijaršije i proglasili, sada u novoj državi, duhovno i administrativno jedinstvo. Stekli su se svi uslovi da nekadašnja Pećka patrijaršija, ukinuta 1766. godine bude obnovljena. Nova državna vlast na čelu sa kraljem Petrom I dala je saglasnost. Srpska crkva se obratila Carigradskoj patrijaršiji kao majci crkvi i upoznala ja sa novim okolnostima u kojima se našla, a sa željom da se patrijaršija obnovi. Carigradska patrijaršija je to odobrila, izdala je odgovarajući Tomos. Održan je potom Arhijerejski sabor u Sremskim Karlovcima 30. avgusta/12. septembra 1920, na kome je doneta odluka da se Srpska crkva uzdigne na stepen patrijaršije. Prvi srpski patrijarh obnovljene Patrijaršije bio je mitropolit Srbije Dimitrije.
Ukupno, bio je niški episkop (1884—1889), šabački episkop (1898—1905), mitropolit Srbije (1905—1920) i patrijarh srpski (1920—1930).
Osnovao je eparhiju u Čehoslovačkoj i hirotonisao Gorazda Češkog, kao episkopa češko-moravskog 25. septembra 1921. Episkopa Gorazda streljali su Nemci 4. septembra 1942. godine u praškom predgrađu Kobilisi, a potom ga spalili u krematorijumu. Osim Češko-moravske za vreme njegove vladavine osnovane su i Američko-kanadska i Bihaćka eparhija i obnovljena stara Braničevska eparhija.
U beogradskoj Sabornoj crkvi venčao je kralja Aleksandra I Karađorđevića i kraljicu Mariju u četvrtak 8. juna 1922. godine, uz sasluženje još četiri episkopa.
Odobrio je osnovna načela i podržao rad „Narodne hrišćanske zajednice“ (poznatije kao bogomoljački pokret). Ovaj pokret osnovao je Sv. vladika Nikolaj i imao je za cilj da izvrši moralni preporod srpskog naroda svih slojeva i da širi jevanđelsku nauku. Početkom 1922. pokrenut je i časopis „Pravoslavna Hrišćanska Zajednica“, pokrenuta je i izdavačka delatnost i do 1941. su objavili preko 100 knjiga. Patrijarh Dimitrije se ubrzo po osnivanju prihvatio duhovnog vođstva ovog pokreta.
Patrijarh Dimitrije, na dan 500-godišnjice smrti despota Stefana Lazarevića, 1927. godine, odslužio je arhijerejsku liturgiju na kojoj je novouspostavljenom svecu održan moleban i otpevan kanon. Za tu priliku patrijarh je napisao „Službu Svetom Stefanu“ u kojoj se kaže da je Stefan bio veliki vernik i graditelj crkava, ratnik i diplomata, književnik i graditelj, a glavno delo neprestano davanje milostinje i često čitanje božanskih knjiga. Dnevni list „Politika“ obaveštava da je odslužena liturgija u Sabornoj crkvi, otpevan je kanon novoposvećenom, a zatim prošla litija Beogradom na kojoj je despot Stefan „prvi put spomenut kao svetitelj“. Međutim kanonizacija je učinjena samostalnom voljom patrijarha i Arhijerejski sabor je tada nije prihvatio.
Bavio se i književnim radom, pripremio je izdanje Hilandarskog tipika Svetog Save. Pomogao je podizanje Hrama Svetog Dimitrija u selu Ratkoviću i Hram Pokrova Bogorodice u Beogradu.
Patrijarh Dimitrije je umro u 14 sati i 15 minuta 6. aprila 1930. u Beogradu[5] i sahranjen 10. aprila u manastiru Rakovici. U njegovo zaostavštini pronađeni su memoari koji do sada nisu objavljeni.[6]
Njegov naslednik na tronu patrijarha srpskog bio je patrijarh srpski Varnava (Rosić).
Odlikovanja uredi
Orden Svetog Save, Veliki krst (Kraljevina Srbija)
Orden Skenderbega, Veliki krst, (Kraljevina Albanija)[7]
Reference uredi
- ^ Vuković 1996, str. 163-164.
- ^ Srpski etnografski zbornik - Srpska Kraljevska akademija, "Naselja srpskih zemalja", (Dr. Mihajlo J. Miladinović knjiga 25. "Požarevačka Morava").
- ^ a b v Sredojević, Aleksandar D. „Patrijarh srpski Dimitrije Pavlović (1920-1930)” (PDF).
- ^ Gligorijević, Z. (27. 10. 2022). „OD UČITELjA DO „PATRIJARHA MITE“: Lapovci se i na Svetu Petku sećaju svog zemljaka - velikog poglavara SPC”. Večernje novosti. Pristupljeno 3. 11. 2022.
- ^ Tekst o smrti patrijarha Dimitrija („Politika“, 7. april 1930) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. novembar 2011), Pristupljeno 17. 4. 2013.
- ^ Patrijarhovi memoari („Politika“, 10. april 1930)[mrtva veza], Pristupljeno 20. 10. 2018.
- ^ Acović, Dragomir (2012). Slava i čast: Odlikovanja među Srbima, Srbi među odlikovanjima. Belgrade: Službeni Glasnik. str. 343.
Literatura uredi
- Slijepčević, Đoko M. (1966). Istorija Srpske pravoslavne crkve. knj. 2. Minhen: Iskra.
- Slijepčević, Đoko M. (1986). Istorija Srpske pravoslavne crkve. knj. 3. Keln: Iskra.
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do 20. veka (Serbian Hierarchs from the 9th to the 20th Century). Beograd: Evro.
- Acović, Dragomir (2013). Slava i čast - Odlikovanja među Srbima: Srbi među odlikovanjima. Beograd: Službeni glasnik. ISBN 978-86-519-1750-2.
- Radić, Radmila; Isić, Momčilo (2015). Srpska crkva u Velikom ratu 1914-1918. Beograd-Gacko: Filip Višnjić, Prosvjeta.
Spoljašnje veze uredi
- Obnavljanje Patrijaršije i izbor patrijarha 1920. godine
- Srpski arhijereji - Dimitrije Pavlović
- Patrijarh srpski Dimitrije Pavlović (1920-1930), doktorska disertacija (2014)
