Radovan Grković
Radovan Grković (Nevade, kod Gornjeg Milanovca, 5. mart 1913 — Nevade, kod Gornjeg Milanovca, 1. septembar 1974) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SR Srbije i narodni heroj Jugoslavije.
| radovan grković | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Radovan Grković | |||||||
| Lični podaci | |||||||
| Datum rođenja | 5. mart 1913. | ||||||
| Mesto rođenja | Nevade, kod Gornjeg Milanovca, Kraljevina Srbija | ||||||
| Datum smrti | 1. septembar 1974. (61 god.) | ||||||
| Mesto smrti | Nevade, kod Gornjeg Milanovca, SR Srbija, SFR Jugoslavija | ||||||
| Profesija | pravnik | ||||||
| Delovanje | |||||||
| Član KPJ od | jula 1941. | ||||||
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba | ||||||
| Služba | NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska armija 1941 — 1945. | ||||||
| Čin | potpukovnik u rezervi | ||||||
| Heroj | |||||||
| Narodni heroj od | 27. novembra 1953. | ||||||
| Odlikovanja |
| ||||||
Biografija uredi
Rođen je 5. marta 1913. godine u selu Nevade, kod Gornjeg Milanovca. Osnovnu školu i pet razreda gimnazije završio je u Gornjem Milanovcu, a ostala tri razreda u Čačku, gde je i maturirao 1932. godine. Za vreme školovanja živeo je u teškim materijalnim uslovima, jer je odrastao u seljačkoj porodici, koja je posle pogibije oca u Prvom svetskom ratu znatno osiromašila. To mu je bila i smetnja da neposredno posle mature nastavi školovanje, tako da je studije na Pravnom fakultetu u Beogradu započeo 1936. godine.[1]
Još kao gimnazijalac priključio se revolucionarnom omladinskom pokretu. Osuđivao je Šestojanuarsku diktaturu, agitovao za apstinenciju birača na parlamentarnim izborima 1931, učestvovao u štrajku učenika čačanske gimnazije 1931. godine. Period od 1932. do 1936. godine proveo je u rodnom selu, bavio se zemljoradnjom i učestvovao u stvaranju političke opozicije među seljacima u svom i okolnim selima. Zbog toga je zajedno sa starijim bratom, bio hapšen i osuđivan.
Dolaskom u Beograd gde je, februara 1936, upisao Pravni fakultet, priključio se revolucionarnom studentskom pokretu i učestvovao u brojnim političkim akcijama: u razbijanju Ljotićevog zbora 1936, u studentskim demonstracijama i zborovima. Bio je član odbora Ujedinjene studentske omladine i uprave opšte studentske menze u kojoj je i radio kao kelner i na taj način se izdržavao. Istupao je na velikom zboru omladine Beograda na Pravnom fakultetu, na kome je izražen snažan protest omladine protiv rata. Zbog svoje aktivnosti i u Beogradu je bio hapšen i osuđivan. Krajem 1940. je po kazni regrutovan, s rokom od 18 meseci, umesto devet koliko su u ono vreme služili školovani regruti.[2]
Narodnooslobodilačka borba uredi
Napad Sila Osovine na Jugoslaviju 1941. godine zatekao ga je u Bitolju na odsluženju vojnog roka. Izbegao je zarobljavanje, vratio se u rodno mesto i učestvovao u pripremama za formiranje partizanskog odreda u koji je zajedno sa bratom stupio jula 1941. godine.
Istog meseca 1941. godine postao je i član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). U početku ustanka bio je desetar u Takovskoj četi, a kasnije politički komesar. Ova četa je ubrzo prerasla u Takovski bataljon Čačanskog partizanskog odreda „Dragiša Mišović“, koji je izveo napad na Gornji Milanovac i oslobodio ga. Tih dana se naročito istakao u borbi sa četnicima kod Čačka i u njihovom gonjenju do Ravne Gore, a kasnije i u ogorčenim borbama koje su se vodile kod Priboja.
Sa svojim bataljonom ušao je u sastav Druge proleterske brigade prilikom njenog formiranja, 1. marta 1942. u Čajniču i učestvovao u nizu njenih akcija. Kasnije je otišao u Političko odeljenje (Politodel) Prve krajiške brigade u kojoj je ostao godinu dana. Istakao se u borbama ove brigade (Bihać, Bosanski Novi, Sanski Most), a naročito u borbi za Jajce avgusta 1942. godine. Kao delegat Srbije učestvovao je na Drugom zasedanju AVNOJ-a. Bio je i učesnik Prvog zasedanja Antifašističke skupštine narodnog oslobođenja Srbije (ASNOS).
Posle partijskog kursa 1943. postao je zamenik političkog komesara Pratećeg bataljona Vrhovnog štaba, a februara 1944. je po partijskom zadatku prešao u Toplicu za instruktora Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju. Kasnije je postao rukovodilac Drugog odseka Odeljenja za zaštitu naroda (OZN) za Srbiju i zamenik načelnika Ozne za Beograd. Demobilisan je 1. oktobra 1945. godine u činu potpukovnika Jugoslovenske armije (JA).
Posleratni period uredi
Posle rata, obavljao je niz odgovornih funkcija u Savezu komunista Srbije i organima vlasti:
- sekretar Okružnog komiteta u Čačku,
- instruktor Centralnog komiteta KP Srbije,
- član Centralnog komiteta Saveza komunista Srbije,
- ministar za trgovinu i snabdevanje u Vladi SR Srbije (1948—1951),
- sekretar Izvršnog veća Narodne skupštine Srbije (1953—1962),
- predsednik odbora Skupštine SR Srbije i dr.
Više je puta bio biran za poslanika Savezne skupštine SFRJ i Skupštine SR Srbije.
Umro je 1. septembra 1974. u rodnom selu. Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.[1]
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Ordena zasluga za narod sa zlatnom zvezdom, Ordena bratstva i jedinstva zlatnim vencem, Ordena za hrabrost i ostalih jugoslovenskih odlikovanja.[3] Ordenom narodnog heroja odlikovan je 27. novembra 1953. godine.[1]
Reference uredi
- ^ a b v Narodni heroji 1 1982.
- ^ Srpski biografski rečnik, 816. str.
- ^ Ko je ko 1957.
Literatura uredi
- Ko je ko u Jugoslaviji — biografski podaci o jugoslovenskim savremenicima. Beograd: Sedma sila. 1957. COBISS.SR 4864263
- Ko je ko u Jugoslaviji — jugoslovenski savremenici. Beograd: Hronometar. 1970. COBISS.SR 4897031
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
