Википедија

Svetlana Knjazev-Adamović

Svetlana Knjazev-Adamović (Bela Crkva, 27. avgust 1931 — Beograd, 2. avgust 2016.) bila je jugoslovenski i srpski filozof ruskog porekla i profesor Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Primarne oblasti njenog istraživanja i interesovanja bile su logika i epistemologija.[1]

Svetlana Knjazev-Adamović
Lični podaci
Datum rođenja(1931-08-27)27. avgust 1931.
Mesto rođenjaBela Crkva, Kraljevina Jugoslavija
Datum smrti2. avgust 2016.(2016-08-02) (84 god.)
Mesto smrtiBeograd, Srbija
Porodica
Supružnikprof. dr Dušan (Duda) Adamović (1928-2008)
Književni rad
PeriodSavremena filozofija
Uticaji od
Najvažnija dela
  • Filozofija Lavovsko-varšavske škole
  • Filozofija Bertranda Rasela

Biografija

uredi

Svetlana Knjazev je rođena u Beloj Crkvi u Banatu, u porodici ruskih emigranata, „belih Rusa“, koji su kao izbeglice posle Oktobarske revolucije bili prihvaćeni kao državljani Kraljevine SHS. Knjazevin otac bio je poreklom iz Belorusije, a majka iz Kijeva (Ukrajina). U Beloj Crkvi je provela detinjstvo i ranu mladost sa majkom i njenim roditeljima. U rodnom mestu je završila i osnovnu i srednju školu. Jedan neobičan detalj iz njene mladosti bio je pokušaj komunističkih vlasti da je nakon Drugog svetskog rata „vrate“ u Rusiju (a zapravo proteraju u Sovjetski Savez) u kojoj nikada prethodno nije ni bila. Zahvaljujući žestokom i upornom opiranju, uspela je da ostane u Jugoslaviji.[2]  

Verovatno podstaknuta majkom koja je „nenametljivo uticala na formiranje njenog književnog ukusa“[3]  prvobitno se upisala na studije na grupi za južnoslovensku književnost Filozofskog fakulteta u Beogradu. Ljubav prema jezicima i književnosti Knjazevu nikada nije napustila – o tome svedoče, između ostalog, njeni prevodi s ruskog uralskih legendi[4] i kurdskih narodnih pripovedaka.[5] Pored književnih tekstova, prevodila je i naučnu i filozofsku literaturu sa ruskog i poljskog jezika (poput Uvoda u semantiku A. Šafa (Beograd: Nolit, 1965) ili Psihoanalitičke teorije ličnosti J. Rejkovskog (Beograd, 1966)).

Nezadovoljna predavanjima i programom studija književnosti prelazi na studije filozofije koje je završila 1955. godine. Po završetku studija radila je kraće vreme u srednjoj školi u Beloj Crkvi da bi već 1956. bila izabrana za asistenta Andrije Krešića za logiku na Filozofskom fakultetu u Sarajevu gde je radila do 1958. kada prelazi na Katedru za logiku i metodologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu gde je bila izabrana za asistenta Mihaila Markovića.

Postdiplomske studije u Beogradu otpočela je 1957. a već 1959. godine odlazi na studijski boravak u Poljsku, na Varšavski univerzitet, radi pripreme doktorata o semantici odnosno teoriji značenja Lavovsko-varšavske škole koji je odbranila 1963. godine. Prerađenu i proširenu disertaciju objavila je 1964. godine u formi monografije pod nazivom Filozofija Lavovsko-varšavske škole (Beograd: Institut društvenih nauka), „pravo kapitalno delo […] koje je postalo paradigma toga kako se i pod ideološkim ograničenjima može unapređivati ono što će ne zadugo potom izaći na filozofsku scenu kao 'analitička filozofija'.“[6] Poljskim filozofima je značajnim delom posvećena i njena knjiga Filozofski portreti (Beograd: Institut za filozofiju, 2005).

Kada je reč o Knjazevinom doprinosu etabliranju i afirmaciji takozvane analitičke filozofije u Jugoslaviji, treba istaći da je bila jedan od autora uvrštenih u zbornik izdavačke kuće Kluwer Academic Publishers (današnji Springer Science+Business Media), Contemporary Yugoslav Philosophy: The Analytic Approach (prir. A. Pavković, 1988). Bila je i član Sekcije za analitička istraživanja u filozofiji Srpskog filozofskog društva od njenog osnivanja 1981. godine.

Od izbora u zvanje docenta 1963. je predavala logiku sa metodologijom, teoriju saznanja i filozofiju jezika, a povremeno čak i metaetiku. Po dogovoru sa M. Markovićem, početkom 60-ih počinje sa studentima da radi savremenu matematičku odnosno simboličku logiku, da bi već 1964. zajedno sa Aleksandrom Kronom (koji je nedugo nakon nje izabran za asistenta na Katedri za logiku u Beogradu) i Dušanom Adamovićem, koji će kasnije postati njen suprug, i Slavišom Prešićem sa Matematičkog fakulteta držala prvi kurs iz savremene logike za postdiplomce.

Zajednički napori S. Prešića, A. Krona, D. Adamovića i S. Knjazev rezultovali su najpre osnivanjem Seminara za logiku i algebru na Matematičkom fakultetu u Beogradu krajem 1960-ih, da bi 1970. godine Seminar prešao pod okrilje Matematičkog instituta SANU od kada počinje neprekidan uspon i brzi razvoj logike u Srbiji. Objavila je i veći broj udžbenika iz logike (koautori A. Kron i S. Novaković), prevashodno za učenike gimnazija i srednjih škola.

Svetlana Knjazev je 1971. godine unapređena u zvanje vanrednog profesora u kojem se i penzionisala 1996. godine, nakon četrdeset godina rada.

Bila je mentor većeg broja magistarskih i doktorskih disertacija, posebno filozofima mlađe generacije (A. Pavković, „Teorija opažanja britanskih empirista i realizam Tomasa Rida“, 1983; N. Grahek, Teorija psihofizičkog identiteta, 1989; Ž. Lazović, „O prirodi epistemičkog opravdanja“, 1992; S. Sinđelić, „Kumulativnost i revolucija u nauci“, 1995, itd.).

Ostvarivala je intenzivnu saradnju i razmenu sa kolegama iz drugih filozofskih centara u tadašnjoj Jugoslaviji i učestvovala je u organizaciji brojnih stručnih skupova i konferencija.

Bila je član redakcije časopisa Filozofija. Jugoslovenski časopis za filozofiju i časopisa Theoria.

Bila je dugogodišnji sekretar Jugoslovenskog udruženja za filozofiju, kao i potpredsednica Srpskog filozofskog društva. Nakon suspenzije osmoro profesora Filozofskog fakulteta januara 1975. godine (M. Marković, Lj. Tadić, D. Mićunović, M. Životić, S. Stojanović, Z. Golubović, N. Popov i T. Inđić) izabrana je za upravnicu Instituta za filozofiju. Takođe je bila i jedan od pisaca pozitivnih referata za kolege kojima je pretilo uklanjanje iz nastave i sa posla na Filozofskom fakultetu.[7]

Njen društveni, javni i antiratni angažman posebno je došao do izražaja tokom turbulentnog perioda krajem 80-ih i tokom 90-ih godina.[8]  Bila je jedan od prvih članova obnovljene Demokratske stranke (DS), pa čak i kandidat DS za poslanika u Narodnoj skupštini na izborima 1990. godine. Takođe je bila jedan od osnivača Fonda Demokratski centar (kasnije preimenovan u Fondaciju Centar za demokratiju) 1994. godine.[9] Govorila je i na sesijama Beogradskog kruga[10] o čemu svedoče njeni prilozi u zbornicima Druga Srbija (Beograd, 1992) i Intelektualci i rat (Beograd, 1993). U kontekstu društveno-političkog angažmana S. Knjazev-Adamović su važni i tekstovi sabrani u njenim knjigama S moje tačke gledišta (Beograd, 1996) i Polemike političke i filozofske (Beograd, 2005). O ovom zborniku njenih polemičkih tekstova je napisano da predstavlja „vredan spomenik etici angažovane intelektualnosti koja u, delom iracionalno i haotično, polje srpske političke kulture uvodi logiku“.[11]  

Njeni osvrti i analize objavljivani su i u Književnim novinama, Danasu, Vremenu i Peščaniku, kao i u reviji Les Temps Modernes koju su osnovali Žan Pol Sartr i Simon de Bovoar.

Interesovala se i pokušavala je da zainteresuje i druge za ekološku problematiku ukazujući na značaj očuvanja životne sredine, o čemu je napisala i nekoliko radova.[12]  Bila je poznata ne samo kao veliki ljubitelj životinja već i kao borac za životinjska prava (o čemu svedoči i knjiga Životinje tu oko nas, Beograd: Krug, 2002).

Svojevrsna biografija i memoari Svetlane Knjazev-Adamović mogu se pronaći u knjizi Nadežde Ćetković Plava čarapa. U otkrivanju identiteta Svetlane Knjazev-Adamović, filosofske spisateljice i logičarke (Beograd: K.V.S, 1999, Edicija „Sećanje žena“).

Povodom smrti profesorke Knjazev-Adamović priređen je zbornik-spomenica, U sećanje na Svetlanu Knjazev-Adamović. Zbornik radova njenih prijatelja, učenika i kolega (Beograd: Srpsko filozofsko društvo, Institut za filozofiju i Filozofski fakultet, 2016) koji su priredili M. Arsenijević i Ž. Lazović.

Bibliografija

uredi

Monografije (izbor)

uredi
  • Saznanje i njegovi oblici, Beograd: Rad, 1958
  • Filozofija Lavovsko-varšavske škole, Beograd: Institut društvenih nauka, 1964
  • Logika u praksi, Beograd: Zavod za izdavanje udžbenika, 1964 (11 izdanja)
  • Filozofija Betranda Russella. Strasno traženje izvesnosti, Zagreb: Naprijed, 1966 (drugo izdanje: Beograd: Gutenbergova galaksija, 2004)
  • S moje tačke gledišta, Beograd: Bodex FDS, biblioteka „Vaga“, 1996
  • Filozofski portreti, Beograd: Institut za filozofiju, 2005
  • Polemike političke i filozofske, Beograd: Službeni glasnik, 2008

Napisala je više gimnazijskih i srednjoškolskih udžbenika iz logike koji su se koristili širom Jugoslavije (veliki broj reizdanja).

Objavila je veliki broj radova, prikaza i osvrta u naučnim časopisima (Praxis, Filozofija. Jugoslovenski časopis za filozofiju, Naša stvarnost, Theoria, Filozofija i društvo, Filozofske studije, Filozofska istraživanja, Filozofski godišnjak, Filozofski pregled, Savremene filozofske teme, Sociologija, Anthropos, Gledišta, Treći program, Pregled, Pregled (Sarajevo), Nova srpska politička misao, itd.) i u Zborniku Filozofskog fakulteta, te u tematskim zbornicima (npr. Problemi filozofije marksizma, 1967) i zbornicima sa nacionalnih, regionalnih i međunarodnih skupova i konferencija.

Takođe je napisala uvodne studije i predgovore za prevode Traktata o dobrom delanju T. Kotarbinjskog (1964), Uvoda u semantiku A. Šafa (1965), Uvoda u logiku i naučni metod M. Koena i E. Nejgela (1965), Lenjinovih filozofskih spisa (1974, 1975) i Filozofije simboličkih oblika E. Kasirera (2000).

Izvori

uredi
  1. ^ Ristić, Snežana; Leposavić, Radonja (17. 9. 2016). „Grad”. Radio Beograd 2. Arhivirano iz originala 3. 4. 2023. g. Pristupljeno 3. 4. 2023. 
  2. ^ Videti: M. Arsenijević, „Uvodna reč“ u M. Arsenijević i Ž. Lazović (prir.), U sećanje na Svetlanu Knjazev-Adamović. Zbornik radova njenih prijatelja, učenika i kolega, Beograd: Srpsko filozofsko društvo, Institut za filozofiju i Filozofski fakultet, 2016, str. 11.
  3. ^ Videti: M. Malešević, „Plava čarapa“ (prikaz knjge N. Ćetković Plava čarapa. U otkrivanju identiteta Svetlane Knjazev-Adamović, filosofske spisateljice i logičarke, Beograd, 1999, Edicija „Sećanje žena“), Kultura. Časopis za teoriju i sociologiju kulture i medija, br. 102, god. 2001, str. 190.
  4. ^ Gospodarica Bakarne gore: uralske legende, Beograd : Gutenbergova Galaksija, 2003.
  5. ^ Mudri saveti : kurdske narodne pripovetke, Beograd : Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 2000.
  6. ^ Videti: M. Arsenijević, „Uvodna reč“ u M. Arsenijević i Ž. Lazović (prir.), U sećanje na Svetlanu Knjazev-Adamović. Zbornik radova njenih prijatelja, učenika i kolega, Beograd: Srpsko filozofsko društvo, Institut za filozofiju i Filozofski fakultet, 2016, str. 9.
  7. ^ O drugim profesorima i intelektualcima koji su na ovaj način stali u zaštitu ugroženih kolega videti: B. Jakšić, „Praxis – kritički izazovi“ u D. Olujić i K. Stojaković (prir.), Praxis. Društvena kritika i humanistički socijalizam, Beograd: Rosa Luxemburg Stiftung, 2012, str. 81, nap. 150.
  8. ^ Poslušati emisiju „Troj“ emitovanu na Radio Beogradu 2 1991. godine, dostupno na: https://pescanik.net/troj/
  9. ^ Videti publikaciju 20 godina Fondacije Centar za demokratiju. Za demokratsko i solidarno društvo (Beograd: Fondacija Centar za demokratiju, 2014).
  10. ^ Prema evidenciji (spiskovima) do kojih je došla Borka Pavićević, Svetlana Knjazev Adamović bila je član Beograskog kruga. Videti: https://www.czkd.org/stance/druga-srbija/ i https://www.danas.rs/kolumna/borka-pavicevic/druga-srbija/)
  11. ^ Videti: Z. Paković, „Logika i iracionalno u srpskoj političkoj kulturi“, Politika, 26.12.2008. (https://www.politika.rs/sr/clanak/68756/Logika-i-iracionalno-u-srpskoj-politickoj-kulturi)
  12. ^ Poslušati deo intervjua na drugom programu Radio Beograda, dostupno na: https://www.rts.rs/lat/radio/radio-beograd-2/2453650/grad.html


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Светлана_Књазев-Адамовић&oldid=27827763”