Starčevo (Pančevo)

Starčevo
Starčevo;
	Pravoslavna crkva u Starčevu
	Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Južnobanatski
Grad	Pančevo
Stanovništvo
— 2011.	7.473
— gustina	104/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 48′ 26″ S; 20° 42′ 08″ I / 44.80726° S; 20.70226° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	77 m
Površina	71,4 km2
	Starčevo Starčevo na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	26232
Pozivni broj	013
Registarska oznaka	PA

Starčevo je naselje gradskog karaktera koje se nalazi na teritoriji Grada Pančeva, u Južnobanatskom okrugu Autonomne Pokrajine Vojvodine, u Republici Srbiji. Prema konačnim rezultatima popisa stanovništva iz 2011. godine, u Starčevu živi 7473 stanovnika.^[1]

Nalazi se na 9 kilometara jugoistočno od Pančeva i zauzima prostor od oko 92,8 km². Naselje je graničarsko-panonskog tipa i izgrađeno je pod upravom Vojne granice. Pored mesta se nalazi istoimeni arheološki lokalitet iz starijeg neolita, po kome se čitava kultura dobila naziv starčevačka.

Istorija uredi

Prostiranje Starčevačke kulture

Replika neolitskog naselja

Na teritoriji Starčeva pronađena su nalazišta iz mlađeg kamenog doba (5500–4500. godine pre nove ere). Takođe postoje i nalazišta naroda Sarmata. Pronađeni ostaci potvrđuju da je na ovom lokalitetu postojalo tračansko-ilirsko, a kasnije i rimsko naselje.

Starčevo se nalazi 9 kilometara istočno od Pančeva i zauzima prostor od 92,8 km². Naselje je graničarsko-panonskog tipa i izgrađivanje mu je vršeno planski pod rukovodstvom graničarske vojne vlasti. Od 1738. god. naselje ima rang opštine. Kasnije je spojeno sa Vojlovicom a sada je u sastavu Grada Pančeva. Razvoju Starčeva doprinosi blizina Pančeva i reke Dunav.
Po prvom predanju ime je postalo od nekog vojvode Starčevića, koji je imao dvor na potezu koji se danas zove Đurđevac. Naziv potiče od njegovog sina koji se zvao Đurđe. Na Đurđevcu su otkopani ostaci neke građevine pa i bunar. Drugo predanje govori o kaluđeru u manastiru Vojlovica koji je zvan Starac. On je iz manastira izgonio neposlušne sluge, a oni su se naseljavali na napuštenom zemljištu van manastira pa je naselje nazvano Starčevo. Po trećem predanju, kod Nadela je postojala koliba nekoga starca. Tuda je vodio put kojim su vojnici nosili poštu od Opova prema Kovinu. Vojnici su često navraćali kod starca pa su i naselje koje je tu postojalo nazvali Starčevo. Po manastirskim arhivskim podacima jedan od kaluđera kojima je povereno opsluživanje pravoslavnog življa se zvao Starac. Ugarska vlast je naselju dala ime Teraso ali se ono koristilo samo administrativno. Najverovatnije je da su naselje u sadašnjem obliku osnovali migranti iz Srbije pokrenuti seobom Srba pod Arsenijem Čarnojevićem i da je nastalo između 1690. i 1716. godine. Nakon oslobađanja od Turaka dolazi do novog naseljavanja.

Katolička crkva u Starčevu

Starčevo je od 1764. godine pravoslavna parohija u Pančevačkom protoprezviteratu.^[2] Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto pripada Pančevačkom distriktu. Naselje ima militarski karakter a stanovništvo je izmešano srpsko i vlaško.^[3] Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir mesto Starčevo je bilo parohijska filijala manastira Vojlovice.^[4] Po osnivanju Banatske vojne granice dolazi do kolonizacije Nemaca i Hrvata (najviše je doseljeno od 1788 - 1792). Mesto je u to vreme pretežno bilo poljoprivrednog karaktera. Zbog povećanja broja stanovnika i nemogućnosti nalaženja dodatnih izvora prihoda dolazi do iseljavanja u strane zemlje (najviše u Ameriku 1907. i 1908). Napuštanjem naselja od strane Nemaca posle Drugog svetskog rata stvorena je osnova za novu kolonizaciju, koja je pretežno izvršena sa teritorije uže Srbije. Posle Drugog svetskog rata, zbog blizine Pančeva i velikog razvoja industrije, menja se socijalna struktura stanovništva i naselje prestaje da bude čisto poljoprivredno pa dolazi do novog naseljavanja. Od 1981. godine Starčevo je naselje gradskog karaktera jer je udeo poljoprivrednog stanovništva iznosio manje od 30%. Tokom devedesetih godina dolazi do novih ali manjih migracija stanovništva, a poslednjih godina dolazi i do novog sporadičnog doseljavanja usled izvanredne komunalne opremljenosti Starčeva i blizine Pančeva i Beograda.

Starčevo ima četiri kraja: Donji i Gornji su starosedelački, a Radničko naselje i Šumice formirani su u drugoj polovini 20. veka kao rezultat okolnog industrijskog razvoja. U centru mesta je zgrada nekadašnje opštine, sada Mesna zajednica, podignuta još za vreme Marije Terezije, zgrada Doma kulture, škole, ambulante, Opštinski stadion, muzej, i prelepo šetalište na Trgu neolita.

Kultura uredi

Danas Starčevo ima bogat kulturni život, koji se ostvaruje putem Doma kulture, koji je organizator nekoliko regionalnih manifestacija poput Festivala malih tamburaških sastava "Starčevačka tamburica", Festivala akustične gitare "Gašini akordi", manifestacije "Dani knjige", Letnjeg programa "Dani druženja" kao i Eks JU Rok Festa (suorganizacija sa Kreativnim kulturnim klubom). Pored Kreativnog kulturnog kluba koji tretira alternativne oblike kulture u Starčevu je aktivno i Kulturno - umetničko društvo "Neolit" koje baštini tradicionalni melos i igre, a u tome se nadopunjuje sa Tamburaškim orkestrom "Neolit". Pri Domu kulture aktivna je i izložbena galerija "Boem", u kojoj svoje radove izlažu brojni akademski umetnici. Brojnost i društveni aktivizam karakteristični su za društvenu nadgradnju Starčeva, pa je tako u mestu aktivno oko 30 udruženja građana i klubova koji okupljaju brojno članstvo: Odred izviđača "Nadel", Udruženje sportskih ribolovaca "Nadel", Golubarsko društvo "Bogojavljanje", Društvo pčelara "Starčevo", Društvo vinara, vinogradara i destilera "Starčevo", udruženje "Pagus", Udruženje žena "Neolit", Moto klub "Neolit"...

Od juna 2020. godine Starčevo ima svoj muzej, koji se nalazi na Trgu neolita i u kome su predstavljene epohe neolita i Banatske vojne granice.

Demografija uredi

U naselju Starčevo živi oko 6300 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,2 godina (36,8 kod muškaraca i 39,7 kod žena). U naselju ima 2432 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,13. Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Trg neolita

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[5]
Godina	Stanovnika
1948.	3.880
1953.	3.676
1961.	4.854
1971.	6.545
1981.	7.304
1991.	7.579	7.448
2002.	7.615	7.917

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[6]

Srbi	6.205	81,48%
Hrvati	349	4,58%
Jugosloveni	204	2,67%
Mađari	111	1,45%
Romi	88	1,15%
Slovaci	74	0,97%
Makedonci	60	0,78%
Crnogorci	36	0,47%
Rumuni	30	0,39%
Bugari	27	0,35%
Nemci	15	0,19%
Muslimani	15	0,19%
Česi	8	0,10%
Rusi	5	0,06%
Albanci	3	0,03%
Slovenci	2	0,02%
Bunjevci	2	0,02%
Ukrajinci	1	0,01%
Bošnjaci	1	0,01%
nepoznato	303	3,97%

Stanovništvo prema polu i starosti^[7]


	m	ž
?	19	22
80+	30	70
75—79	65	109
70—74	140	166
65—69	165	241
60—64	242	212
55—59	176	209
50—54	261	275
45—49	371	310
40—44	270	278
35—39	292	252
30—34	269	240
25—29	261	266
20—24	299	264
15—19	296	248
10—14	256	206
5—9	233	225
0—4	211	166
Prosek :	36,8	39,7

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	930	891	1.262	1.778	2.116	2.337	2.432

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	390	567	459	616	238	114	29	9	5	5	3,13

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	3.156	946	1.990	122	88	10
Ženski	3.162	573	2.003	474	107	5
UKUPNO	6.318	1.519	3.993	596	195	15

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	1.551	177	0	1	759
Ženski	837	73	0	0	269
UKUPNO	2.388	250	0	1	1.028
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	36	116	130	22	119
Ženski	7	19	134	31	35
UKUPNO	43	135	264	53	154
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	5	29	67	18	16
Ženski	15	43	29	53	103
UKUPNO	20	72	96	71	119
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	17	0	0	39
Ženski	17	0	0	9
UKUPNO	34	0	0	48

Sport uredi

Stadion Borca u Starčevu.

FK Borac Starčevo, osnovan je 1926. i trenutno se takmiči u Vojvođanskoj ligi Istok.
OK Borac Starčevo, trenutno se takmiči u Superligi Srbije (2020).
Košarkaški klub Borac
Košarkaški klub Neolit
Ragbi klub Borac
Šahovski klub Borac, trenutno se takmiči u Drugoj ligi Srbije

Reference uredi

^ Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srbiji 2011 – Starost i pol — Republički zavod za statistiku, Beograd. 2012. ISBN 978-86-6161-028-8.
^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.
^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Literatura uredi

Izvori: Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju o Banatskih mesta i običaji nastanak sela ko su bili Doseljenici čime se bavili meštani
Napomene.

U uvodnom delu prikazan je kratak istorijski pregled ovog područja od praistorijskih vremena do ulaska Banata u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Najveći prilog u ovom delu čine ,Letopis i trudio se da ne propusti nijednu važnu činjenicu u prošlosti opisivanih mesta koje se prvi put pojavljuje u ovom obliku, verujemo da ćemo zadovoljiti već dosta raširen interes za proučavanje prošlosti naših Banatskih naselja.

Inače Monografija Podunavske oblasti (Pančevo, 1929) koju je sastavio dr Vladimir Margan i Feliksa Milekera sačinjena je od tri dela i predstavlja i danas jedno od nezaobilaznih dela za proučavanje Banata

Preporučena Literatura: [1] [2]

Vidi još uredi

Spisak ulica Starčeva

Spoljašnje veze uredi

]]

[1] Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srbiji 2011 – Starost i pol — Republički zavod za statistiku, Beograd. 2012. ISBN 978-86-6161-028-8.

[2] "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.

[3] J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.

[4] "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.

[5] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[6] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[7] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]