Tuva
Tuva (rus. Тува) ili Tiva (rus. Тыва, tuv. Тыва), zvanično Republika Tuva (rus. Республика Тува[1][2], tuv. Тыва Республика), je konstitutivni subjekt Ruske Federacije[3] sa statusom autonomne republike na prostoru južnog Sibira. Glavni grad republike je grad Kizil.
| Republika Tiva Respublika Tыva Tыva Respublika | |
|---|---|
 | |
 | |
| Himna: Ja sam Tuvin | |
| Država |  Rusija |
| Federalni okrug | Sibirski |
| Glavni grad | Kizil |
| Površina | 168.600 km2 |
| Stanovništvo | 2021. |
| — broj st. | 336.651 |
| — gustina st. | 2 st./km2 |
| Zvanični veb-sajt | |
Etimologija uredi
Republika je dobila ime po titularnom narodu Tuvincima koji su i najbrojniji narod u ovoj republici. Tuvinci su narod turkijskog porekla, tradicionalno budističke veroispovesti.
Prvobitni narod koji je naseljavao ovu teritoriju poznat je kao Urjanhajci, koje su Mongoli zvali „Šumski ljudi”. Vremenom je došlo do mešanja ovog naroda sa južnim turkijskim narodima i nastao je tuvinski narod. Tuvinci sebe nazivaju Tiva (tuv. Тыва), a tako nazivaju i svoju matičnu republiku. Nakon provedenog referenduma, od 2001. godine u Rusiji su ravnopravna oba naziva.[1][2]
Istorija uredi
Nezavisnost uredi
Tuva je bila pod vlašću kineske Ćing dinastije od 1758. do 1914. godine (pre ovoga bila je deo raznih mongolskih i turkijskih kanata).
U Kini 1911. godine izbija Sinhajska revolucija, sa ciljem da izbaci dinastičnu vlast iz tadašnje Kine. Sa tim ciljem se pojavljuje i tuvinski nacionalizam, koga je podržavalo Rusko carstvo. Ruski car Nikolaj II šalje vojsku u Tuvu 1912. godine, a već 1914. godine Tuva proglašava nezavisnost pod nazivom Urjankajska Republika. Ipak, proglašena nezavisnost je kratko trajala i Tuva se ubrzo priključuje Rusiji kao njen protektorat pod nazivom Urjankajski kraj. Rusi podižu glavni grad nove pokrajine, nazvan Bjelocarsk.
Komunizam uredi
Godine 1917. počinje građanski rat u Rusiji, a 1920. Crvena armija ulazi u Tuvu. Sledeće godine, tuvinski komunisti proglašavaju Narodnu Republiku Tuvu, koju je jedino priznavao Sovjetski Savez. Iako je bila komunistička zemlja, budizam je proglašen kao zvanična religija. Takođe se radilo i na smanjivanju ruskog uticaja, tako što se regulisala imigracija iz Sovjetskog Saveza i ojačavali odnosi sa novonastalom NR Mongolijom. Ovo su Sovjeti sprečili time što su 1930. smenili vlast u Tuvi sa boljševicima odanim Sovjetskom Savezu, koji su ubili ili proterali 1/3 partije. Godine 1944, Tuva svojevoljno postaje deo Sovjetskog Saveza, zbog čega je i dan danas deo Ruske Federacije.
Ime glavnog grada promenjeno je 1918. iz Bjelocarsk u Hem-Beldir, a 1926. u današnje ime.[4]
Stanovništvo uredi
Populacija uredi
| 1989. | 2002. | 2010. | 2021. |
|---|---|---|---|
| 309,129 | 305,510 | 307,930 | 336,651 |
Etnička podela uredi
Najbrojniji narod u Tuvi su Tuvinci, koji čine 82% populacije. Odmah iza su Rusi sa 16,3% populacije. Postoje i ostale etničke grupe, uglavnom nomadskog porekla, ali nijedna ne prelazi 0,5% celokupne populacije.
Vitalne statistike uredi
Godine 2016. populacija Tuve povećala se za 3,4‰. Prosečan životni vek je poprilično nizak, tako da muškarci žive u proseko oko 59, a žene oko 73 godine.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b Konstituciя Respubliki Tыva — OSNOVЫ KONSTITUCIONNOGO STROЯ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. decembar 2012). Statья 1. p 2. Naimenovaniя Respublika Tыva i Tuva ravnoznačnы.
- ^ a b „Konstituciю Tuvы priveli v sootvetstvie“
- ^ „Konstituciя Rossiйskoй Federacii ”.
- ^ „Zvanični sajt Tuvinske Republike”. Arhivirano iz originala 09. 03. 2011. g. Pristupljeno 28. 06. 2017.
