Mitropolit karlovački Jovan
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Jovan Đorđević (ili Georgijević) (Sremski Karlovci — Sremski Karlovci, 23. maj 1773) bio je srpski pravoslavni mitropolit karlovački od 1769. do 1773. godine.[1]
| Jovan (Đorđević) | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Mesto rođenja | Sremski Karlovci, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 23. maj 1773. |
| Mesto smrti | Sremski Karlovci, Austrijsko carstvo |
Život uredi
Jovan Georgijević (kasnije promenjeno u Đorđević) rođen je u Sremskim Karlovcima nepoznate godine, početkom 18. veka. Još kao dete dospeo je u manastir Dečane gde je bio đak, đakon i arhiđakon patrijarha Arsenija IV. Kao sveštenođakon (arhiđakon) bio je 1728. godine u pratnji patrijarhovoj prilikom njegove posete mitropolitu đustendilskom Jefremu (Stankoviću) u Đustendilu, a takođe i prilikom posete ove dvojice crkvenih velikodostojnika lesnovskom manastiru.[2] Prilikom patrijarhove posete manastiru na reci Tresci, pored mitropolita skopskog Kirila u pratnji se nalazio i arhiđakon Jovan. Sve ovo govori da je bio vrlo blizak patrijarhu Arseniju IV.
Prelazak u Austrijsko carstvo uredi
U vreme druge seobe Srba 1737. godine arhiđakon Jovan se pridružio patrijarhu Arseniju IV i našao mu se pri ruci u svom rodnom mestu. Iduće, 1738. godine, arhiđakon Jovan učestvovao je u gašenju ruskih škola u Karlovcima. On je tada bio po zvanju i "fundus školski" u Karlovcima i suzbijao je ne prosvetu (kako mu se pripisuje) nego ruski uticaj. Orijentisan je bio više ka zapadu (Evropi) a manje ka istoku (Rusiji), i nalazio se na idejnoj i interesnoj liniji austrijske carske politike. Kada se upraznila Temišvarska eparhija, patrijarh Arsenije IV pokušao je da svoga arhiđakona Jovana imenuje za episkopa temišvarskog, ali u tome nije uspeo jer je na patrijarha vršen pritisak da se za episkopa postavi Simeon Hristijan.
Kada su hrvatski staleži podneli predlog na saboru u Požunu da se u Hrvatskoj i Slavoniji ukinu sve pravoslavne eparhije, a pravoslavni vernici potčine unijatskom episkopu, srpski narodni prvaci su 12. septembra 1742. godine izabrali narodne izaslanike među kojima su, pored ostalih, bili episkop Pavle (Nenadović) i arhiđakon Jovan (Đorđević).[3] Njegov zadatak je bio da zatraže da se potvrde sve povlastice koje je srpski narod dobio i da se proglase u svima hrvatskim županijama. Na Bogojavljenje 1746. godine patrijarh Arsenije IV rukopoložio je arhiđakona Jovana u čin prezvitera i proizveo ga u čin arhimandrita. Potpisao se on 18. decembra 1745. godine u jednom pismu kao Jovan Georgijević arhimandrit Dečanski i Trona pećkog egzarh.[4] Budući da je bio vešt pregovarač, što se videlo prilikom njegovog boravka u Beču, gde je zastupao potrebe Srpske crkve, patrijarh Arsenije IV poslao ga je u manastir Dečane. Kao dečanski arhimandrit i patrijarhov egzarh novčano potpomogao je 1746. godine Žefarovićev bakrorez "Knez Lazar", a takođe i "Sremske svetitelje". Njegovim zauzimanjem patrijarh Arsenije IV izdao je bakrorez "Car Uroš".
Episkopsko zvanje uredi
Na Veliku Gospojinu 1746. godine patrijarh Arsenije IV, zajedno sa mitropolitom beogradskim Sofronijem i episkopom bačkim Visarionom (Pavlovićem) hirotonisao je u Sabornoj karlovačkoj crkvi arhimandrita Jovana za episkopa osečkopoljskog. Na ovom položaju je ostao tri godine, ali se uglavnom zadržavao u Sremu.
Kada se upraznila Eparhija karansebeško-vršačka, episkop Jovan je premešten u Karansebeš 1749. godine. Potpisao se on 17. septembra 1850. godine kao Jovan Georgijević Božijej milostiju pravoslavni episkop Karansebeški, Vršački i Lugoški, i egzarh prestola Patrijaršijskog. Otvorio je u Karansebešu 1751. godine teološki kurs. Posle izvesnog vremena premestio je sedište u Vršac, gde je podigao velelepni vladičanski dvor sa pridvornim hramom, u kome je vredni ikonostas koje je islikao njegov dvorski slikar Nikola Nešković.
Mitropolitsko zvanje uredi
Posle smrti mitropolita Pavla (Nenadovića) izabran je na Karlovačkom narodno-crkvenom saboru, kao vladin kandidat, za mitropolita episkop Jovan 7. septembra 1769. godine. Đorđević je uz mitropolijske prihode uživao do svoje smrti i prihode upražnjene vršačke eparhije; uz podršku carske vlasti koja ga je tako nagradila.[5] Istoga meseca, pre nego što je od carice Marije Terezije potvrđen, carica je zatražila od novog mitropolita da pokaže svoju blagodarnost na taj način što će se izvestan broj zapovednih praznika ukinuti. Krajem godine Sinod je razrešio 56, praznika od kojih je 27 bilo ruskih. Ukidanje praznika je propraćeno velikim negodovanjem, koje je kod rimokatolika, čiji su praznici takođe ukinuti, bilo još veće. Posle svega ovoga u Beču je 1771. godine štampan srpski kalendar. U ovom kalendaru navedeno je trinaest praznika svetim Srbima. Oni su ušli u kalendar na zauzimanje mitropolita Jovana koji je bio veliki poštovalac i pobornik slavljenja uspomena svetih Srba (25). U ovom mesecoslovu objavljena je i opšta stihira srpskim svetiteljima, koju je napisao mitropolit Jovan, još 1735. godine. Zahvaljujući Srbljaku, koji je izišao iz štampe 1761. godine u Rimniku u Maloj Vlaškoj, koji je priredio za štampu episkop aradski Sinesije (Živanović), uspeo je mitropolit Jovan da pomenute svete unese u mesecoslov, i na taj način osigura njihovo slavljenje u srpskom narodu. Mitropolit Đorđević je 1771. godine objavio svoje pomenuto delo pod naslovom "Stihira opšća Svetiteljem Srbskim", kao crkvenu pesmu, u okviru "Sobranija izbranih molitv...", štampano u Beču.[6]
Posle svog ovećeg Zbornika molitava, mitropolit Jovan je sačinio kratak izvod molitava iz pomenutog Zbornika i namenio ga vojnicima pravoslavne vere, a potom i svima vernicima srpske i rumunske narodnosti. Sve je to štampao o svom trošku i posle Božića 1771. razaslao eparhijama da ih kao njegov dar podele vojnicima koji znaju čitati, a ne mogu učestvovati u pravoslavnom bogosluženju budući da su udaljeni od pravoslavnih hramova. Budući vezan za manastir Dečane, mitropolit Jovan je poslao ovom manastiru svoje rukopisne knjige "Paraklis" i "Kanon molebni Stefanu Dečanskom" koje govore „da je iza njih stojao sentimentalan čovek“. Mitropolit je objavio 16. novembra 1772. godine "Način brakosočetanija" u devet tačaka koje se odnose na stupanje u brak.[7]
Mitropolit Jovan je umro 23. maja 1773. godine u Karlovcima,[8] a sahranjen je u manastiru Krušedolu, čiji je bio ktitor.
Zasluge uredi
Mitropolit Jovan spada u red najvećih priložnika crkava i manastira. Njegovim zauzimanjem, pre svega, podignuti su mnogi hramovi i snabdeveni crkvenim stvarima umetničke vrednosti i izrade. Tako je na njegov zahtev Nikola Nešković obnovio ikonu svetih srpskih despota u manastiru Krušedolu, kome je poklonio i jednu novu ikonu istoga sadržaja. Njegovim troškom i staranjem dovršeni su vezovi pokrova za kivote sv. Stefana Dečanskog i sv. cara Uroša. Najzaslužniji je za širenje kulta Sv. Stefana Dečanskog u crkvi i narodu.
Kao ljubitelj knjige, mitropolit Jovan ih je pisao, štampao i poklanjao crkvama, manastirima i vernicima. Iz zapisa se saznaje samo za manji deo knjiga koje je poklonio i na taj način negovao tradiciju poklanjanja knjiga u srpskoj crkvi. Tako je poklonio prestona jevanđelja hramu Vaznesenja Gospodnjeg u Rumi, Uspenskom hramu u Vršcu i carskoj lavri u Dečanima; prilog manastiru Studenici; Srbljak hramovima manastira Mesića i Gornjeg Kovilja; Pashalnu službu hramu u Banoštru i Nikolajevskim hramovima u Irigu i Šuljmu; ceo krug crkvenih knjiga pridvornom hramu u Vršcu, Cvetni triod manastiru Središtu, dvanaest mineja, Službenik i Pentikostar u Dečanima. Pored knjiga, mitropolit Jovan je poklonio pridvornom hramu u Vršcu časnu trpezu, a takođe i dvostruku ikonu na kojoj je izobraženo Rođenje i Bogojavljenje. Srebrna kandila poklonio je manastirima Hopovu i Jasku, sasud za sveto miro mnogim banatskim crkvama.
Mitropolit Đorđević je značajan zato što je između 1761-1765. godine objavio delo na novoj, reformisanoj, skraćenoj sa 25 znakova, ćirilici. Njegovom zaslugom je prepisan Dušanov zakonik.
Iz jednog sačuvanog snimka muzičkog rukopisa, grčkog i srpskog, koji je izgoreo 6. aprila 1941. u Beogradu, na kome se nalaze stihovi arhiđakona Jovana pisani na srpskoslovenskom, da se zaključiti da je on bio obrazovan čovek. Ti njegovi stihovi „zanimljivi su najviše po tome što su među poslednjima koji su danas poznati na srpskoslovenskom“. U godini pisanja ovih stihova, 1735, arhiđakon Jovan je prvi put posetio manastir Gračanicu, što je učinio i 1736. godine urezavši „svoje ime na zid spoljašnjeg narteksa“.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Vuković 1996, str. 244-247.
- ^ "Letopis Matice srpske", Novi Sad 2006.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 30. april 1905.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 15. jun 1904.
- ^ "Delo", Beograd 1. jul 1913.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 19. jul 1898.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 7. jun 1892.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 20. maj 1907.
Literatura uredi
- Slijepčević, Đoko M. (1966). Istorija Srpske pravoslavne crkve. knj. 2. Minhen: Iskra.
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Evro, Unireks, Kalenić.
