Bukovina
Bukovina (rum. Bucovina, ukr. Буковина, mađ. Bukovina, nem. Bukowina) jeste istorijski region koji je danas podeljen između Rumunije i Ukrajine.
| Bukovina Bukowina (nemački) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1775.—1918. | |||||||||
 Zastava
 Grb
| |||||||||
 Kraljevina Bukovina na mapi Austrougarske | |||||||||
| Glavni grad | Černivci | ||||||||
| Regija | jugoistočna Evropa | ||||||||
| Zemlja |  Austrougarska | ||||||||
| Površina | 10.442 km2 | ||||||||
| Stanovništvo | 794.930 (1910) | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 1775. | ||||||||
• Ukinuto | 1918. | ||||||||
| |||||||||
.jpg)
Svoje zvanično nemačko ime (die Bukowina ili das Buchenland), dobila je dok je bila pod austrijskom vladavinom (1775—1918), pod uticajem naziva koji su koristili Sloveni (Poljaci, Ukrajinci i ostali) iz tih krajeva za ogromne bukove šume koje su se tamo prostirale.
Za Bukovinu važi jedna zanimljiva činjenica - regija nikada nije ostvarila svoju potpunu autonomiju (u smislu države) već je uvek kroz istoriju pripadala nekoj drugoj državi.
Istorija uredi
Polovinom 1. milenijuma posle Hrista pojavila su se plemena sa dalekog istoka (Huni, Avari), čiji je uticaj primetan do 7. veka. Od 9. do 14. veka Bukovina potpada pod vlast Kijevske Rusije koja tada naglo jača. U tom periodu nastaju Galicija i Lodomerija kao oblasti u Bukovini.
U periodu od 1349. do 1384. godine severni deo Bukovine potpada pod vlast Kraljevine Poljske a južni deo podpada pod vladavinu Moldavije. U tom periodu se i uzdiže grad Sučava koji 1388. godine postaje sedište okruga koji je bio pod vladavinom Moldavije.
Između 1385. i 1569. godine vlast nad severnim delom Bukovine naizmenično dele Kraljevina Poljska i Moldavija. U 16. veku, tačnije 1512. godine, Moldavija podpada pod vlast Turaka a istovremeno i celokupna teritorija Bukovine. Severni deo Bukovine se vratio pod Poljsku vlast 1541. godine.
Posle nemilih događaja u Madefalvi, 1764. godine, nekoliko hiljada Sekelja se iseljava iz Erdelja i odlazi prvo u Moldaviju, a ubrzo zatim i u Bukovinu, gde osnivaju svojih pet sela Andrašfalva, Hadikfalva, Fogadjišten, Ištenšegitš i Jožeffalva. Tokom 19. i 20. veka Sekelji su napustili ta sela, i vratili se u stara staništa, ili su tokom velike seobe Sekelja u 1883. godini prešli u novoosnovana kao što su: Skorenovac, Vojlovica i Ivanovo. Od toga doba je i nastao pojam Bukovinski Sekelji.
Tokom Rusko-turskog rata (1768—1774), Bukovinu je zaposela ruska vojska 1769. godine, ali preoteli su je 1774. godine Habzburzi, koji su 1775. godine anektirali čitavu oblast. "Traktatom" od 12. maja 1776. godine je legalno ustupljeno austrijskoj carevini. Bukovina je do 1786. godine imala spostvenu vojnu upravu, pa je predata Galicijskoj guberniji, ali pritom zadržala celovitost. Godine 1776. tu je živelo 79.613 stanovnika, a glavno mesto Černivci.[1]
Veliku većinu stanovništva ove oblasti činili su pravoslavni ukrajinski Rusi i pravoslavni moldavski Rumuni, a manjinsko stanovništvo su sačinjavali Jevreji i kolonizovani Nemci. Pravoslavni episkop iz Radovca tada prelazi u Černivce i od 1783. godine potpada pod duhovnu nadležnost Karlovačke mitropolije. Bio je 1814. godine Srbin iz Bačke, Danil Vlahović episkop bukovinski (1789–1822).[2] Bukovina je 1849. godine postala posebna krunovina Austrijske carevine. Godine 1873, stvorena je Bukovinska mitropolija koja je pored Bukovinske eparhije obuhvatala i dve srpske eparhije, Dalmatinsku i Bokokotorsku, koje su takođe izuzete iz duhovne nadležosti Karlovačke mitropolije. Bukovina je ostala pod habzburškom vlašću sve do 1918. godine, kada je veći deo priključen Rumuniji.
Rumunski režim je 28. novembra 1918. formirao Generalni kongres Bukovine kojim je predsedavao Janku Flondor, sastavljen isključivo od Rumuna, o ujedinjenju Bukovine sa Rumunijom. Janku Flondor se nadao da će biti izabran za prvog predsednika Rumunske vlade u Bukovini, ali su neke nesuglasice sa privremenom upravom dovele do toga da je 15. aprila 1919. trajno podneo ostavku na sve funkcije koje je obavljao i načisto je napustio svet politike.
Ministarstvo prosvete je 1926. godine usmeno potvrdilo formalno pravo Ukrajinaca na školovanje na maternjem jeziku, ali je za to bilo potrebno prikupiti odgovarajući broj potpisa roditelja i proći kroz razne birokratske prepreke. U isto vreme, čim su dobrovoljci stigli, obezbeđenje je počelo da ih juri. Stoga su se Ukrajinci Rumunije našli u najgoroj situaciji u odnosu na druge nacionalnosti ove države. Istovremeno, sve ove mere dovele su samo do još većeg protivljenja i besa stanovništva. Posle Agrarne reforme 1921. godine (od koje su se zemljoposednici obogatili, a seljaci postali još siromašniji), društveno-ekonomska situacija u zemlji se pogoršala.
Stanovništvo uredi
Zbog mnogobrojnih istorijskih promena vladara i seoba naroda u Bukovini je stanovništvo veoma šaroliko po nacionalnosti, ali se može reći da na jugu Bukovine većinom žive Rumuni a na severu slovenski narodi (Ukrajinci, Rusi).
Popisi u Austrougarskoj uredi
Popis stanovništva 1786. godine uredi
Po popisu stanovništva iz 1786. godine u austrijskoj pokrajini Bukovini živelo je 135.494 stanovnika.
| Maternji jezik | Stanovnici | Procenat |
|---|---|---|
| rumunski | 91.865 | 67,8% |
| ukrajinski | 31.706 | 23,4% |
| ostali | 11.923 | 8,8% |
| ukupno | 135.494 | 100% |
Popis stanovništva 1848. godine uredi
Po popisu stanovništva iz 1848. godine u austrijskoj pokrajini Bukovini, u Bukovini su većina bili Rumuni.
| Maternji jezik | Stanovnici | Procenat |
|---|---|---|
| rumunski | 209.179 | 55,4% |
| ukrajinski | 108.743 | 28,8% |
| ostali | 59.659 | 15,8% |
| ukupno | 377.581 | 100% |
Popis stanovništva 1851. godine uredi
U Bukovini-pokrajini u Austrougarskoj je 1851. godine živilo 380.826 stanovnika.
Popis stanovništva 1869. godine uredi
U Bukovini je prema popisu iz 1869. godine živilo je 511.364 stanovnika.
| Maternji jezik | Stanovnici | Procenat |
|---|---|---|
| rumunski | 207.102 | 40,5% |
| ukrajinski | 186.136 | 36,4% |
| ostali | 118.126 | 23,1% |
| ukupno | 511.364 | 100% |
Popis stanovništva 1880. godine uredi
U Bukovini je 1880. prema popisu živilo 568.723 stanovnika.
| Maternji jezik | Stanovnici | Procenat |
|---|---|---|
| rumunski | 189.954 | 33,4% |
| ukrajinski | 240.001 | 42,2% |
| ostali | 138.768 | 24,4% |
| ukupno | 568.723 | 100% |
Popis stanovništva 1890. godine uredi
U Bukovini je 1890. prema popisu živilo 642.495 stanovnika.
| Maternji jezik | Stanovnici | Procenat |
|---|---|---|
| rumunski | 208.168 | 32,4% |
| ukrajinski | 268.563 | 41,8% |
| ostali | 165.764 | 25,8% |
| ukupno | 642.495 | 100% |
Popis stanovništva 1900. godine uredi
U Bukovini je 1900. prema popisu živilo 730.195 stanovnika.
| Maternji jezik | Stanovnici | Procenat |
|---|---|---|
| rumunski | 229.018 | 31,36% |
| ukrajinski | 297.798 | 40,79% |
| ostali (njemački i drugi) | 203.379 | 27,85% |
| ukupno | 730.195 | 100% |
| Religija | Stanovnici | Procenat |
|---|---|---|
| grkokatolici | 500.262 | 68,51% |
| rimokatolici | 110.188 | 15,09% |
| jevreji | 96.445 | 13,20% |
| ostali | 23.300 | 3,20% |
| ukupno | 730.195 | 100% |
Popis stanovništva 1910. godine uredi
U Bukovini je 1910. prema popisu živilo 794.930 stanovnika.
| Maternji jezik | Stanovnici | Procenat |
|---|---|---|
| ukrajinski | 305.253 | 38,4% |
| rumunski | 273.456 | 34,4% |
| hebrejski | 102.546 | 12,9% |
| njemački | 65.979 | 8,3% |
| poljski | 35.772 | 4,5% |
| mađarski | 10.334 | 1,3% |
| ostali | 1.590 | 0,2% |
| ukupno | 794.930 | 100% |
| Religija | Stanovnici | Procenat |
|---|---|---|
| pravoslavci | 546.912 | 68,8% |
| jevreji | 102.546 | 12,9% |
| rimokatolici | 97.776 | 12,3% |
| grkokatolici | 25.438 | 3,2% |
| luterani | 19.873 | 2,5% |
| ostali | 2.385 | 0,3% |
| ukupno | 794.930 | 100% |
Ukrajinski deo Bukovine uredi
Po popisu iz 2001. godine, procentualni odnos stanovništva u Černivačkoj oblasti bio je sledeći:
Rumunski deo Bukovine uredi
Po popisu iz 2002. godine procentualni odnos stanovništva u oblasti Sučava je bio sledeći:
Posleratne podele uredi
Posle Prvog svetskog rata i raspada Austrougarske 1918. godine, Rumuni koji su živeli u Bukovini su izglasali priključenje Rumuniji, ali je severni deo još ostao pod vlašću Ukrajine.
Senžermenskim ugovorom iz 1919. godine ceo južni deo Bukovine potpada pod rumunsku vlast i postaje deo Rumunije.
Posle Drugog svetskog rata mirovnim sporazumom u Parizu, Ukrajina definitivno dobija oblast Černivci, dok oblast Sučave ostaje Rumunima.
Važniji gradovi uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- O. Derhachov, ur. (1996). Ukraїnsьka deržavnіstь u XX stolіttі. (Ukrainian statehood of the twentieth century). Politychna Dumka. Tekst „ ruski jezik ” ignorisan (pomoć)
- [1] (original na nemačkom jeziku — ima još engleska i francuska verzija)
- WorldStatesmen (under Ukraine)
- Dumitru Covălciuc. Românii nord-bucovineni în exilul totalitarismului sovietic
- Victor Bârsan "Masacrul inocenţilor", Bucuresti, 1993, pp. 18–19
- Ştefan Purici. Represiunile sovietice... P. 255–258;
- Vasile Ilica. Fântâna Albă: O mărturie de sânge (istorie, amintiri, mărturii). — Oradea: Editura Imprimeriei de Vest, 1999.
- Marian Olaru. Consideraţii preliminare despre demografie si geopolitica pe teritoriul Bucovinei. Analele Bucovinei. Tomul VIII. Partea I. Bucuresti: Editura Academiei Române, 2001
- Ţara fagilor: Almanah cultural-literar al românilor nord-bucovineni. Cernăuţi-Târgu-Mureş, 1994
- Aniţa Nandris-Cudla. Amintiri din viaţă. 20 de ani în Siberia. Humanitas, Bucharest, 2006 (second edition), (rumunski). ISBN 978-973-50-1159-8.
- The Bukovina Society of the Americas
- United States of Greater Austria
- United States of Greater Austria
