Episkop gornjokarlovački Lukijan (Mušicki)
Lukijan Mušicki (Temerin, 27. januar 1777 — Karlovac, 15. mart 1837) bio je srpski vladika i pesnik.
| Lukijan Mušicki | |
|---|---|
 Lukijan Mušicki, 1858. godine, delo Novaka Radonića | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 27. januar 1777. |
| Mesto rođenja | Temerin, |
| Datum smrti | 15. mart 1837. (60 god.) |
| Mesto smrti | Karlovac, Austrijsko carstvo |
Biografija uredi
Rođen je kao Luka Mušicki 27. januara 1777. godine u srpskom Temerinu,[1] u Bačkoj županiji, od oca Georgija i majke Anastazije.[2] Potiče od srpske porodice koja se doselila u Bačku iz sela Mušića u valjevskom kraju. I danas postoje Donji i Gornji Mušići, po kojima je porodica dobila ime Mušićani. Najverovatnije je neki austrijski činovnik Slovak, preinačio na verziju Mušicki.[1] Na pustari kod Subotice su se nastanili i ista je nazvana po njima. Posle se porodica seli u Temerin. Osnovnu školu je učio u Temerinu, kod učitelja Pavla Milenovića, čuvenog "krasnopisca". Srpsku školu je još jednu godinu pohađao u Titelu, kod teče, učitelja Stevana Popovića. Zatim je u tom mestu još dve godine išao u nemačku graničarsku školu.[3] Gimnaziju je učio u Novom Sadu i Segedinu (tri razreda), a prava i filozofiju u Pešti. Po završenim studijama postaje administrator mitropolijske kancelarije u Karlovcima, nastavnik bogoslovije i, pošto se zakaluđerio novembra 1802.[4], arhimandrit manastira Šišatovca. Monaško ime je dobio od mitropolita Stratimirovića, po grčkom filozofu Lukijanu.[5] Upravljao je manastirom Šišatovac kao arhimandrit od 1812 - 1824. Tu je dve godine trpio nepravdu, dok je bio pod upravom prostog i surovog kaluđera, tako da je bio bez košulje i obuće. Kao veoma darovitog, mrzeli su ga na mitropolitskom dvoru u Karlovcima i hteli osramotiti, da je manastir upropastio.[6] Primio se 1823. godine administracije Gornjo-karlovačke eparhije i preduzeo intenzivan prosvetni rad, na unapređenju obrazovanja svog naroda. Od 1828. godine pa do smrti, bio je vladika Gornjo-karlovački sa sedištem prvo u Plaškom, a od 1829. godine u Gornjem Karlovcu.[7]
U Vojnoj krajini su postojale škole na nemačkom, a on je otvorio prve škole na srpskom jeziku u Plaškom (Glavnu, 1824-1827), Škarama, Zrmanji i Mutiliću. Kao arhimandrit osnovao je Bogoslovsku školu u Plaškom 1824. godine, u kojoj je i sam predavao nauku. Preneo je istu kao episkop Gornjo-karlovački 1829. godine u Karlovac, a u Plaškom na mesto nje 1831. godine pokrenuo Pripremnu bogoslovsku školu. Mušicki "izvede iz nje i posla u narod mlade sveštenike, utvrđene u pravoslavlju i svesne Srbe". Uredio je i da srpska deca u graničarskim nemačkim školama dobiju pravoslavni katihizis.[8] Osnovao je pri srpskoj Prerarandiji u Karlovcu fondaciju sa kapitalom od 7.000 f. Iz koje su godišnje po dve učiteljske pripravnice primale po 120 f.[9]
Od njegove lične biblioteke krenula je 1837. godine da se stvara Narodna biblioteka Srbije.[3]
Umro je kao vladika gornjo-karlovački u svom domu,[2] gde i počiva na srpskom groblju u Karlovcu, 18. marta 1837.[10]
Delatnost uredi
Mušicki je bio jedan od najobrazovanijih pisaca svoga vremena. Pored grčkog i latinskog, on zna nekoliko evropskih jezika i poznaje skoro sve veće pesnike antičkog i novog doba. Njegovi omiljeni pesnici su: Fridrih Gotlib Klopštok, čuveni nemački pesnik, pisac „Mesijade“, David „psalmopjevac“ i naročito Horacije, čiju je poetiku (Ars poetica) znao naizust. On od Horacija uzima metričke oblike, hvalbenu i svečanu rečitost i prvi među Srbima počinje da stvara umetničku poeziju u duhu i ruhu pseudoklasične poezije evropske. On sam kaže da podražava „Flaku“ i smatra kao veliki uspeh što može na srpskom jeziku pevati po latinskim metričkim obrascima.
Vrlo učen i obrazovan književnik, Mušicki pokušava da arhaični staroslovenski jezik, koji nije imao književne tradicije, prilagodi pseudoklasičnoj disciplini forme, u vreme kada je ta disciplina preživela kao i sam jezik. On je pokušao da nezavisno od narodne pesme stvori nove ritmičke oblike i dao je nekoliko virtuoznih obrazaca, ali je njegov pokušaj propao zbog odsustva talenta i zbog arhaičnog jezika.
Živeći u doba Vukove reforme jezika i pravopisa, Mušicki se bavio i pitanjem jezika. On je za slovo j i unosi u srpsku azbuku slovo đ, izjašnjava se za narodni jezik, ali kao crkveni čovek on je i za ruskoslovenski:
Slovenski, serbski jezik — dva su puta, K jednoj celi vode nas.
On nalazi da ruskoslovenski jezik treba da ostane jezik crkve i nauke, a narodni za narod i popularnu književnost. Skupljao je sam etnološku građu i prvi podstakao Vuka Karadžića da je i ovaj skuplja i objavljuje. Iako je voleo i poštovao Vuka, 1819. godine ga je javno osuđivao zato što je u svoj „Rječnik” uneo više pojmova iz narodnog (po njemu "svinjarskog") seksualnog života. Kritika je išla na dušu i carskog cenzora Kopitara, koji je to dozvolio.[11]
Lazar Tomanović je u knjizi G. Ruvarac i Montenegrina zapisao da je Mušicki 1821. godine štampao odu Petru Prvom u kojoj pored ostaloga piše: Idježe jest nezavisimost ostala drevnaja serbska carstva... Černogorskih Serbov... To je pisano nakon što je mitropolit Petar svojom vojskom oslobodio Boku i u Savini blagoslovio savezničko oružje rusko-crnogorsko, protiv Napoleona.[12]
Knez srpskih pesnika uredi
On je napisao četiri knjige lirskih pesama rodoljubivog, moralnog i didaktičkog sadržaja. Iste je objavio njegov sinovac Đorđe Mušicki pod naslovom „Stihotvorenija Lukijana Mušickog”. To je stihotvorenije vrlo učenog i dobronamernog rodoljuba i crkvenog čoveka, ali stihotvorstvo lišeno pravog pesničkog zanosa i lepote. On peva o karakteru, narodoljublju, blagonaraviju i dobrodjetelji i daje moralne pouke mladom naraštaju. Njegove programske pesme „Glas narodoljupca“ i „Glas harfe šišatovačke“ bile su čuvene u svoje doba i školska omladina ih je znala naizust. Ta je njegova poezija cenjena u svoje vreme zbog snažnog i iskrenog rodoljublja i predstavlja zanimljiv pokušaj umetničke versifikacije po ugledu na latinske metričke oblike i ujedno kao karakterističan obrazac hladne i ukočene „objektivne lirike“.
Dopisivao se sa mnogim učenim ljudima svog vremena, poput Kopitara, Šafarika, Turgenjeva, Trlajića, Solarića, Stojkovića, Magaraševića, Karadžića i drugih. Održavao je prijateljsku vezu sa Mihailom Vitkovićem, srpskim pesnikom iz Pešte kome je Mušicki posvetio i odu.
Reference uredi
- ^ a b "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1937.
- ^ a b "Srbski narodni list", Budim 1845. godine
- ^ a b "Srpska Zora", Beč 1876. godine
- ^ Milorad Pavić: Bio-bibliografski prilozi o važnijim piscima. rastko.rs
- ^ "Srpska Zora", Beč 1876.
- ^ Tomanović 2007, str. 92.
- ^ „Episkop Lukijan Musicki”. www.eparhija-gornjokarlovacka.hr. Pristupljeno 2023-01-30.
- ^ "Školski list", Sombor 1882. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1881. godine
- ^ Rudolf Strohal, Grad Karlovac opisan i orisan, vlast. nakl. (Tisak M. Fogine), Karlovac, 1906, pp. 232.
- ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1929.
- ^ Tomanović, Lazar (1899). G. Ruvarac i Montenegrina. Sremski Karlovci. str. 21.
Literatura uredi
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Kokotović, Budimir (2018). Grobna mesta arhijereja Karlovačkog vladičanstva. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Orlović, Snježana (2017). Pravoslavna eparhija gornjokarlovačka: Šematizam. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Tomanović, Lazar (2007). Putopisna proza. Gradska biblioteka i čitaonica Herceg Novi.
Spoljašnje veze uredi
- Temerin, mesto rođenja
- Lukijan Mušicki (biografija)
- Esej o Lukijanu Mušickom („Pravoslavlje“, br. 952, 15. novembar 2006)
