Krasnodar
Krasnodar (rus. Краснодар), do 1920. poznat i pod imenom Jekaterinodar (rus. Екатеринодар), grad je na jugu evropskog dela Ruske Federacije, glavni i najveći grad Krasnodarske Pokrajine i jedan od najvažnijih privrednih i kulturnih centara na teritoriji Južnog federalnog okruga. Kolokvijalno se naziva i „južnom prestonicom Rusije”.
| Krasnodar Krasnodar | |
|---|---|
 .jpg)    .jpg) Krasnodar | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Rusija |
| Federalni okrug | Južni FO |
| Pokrajina |  Krasnodarska |
| Rejon | Krasnodarski GO |
| Osnovan | 1793. |
| Status grada | 1867. |
| Stara imena | Jekaterinodar (do 1920) |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2017. | 881.476 |
| — gustina | 2.597,85 st./km2 |
| Aglomeracija (2017.) | 1.340.000 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 02′ 19″ S; 38° 58′ 22″ I / 45.038686° S; 38.972687° I |
| Vremenska zona | UTC+3 |
| Aps. visina | 25−30 m |
| Površina | 339,31 km2 |
.svg)  Krasnodar Krasnodar na karti Rusije | |
.svg) Krasnodar Krasnodar na karti Krasnodarskog kraja | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 350000−350921 |
| Pozivni broj | (+7) 861 |
| OKATO kod | 03 401 |
| OKTMO kod | 03 701 000 001 |
| Veb-sajt | |
| http://krd.ru/ | |
_(2006).png)
.png)
Osnovan je 1793. po nalogu tadašnje imperatorke Katarine Velike, a od 1867. ima i zvaničan status grada. Nalazi se u centralnom delu Kubanja, na desnoj obali reke Kubanj, na nekih 1.350 km jugozapadno od Moskve, glavnog grada zemlje.
Prema statističkim podacima nacionalne statističke službe Ruske Federacije od 2017. u samom gradu je živelo 881.476 stanovnika, dok je računajući i šire gradsko područje tu naseljeno oko 1,34 miliona stanovnika.
Geografija uredi
Grad Krasnodar nalazi se u centralnom delu Krasnodarske Pokrajine, u geografsko-istorijskoj regiji poznatoj kao Kubanj. Leži u južnom, obodnom delu aluvijalne Kubanjsko-priazovske nizije, na desnoj visokoj obali reke Kubanj. U reljefnom smislu to je područje tipičnog ravničarskog, stepskog karaktera sa blagim padom u smeru severozapada. Nadmorske visine gradskog područja variraju od 19 do 32 metra, a najviši delovi su uz samu obalu reke. Reka Kubanj koja predstavlja južnu i jugozapadnu granicu gradskog područja i ujedno granicu Krasnodarske Pokrajine sa Adigejom, ujedno deli Prikubanjsku niziju na severu od Zakubanjske ravnice na jugu. Jugozapadni obod gradskog arela izlazi na severnu obalu veštačkog Krasnodarskog jezera ispunjenog vodom 1973. godine. Nakon ispunjavanja jezera reka je postala plovna sve do Ust Labinska, a sam Krasnodar je po prvi put povezan plovnim putem sa azovsko-crnomorskim primorjem. Širina rečnog korita na području grada je u proseku oko 150 m, a dubina od 1,5 do 6,5 m.[1] Uz desnu obalu Kubanja nalaze se brojna manja jezera koja predstavljaju relikte nekadašnjeg rečnog korita (mrtvaje). Najveće među njima je jezero Stari Kubanj. Pedološku osnovu područja predstavljaju aluvijalna zemljišta prekrivena slojevima černozema debljine do 75 cm.[1]
Gradska teritorija proteže se u pravcu sever-jug u širini od oko 21 km, dok je dužina u smeru zapad-istok nešto veća i iznosi oko 31 km. Ukupna površina gradske teritorije je 339,31 km².
Iako se grad nalazi u zoni pojačane seizmičke aktivnosti, sa glavnim epicentrima trusova na severnim podgorinama Velikog Kavkaza i ređe na dnu Crnog mora, ne postoje istorijski podaci o razornim zemljotresima na tom području. Najjači zemljotresi koji su pogodili grad desili su se 1978. i 2002. sa jačinom između 4° i 5° Merkalijeve lestvice.
Krasnodar se nalazi dosta blizu dva topla mora, Crnog i Azovskog, od kojih je udaljen oko 100, odnosno oko 120 km. Od Moskve je udaljen 1.350 km jugozapadno, a najbliži veći urbani centri su Majkop (120 km), Novorosijsk (145 km), Stavropolj (265 km), Rostov na Donu (268 km) i Soči (293 km).[2]
Vremenska zona uredi
Cela Krasnodarska Pokrajina, pa samim tim i grad Krasnodar se nalaze u vremenskoj zoni koja se po međunarodnim standardima za merenje vremena označava kao Moskovsko vreme, odnosno Moscow Time Zone (MSK/MSD). U odnosu na koordinisano univerzalno vreme Moskovsko vreme ima vrednost od UTC+3.[3] Lokalni podnevni meridijan odstupa od univerzalnog meridijana vremenske zone za +24 min, odnosno stvarno podne u Krasnodaru je u 12:24 časova.[4]
Klima uredi
.jpg)
Područje grada Krasnodara se nalazi u zoni umerenokontinentalne klime koja zahvaljujući snažnim maritimnim uticajima ima odlike vlažne suptropske klime (Kepenova klasifikacija klimata Cfa).[1][5] Karakterišu je duga, topla i suva leta i kratke i dosta blage zime. Vlažnost vazduha najveća je u zimskom delu godine i prosečno iznosi oko 82%, dok je najmanja tokom leta (62%).
U letnjem periodu godine područje se nalazi pod jakim maritimnim uticajima sa zapada, temperature su visoke tokom dana, a tropske noći su u tom periodu redovna pojava. Najtopliji mesec je avgust sa prosečnim temperaturama vazduha od oko 23,7 °C, dok je apsolutni maksimum od 40,7 °C zabeležen u julu mesecu. Zimski period godine karakterišu dosta blage temperature i kratak period trajanja od oko dva meseca, od kraja decembra do kraja februara (oko 66 dana). Topliji periodi u zimskom delu godine su redovna pojava, a prosečne temperature zimi kreću se u intervalima između 0 °C i 1,5 °C. Snežne padavine se retko javljaju, a sam snežni pokrivač se zadržava maksimalno nekoliko dana na tlu. Mogući su i periodi ekstremno hladnog vremena koje uzrokuju prodori hladnih arktičkih masa sa severa i tada temperature mogu da se spuste i do −33 °C (apsolutni minimum je 32,9 °C).
Godišnja suma padavina kreće se u intervalu između 700 i 750 mm, a najviše padavina izluči se junu, te u novembru i decembru. Dugotrajni sušni periodi u letnjem delu godine su uobičajena pojava. Ukupan broj kišnih dana je oko 137, najviše u aprilu 14, a najmanje tokom avgusta kada je svega 8 dana sa padavinama. Prosečna godišnja temperatura vazduha je 12,1 °C, odnosno vlažnost vazduha od oko 71%.
| Klimatske prilike u Krasnodaru (2004−2014) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| jan | feb | mar | apr | maj | jun | jul | avg | sep | okt | nov | dec | god. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Prosečna temperatura (°C) | 0,6 | 1,1 | 5,5 | - | 17,2 | 21,3 | - | 23,7 | 18,5 | - | 6,1 | 2,1 | Ø | 10,7 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Najviša prosečna temperatura (°C) | 4,4 | 5,7 | 10,7 | - | 23,2 | 27,1 | - | 30,2 | 24,9 | - | 10,7 | 5,8 | Ø | 15,9 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Najniža prosečna temperatura (°C) | −2,2 | −2,3 | 1,8 | - | 12,2 | 16,4 | - | 18,0 | 13,3 | - | 2,8 | −0,7 | Ø | 6,6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Padavine (mm) | 66 | 54 | 58 | - | 68 | 86 | - | 44 | 46 | - | 73 | 77 | Σ | 572 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Prosečna vlažnost vazduha (%) | 81 | 76 | 72 | - | 66 | 68 | - | 62 | 68 | - | 81 | 82 | Ø | 72,9 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Izvor: Pogoda i klimat: gorod Krasnodar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ekologija uredi
Ekološka slika u gradu i njegovoj okolini nije na zavidnom nivou. Jedan od najvećih problema je zagađenost vazduha, a glavni izvori zagađenja vazduha su ispušni gasovi iz motornih vozila. U delovima grada kroz koje prolaze najprometnije saobraćajnice značajno su povećane koncentracije ugljovodonika, ugljenikovih oksida i oksida azota čije vrednosti se povišene u vrednostima između 1,5 i 7 puta od dozvoljenih vrednosti.[6] Krasnodar je grad sa najviše automobila po broju stanovnika u Rusiji. Tako je prema podacima sa početka 2016. u Krasnodaru na 1.000 stanovnika dolazilo 437 automobila, što je za 20 motornih vozila više u poređenju sa Moskvom.[6] Posebno je velika zagađenost vazduha tokom letnjih meseci kada se broj motornih vozila u gradu penje i do 2 miliona.
Primećeno je i intenzivnije zagađenje hidroloških objekata u gradu, a glavni zagađivači su industrijski objekti i poljoprivredne površine. Među toksičnim materijama u vodi povećane su koncentracije žive, železa, nitrata i naftnih produkata.[6]
Istorija uredi
Na osnovu arheoloških istraživanja koja je sprovela Zapadnokavkaska istraživačka ekspedicija na području savremenog gradskog centra, u području današnjeg parka „Gradski vrt” (rus. «Городской сад») pronađeni su arheološki dokazi postojanja značajnog utvrđenja iz meotskog perioda koje je na tom području postojalo od IV ili III veka pre nove ere pa do naše ere. Arheolozi su takođe utvrdili postojanje drevnog utvrđenog grada iz perioda Bosforskog kraljevstva, a koji se nalazio na desnoj obali Kubanja nekoliko kilometara zapadnije od savremenog naselja, kod današnje stanice Jelizavetinskaja.
Dana 30. juna 1792. imperatorka Katarina Velika donela je ukaz kojim je pripadnicima Crnomorskog kozačkog odreda kao nagradu za vernu službu u imperatorskoj vojsci darovala zemljišne posede na području Kubanja, od reke Kubanj do Azovskog mora i na istoku do linije Ust Labinsk−Jejsk. Nepunu godinu kasnije Kozaci na desnoj obali Kubanja osnivaju današnji Krasnodar, prvobitno kao vojni garnizon, a potom i kao vojničko utvrđenje. Novoosnovano naselje dobija ime Jekaterinodar kao znak zahvalnosti Imperatorki. U doslovnom prevodu sa ruskog jezika Jekaterinodar (rus. Екатеринодар) znači „Katarinin poklon”. Prvi upravnik novoosnovanog naselja bio je ataman Danila Volkorez (do januara 1795. godine).
Već u septemebru 1794. napravljen je i prvi katastarski plan novog naselja, iscrtane su buduće ulice, na obali reke Karasun podignuto je vojničko utvrđenje u čijem središtu se nalazila crkva, a oko nje vojničke barake. Severno od kasarne iskrčena je šuma i to područje je pretvoreno u stambeni deo. prema podacima sa popisa od 11. novembra 1794. u Jekaterinodaru je živelo 586 stanovnika i postojalo je 370 objekata različite namene. Zarad intenzivnijeg razvoja naselja 1830. sagrađene su dve ciglane čiji je osnovni cilj bila proizvodnja građevinskog materijala za potrebe razvoje grada.
Godine 1860. Jekaterinodar postaje administrativnim središtem novouspostavljene Kubanjske oblasti. Sedam godina kasnije, 1867. godine, Jekaterinodar dobija zvaničan administrativni status grada. No novog i najintenzivnijeg zamaha u razvoju grada dolazi tokom 1870-ih i 1880-ih godina nakon gradnje prve važnije železnice na Severnom Kavkazu, pruge Tihoreck−Jekaterinodar−Novorosijsk. Nalazeći se na strateškom mestu na toj pruzi Jekaterinodar postaje jedan od najvažnijih saobraćajnih i trgovačkih centara na tom području, a u grad sve više počinju da se doseljavaju i žitelji iz drugih krajeva zemlje.[7] Početkom prošlog veka počinje intenzivnije da se razvija i industrija, sa radom su počeli železara i metaloprerađivački kombinat, te manja rafinerija za preradu nafte koja je u sirovom stanju dopremana iz obližnjeg Majkopa.
Tokom Ruskog građanskog rata grad Jekaterinodar je bio de-fakto prestonica Beloarmijskog juga Rusije.[8][9][10][11][12] Tokom jednog od sukoba „Belih” sa „Crvenim” u okolini grada poginuo je ruski general Lavr Kornilov (13. aprila 1918), a umesto njega na čelo armije došao je Anton Denjikin. Nekih pet meseci kasnije Denjikin je zajedno sa svojom vojskom uspeo da zauzme Jekaterinodar (16/17. avgust 1918). Pripadnici 9. armije RKKA zauzeli su grad 17. marta 1920, a vlast u gradu preuzima sovjetski Kubanjski izvršni komitet. Ubrzo po dolasku Sovjeta na vlast došlo je do prekida kontinuiteta sa bivšom vlasti i sa tim u vezi preimenovani su svi toponimi u gradu i u njegovoj okolini, a 9. decembra 1920. i sam grad dobija novo ime − Krasnodar (rus. Краснодар – „Crveni dar”).
Nove sovjetske vlasti uspostavile su 29. marta 1920. Kubanjsko-crnomorsku oblast sa sedištem u Krasnodaru kao jedan od subjekata tadašnje Ruske SFSR. U narednih nekoliko godina dolazilo je do čestih administrativnih prestrojavanja i takvo stanje je potrajalo sve do 1937. kada je uspostavljena današnja Krasnodarska Pokrajina sa sedištem u Krasnodaru. U periodu 1922−1936. u Krasnodaru se nalazilo i sedište izvršnog komiteta Sovjeta radnika i seljaka Adigejske autonomne oblasti.
Kulturni život u gradu doživeo je procvat tokom 1930-ih godina i u tom periodu osnovani su i „Pozorište Maksim Gorki” i „Gradska opera”. Godine 1933. sa radom je počeo i gradski aerodrom „Krasnodar”.
Dana 9. avgusta 1942. grad su okupirale nemačke fašističke trupe i pod okupacijom je bio do 12. februara 1943. kada je oslobeđen od strane Crvene armije. Tokom tih pola godine okupacije fašistički okupatori su pobili oko 13.000 ruskih građana u Krasnodaru, a nacisti su za masovna ubistva koristili gasne kamione, „dušegupke”.[13] Neposredno nakon oslobođenja grada sovjetske vlasti su organizovale suđenje kolaboracionistima nemačkih okupatora kada je 8 od njih 13 optuženih za izdaju i saradnju sa okupatorom osuđeno na smrtne kazne vešanjem.[14] Pored velikog broja ljudskih žrtava, grad je tokom nacističke okupacije doživeo strahovita razaranja, a fašisti su prilikom povlačenja iz grada minirali i dignuli u vazduh kompletan centar grada i sve istorijske građevine u njemu. Grad Krasnodar je jedan od desetak najviše stradalih gradova Rusije tokom Drugog svetskog rata.
Nakon rata grad je u potpunosti obnovljen, obnovljeni su već postojeći i sagrađeni novi objekti. Gradnjom brane na Kubanju i stvaranjem veštačkog Krasnodarskog jezera 1973. rešen je problem vodosnabdevanja grada, ali i problem poplava.
Posle raspada Sovjetskog Saveza Krasnodar ostaje u sastavu Ruske Federacije i u tom periodu bio je jedan od retkih gradova u Rusiji koji je beležio konstantan rast populacije, dok je gotovo u svim ostalim delovima zemlje depopulacija dostizala visoke procente. Sa povratkom u pravni sistem ruske države mnoge ulice i ustanove u gradu i okolini su preimenovane i vraćeni su im istorijski nazivi.
Godine 2004. gradu Krasnodaru su priključene dotadašnje varošice Kalinjino i Paškovski. Iste godine uspostavljen je i zasebna opštinska jedinica − Krasnodarski gradski okrug.
Stanovništvo uredi
Prema podacima sa popisa stanovništva iz 2010. u Krasnodaru je živelo 744.995 stanovnika, dok je prema procenama za 2017. broj stanovnika porastao na 881.476 žitelja.[15] U istom periodu u granicama gradskog okruga je živelo 972.952 stanovnika. Po broju stanovnika Krasnodar je ubedljivo najveće i najvažnije naselje u Pokrajini. Do naglog rasta broja stanovnika između popisa 2002. i 2010. došlo je nakon što su 2004. u sastav grada zvanično uključenje dotadašnje varošice Paškovski (43.000) i Kalinjino (34.000 stanovnika).
| 1897. | 1939. | 1959. | 1970. | 1979. | 1989. | 2002. | 2010. | 2017. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 65.606 | 192.766 | 313.110 | 464.147 | 560.438 | 620.516[16] | 646.175[17] | 744.995[18] | 881.476 |
Prema podacima iz 2017. Krasnodar se nalazio na 16. mestu među 1.112 zvaničnih gradova Ruske Federacije. Među gradovima Južnog federalnog okruga nalazi se na trećem mestu po veličini, odmah posle Rostova na Donu (1.126.000) i Volgograda (1.016.000 stanovnika). Krasnodar je jedan od retkih gradova Ruske Federacije koji beleži konstantan prirodni rast broja stanovnika.
Prema podacima sa popisa 2010. osnovu populacije činili su etnički Rusi sa udelom od oko 87,88%, a najbrojnije manjinske zajednice bili su Jermeni sa 3,62%, Ukrajinci (1,42%) i Adigejci (0,94%).
Privreda uredi
U vreme Sovjetskog Saveza grad se razvijao kao industrijsko središte. Danas su tu velike rafinerije, kao i fabrike za izradu poljoprivrednih mašina. Pored toga u Krasnodaru je razvijena zemljoradnja (uzgoj voća i povrća): zemlja je veoma plodna. Gaji se i pšenica, suncokret, pirinač. Veliki deo poljoprivrednih proizvoda se izvozi.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v Šver, C. A.; Pavličenko, T. I. (1990). Klimat Krasnodara (PDF). Leningrad: GOSUDARSTVENNЫЙ KOMITET SSSR PO GIDROMETEOROLOGII. str. 192. ISBN 978-5-286-00600-7.
- ^ „Rasčёt rasstoяniй meždu gorodami”. Saobraćajnaя kompaniя «KSV 911». Arhivirano iz originala 12. 8. 2011. g. Pristupljeno 8. 1. 2018.
- ^ „Federalьnый zakon ot 03.06.2011 N 107-FZ «Ob isčislenii vremeni», statья 5”. Pristupljeno 8. 1. 2018.
- ^ „Vremя v Krasnodare, Krasnodarskiй kraй, Rossiя. Skolьko seйčas vremeni v Krasnodare”. dateandtime.info. Pristupljeno 8. januar 2018.
- ^ „Weatherbase Climate Summary: KRASNODAR, RUSSIA”. weatherbase.com. Pristupljeno 8. 1. 2018.
- ^ a b v Privalova, N. M.; Dvadnenko, M. V.; Šramko, N. V. „Эologičeskaя situaciя v gorode Krasnodare”. Meždunarodnый žurnal эksperimentalьnogo obrazovaniя : Žurnal. № 9-1 (Izdatelьskiй Dom «Akademiя Estestvoznaniя», 2016): 71. ISSN 1996-3947.
- ^ „Istoriя, dostoprimečatelьnosti, klimat, rekreacionnыe i turističeskie resursы, fotogalereя Gorodov Rossii. Krasnodar”. personalguide.ru. Pristupljeno 8. 1. 2018.
- ^ Thorževskiй, S. S. (2002). Vstupitelьnaя zametka k putevomu dnevniku A. A. Эйlera (№ 1. izd.). Moskva: Zvezda. str. 88.
- ^ Семанов С. Н. Некоторые исторические реалии «Тихого Дона» // Вопросы истории. — 1977. — № 5. — С. 128.
- ^ Tihomirov, V. R. „Юžnaя stolica Rossii”. Kulьtura Kubani. Departament kulьturы Krasnodarskogo kraя. Arhivirano iz originala 03. 02. 2012. g.
- ^ „Istoriя goroda Ekaterinodara — Krasnodara v pervoй treti XX veka”. Arhivirano iz originala 15. 10. 2017. g. Pristupljeno 9. 1. 2018.
- ^ Vološin, M. „Ekaterinodar v period istoričeskih potrяseniй pervыh desяtiletiй XX v. «Vremeni mera ispolnilasь»”. Istoriя goroda. Ekaterinodar.com. Arhivirano iz originala 03. 02. 2012. g. Pristupljeno 9. 1. 2018.
- ^ „Pamяtnik 13 tыsяčam krasnodarcam — žertvam fašistskogo terrora”. Arhivirano iz originala 06. 08. 2016. g. Pristupljeno 9. 1. 2018.
- ^ Maйorov, N. „Krasnodarskiй process”. Pristupljeno 9. 1. 2018.
- ^ „Čislennostь naseleniя Rossiйskoй Federacii po municipalьnыm obrazovaniяm na 1 яnvarя 2017 goda”. Arhivirano iz originala 31. 07. 2017. g. Pristupljeno 10. 01. 2018.
- ^ „Vsesoюznaя perepisь naseleniя 1989 g. Čislennostь naličnogo naseleniя soюznыh i avtonomnыh respublik, avtonomnыh oblasteй i okrugov, kraёv, oblasteй, raйonov, gorodskih poseleniй i sёl-raйcentrov.”. Vsesoюznaя perepisь naseleniя 1989 goda (na jeziku: ruski). Demoscope Weekly. 1989. Pristupljeno 4. 9. 2012.
- ^ Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki (21. 5. 2004). „Čislennostь naseleniя Rossii, subъektov Rossiйskoй Federacii v sostave federalьnыh okrugov, raйonov, gorodskih poseleniй, selьskih naselёnnыh punktov – raйonnыh centrov i selьskih naselёnnыh punktov s naseleniem 3 tыsяči i bolee čelovek”. Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2002 goda (na jeziku: ruski). Federalni zavod za statistiku. Pristupljeno 4. 9. 2012.
- ^ Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki (Federalni zavod za statistiku) (2011). „Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda. Tom 1 (Nacionalni popis stanovništva 2010, 1. svezak)”. Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda (Nacionalni popis stanovništva 2010) (na jeziku: ruski). Federalni zavod za statistiku. Pristupljeno 4. 9. 2012.
