Loza Nemanjića (freska u Visokim Dečanima)

Loza Nemanjića, u manastirskoj crkvi Hrista Pantokratora u Visokim Dečanima, nalazi se na istočnom zidu narteksa, desno od vrata. Smatra se da je nastala 1346/1347. godine^[1], ali je, najverovatnije u 15. veku, doživela značajnu restauraciju.

Freska obuhvata devet stojećih figura (raspoređenih u tri reda):

Uroš, Dušan i Stefan
Dragutin, Milutin i Uroš
Sava, Nemanja i Stefan

i još trinaest malih poprsja, raspoređenih u lozi oko njih:

Dušman, Simeon, Teodora i Jelena
Urošic, Vladislav (II), Jelisaveta, Radoslav, Brnjača i Vladislav (I)
Stefan, Vukan i Sava II

Likovi figura u donjem delu su oštećeni, dok je, generalno gledano, njihova autentičnost vrlo skromna^[1], osim Dušana i Dečanskog koji imaju prepoznatljive crte lica, a smatra se da su delovi figura bili pozlaćeni^[a].

Šematski prikaz stabla uredi

Simeon

Urošic

Brnča

Tragovi kasnije rekonstrukcije uredi

Istoričar umetnosti i akademik Svetozar Radojčić ukazao je na nekoliko tragova na osnovu kojih je zaključio da je dečanska loza sigurno-i to veoma radikalno-rekonstrusana^[1]. On na prvom mestu pominje intenzivno plavu pozadinu koja je jako sumnjiva i teško da je originalna^[1]. Pored toga on skreće pažnju i na razlike u pisanjima iste reči (ime Stefan) na fresci:

Стѣфань (kod kneza Stefana i Dragutina)

Стефань (kod Prvovenčanog)

Vukan sa belim krstom u ruci

Sama loza akanta na fresci se razlikuje od one koja je korišćena za dečansku fresku Loze Jesejeve, koja nije doživela rekonstrukciju^[1]. Razlika je primetna i na odelima prikazanih Nemanjića. Umesto širokog lorosa, karakterističnog za 14. vek, koji se gotovo vertikalno spušta pored figure, naslikan je pojas, čiji je uži kraj prebačen preko leve ruke i lebdi u vazduhu. Sami krajevi odela su u 14. veku prikazivani kako se ravno spuštaju uz telo, dok se na dečanskoj Lozi Nemanjića, šire pri dnu, kao kod despotske odeće, kakva se može vidi u Manasiji. Milutinov lik u sklopu loze nema svoje karakteristične crte^[1], iako je na južnom zidu naosa očuvan njegov dobar portret, iz pete decenije 14. veka. Najbolji dokaz kasnije prerade, po Radojčiću, su beli krstovi koje drže pojedine figure u donjim redovima, a odlika su svetaca. On navodi primer Vukana, koji, iako je predstavljen u odelu vladara i bez nimba, u rukama drži beli krst i dodaje da na originalnim freskama 14. veka ne bi slikar pravio take pogreške protiv ceremonijalnih propisa^[1].

Krajem 14. veka (1397), manastir Dečane je obnavljala kneginja Milica (Vukanova direktna čukununuka) sa sinovima Stefanom i Vukom. Tom prilikom, manastirska crkva je dobila novi polijelej na kome se nalaze stilizovani dvoglavi orlovi, kao i stilizovana pojava ocila oko krsta, što se smatra najstarijom pojavom tog simbola u srednjovekovnoj Srbiji.

Loza Nemanjića
Loza Jesejeva
Milutin, iz Loze Nemanjića, sa odelom koje se širi pri dnu i trakom preko leve ruke koja lebdi
Milutin, iz naosa crkve, sa odelom koje ravno pada niz telo i trakom preko leve ruke koja pada horizontalno pored tela

Napomene uredi

^ Delovi figura (venci, oreoli, ornamenti odeće) obojeni su čudnom, drečećom, kestenjastom bojom koja je korišćena kao osnova za stavljanje pozlate, a njeni fragmenti otkriveni su na gornjem delu odela kralja Radoslava.

Reference uredi

^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ ^e Radojčić, Svetozar (1996). Portreti srpskih vladara u srednjem veku (fototipsko izdanje originala iz 1934. godine sa dopunama). Beograd. ISBN 86-80879-07-X.

Literatura uredi

Radojčić, Svetozar (1996). Portreti srpskih vladara u srednjem veku (fototipsko izdanje originala iz 1934. godine sa dopunama). Beograd. ISBN 86-80879-07-X.

[2] Delovi figura (venci, oreoli, ornamenti odeće) obojeni su čudnom, drečećom, kestenjastom bojom koja je korišćena kao osnova za stavljanje pozlate, a njeni fragmenti otkriveni su na gornjem delu odela kralja Radoslava.

[Тоза-1] v ^g ^d ^đ ^e Radojčić, Svetozar (1996). Portreti srpskih vladara u srednjem veku (fototipsko izdanje originala iz 1934. godine sa dopunama). Beograd. ISBN 86-80879-07-X.

[1]

[a]